380
KASIM-ARALIK 2014
 
MİMARLIK'tan

MİMARLIK DÜNYASINDAN

YAYINLAR



KÜNYE
ANMA

Rasyonalizmin Titiz ve Sessiz Savunucusu: Ayhan Tayman

Zafer Akay

Odamızın iki haneli sicil no.suna sahip önemli üyelerinden Y. Müh. Mimar Ayhan Tayman'ı 23 Eylül 2014 günü kaybettik. Tayman, 1950 sonrası modern Türkiye mimarlığının kuşkusuz çok önemli, ancak yeterince yayımlanmamış ve dolayısıyla çok tanınmamış bir temsilcisiydi. İTÜ'den 1950 yılında mezun olan Tayman'ın 1950'den 1960'ların ortasına kadar katıldığı çok sayıda yarışmada 10 birincilik ödülü bulunuyordu. Neredeyse tümüyle rasyonalist çizgide, uluslararası stilin yetkin örnekleri olan bu yarışma projelerinin bazıları uygulamaya dönüşmüş olsa da, 1950'lerin çok da verimli sayılamayacak mimarlık yayın ortamına pek yansımamıştı. 1953'te ilk jenerasyon Mimarlık dergisinin yayınını sonlandırmasıyla Arkitekt yanlız kalmış, kendi koşullarından dolayı İstanbul'a yoğunlaşmış, Ankara'daki mimarlık olaylarının ve yeni projelerinin uzağında kalmıştı.

Ayhan Tayman, 1964'te farklı bir yol çizmeye karar verdi. Yarışmalardan uzaklaşarak, çoğunlukla kat karşılığı olarak gerçekleştirdiği, tasarımlarını kendisinin üstlendiği nitelikli konut yapıları üretmek üzere kendi inşaat şirketini kurdu. Böylece en yoğun olarak Nişantaşı bölgesi olmak üzere, İstanbul'un birçok semtine 1960'lı ve 1970'li yılların geç modern mimarlığının özelliklerini taşıyan birçok nitelikli konut yapısı kazandırdı. Bu yapılar da, hiçbiri yayınlanmamış, meraklı gözlerin dikkatinden kesinlikle kaçmayan, ancak olasılıkla yalnızca mimarlarının yakın çevresindeki meslektaşları ve içinde yaşayanlar tarafından bilinen yapılar olarak bugüne geldiler. Rasyonalist modernist yaklaşımı kararlılıkla sürdürerek bu yapıları gerçekleştiren, usta tasarımcı ve detaycı mimar Ayhan Tayman ise, çoğunlukla kendi eliyle çizdiği ve özenle sakladığı bu projelere adanmış yaşamını, tevazuyu temel almış bir kuşağın mükemmel bir temsilcisi olarak tamamladı. Tayman, bu yapıları tanıyanlar tarafından bütün bu yoğun yapı üretiminde, her şeyden önce yapıların sağlamlığı, yapılarına adanmışlığı, sorumluluğu ve tasarımlarını mükemmel olarak gerçekleştirme amacını her türlü ticari kaygının önünde tutmasıyla hatırlanıyor.

1928 İzmir doğumlu olan Ayhan Tayman, İzmir Atatürk Lisesi’nden sonra, birincilikle girdiği İTÜ Mimarlık Fakültesi'nden, 1950 yılında yine birincilikle mezun olmuştu. İlk birincilik ödülü de İstanbul Belediyesi Planlama Bölümü'nde çalışmaya başladığı 1953 yılında, Gündüz Özdeş ile birlikte katıldığı İzmir Fuarı Sergi Sarayı Yarışması olmuştu. Uygulama şansı bulamayan bu projeden sonra, mezun olduğu İTÜ Mimarlık Fakültesi’nde, iki yıl Paul Bonatz’ın asistanı olarak çalıştı. Yarışmaların yanı sıra, eğitimciliğini 1955-1968 yılları arasında Maçka yerleşkesinde öğretim görevlisi olarak bina bilgisi ve perspektif dersleriyle sürdürdü. Her ikisine de 1953'te Yılmaz Sanlı ile katıldığı, Ziraat Bankası'nın düzenlediği Köy Evleri Proje Yarışması(1) ve Yeniköy Ankaralılar Kooperatifi Öneri Projesi birincilik ödülü kazanan projeler arasında sayılabilir.

Uygulanan yarışma projelerinden biri olan, 1954'te Enver Tokay ile birlikte katıldığı, AÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi, amfiler ve kütüphane yapılarını da içeren Tadil ve Tevsi projesi 1950'lerin uluslararası stil anlayışının önemli bir temsilcisi sayılmalı. SBF Kütüphane yapısı bugün özgün projeye oldukça sadık olarak gerçekleşmiş ve iyi korunmuş görünümde. Egli tasarımı olan ana yapıdaki düzenlemeler üzerinden 1990'larda bir tadilat daha geçmiş olsa da, projenin temel ögeleri algılanabilmekte. Amfiler ise önemli değişimle bugüne ulaşmışlar. Yalnızca küçük amfi özgün projeyi yansıtıyor görünümde.

Yayınlanmış nadir projelerden biri, 1955 yılında bazı önemli değişikliklerle gerçekleştiği anlaşılan, Ayten Seçkin ve Behruz Çinici ile birlikte tasarladıkları, bugün YİBA Çarşısı adını taşıyan Ankara Kapalı Çarşı ve Büro Binası da yine bir birincilik ödüllü yarışma projesi.(2) Bir başka önemli yarışma projesi de Erzurum Atatürk Üniversitesi Yerleşkesi. Enver Tokay, Hayati Tabanlıoğlu ve Behruz Çinici ile birlikte tasarlanan bu kapsamlı proje altı fakülte binası, yurtlar ve lojmanları içeriyor.(3) Behruz Çinici'nin anılarında yer aldığı gibi Atatürk Üniversitesi Yerleşkesi büyük ölçüde Tayman'ın tasarım yaklaşımını yansıtıyor.(4) Yapımı için de büyük bir çaba içinde olduğu biliniyor. Ayrıca Ankara Ev Ekonomisi ve Tarım Okulu projesi de yarışma sonucu uygulanmış tasarımları arasında. Bir başka birincilik ödüllü proje olan, 1957'de Behruz Çinici ile birlikte katıldıkları, rasyonalist çizgideki Ankara Petrol Ofisi Yönetim Binası'nın ise en azından yarışma projesindeki gibi uygulamaya dönüşmediği anlaşılmakta. Bu olağanüstü zarafete sahip prizmanın uygulamaya dönüşememesinin yaratacağı hayal kırıklığını anlamak zor olmasa gerek.

1960'lardan başlayarak, uygulamasını da kendisi gerçekleştirdiği yapıların büyük çoğunluğunu, bazıları Tayman Apartmanı adını taşıyan konut yapıları oluşturuyor. Teşvikiye-Nişantaşı bölgelerinde yoğunlaşan bu apartmanlara 1966 yılında gerçekleşen, Ihlamur Yolu'ndaki Dor-Ay Apartmanı, 1968'de gerçekleştirilen Nişantaşı'ndaki derinlik taşıyan cephe düzenlemesiyle Tayman-Hersek Apartmanı örnek gösterilebilir. Bu yapıların her biri Tayman'ın farklı malzemelerle oluşturduğu kimliği taşıyan, titiz detaycılığının belgeleri sayılmalı. Sıra dışı bahçe ve bina girişi düzenlemesiyle Nispetiye Caddesi'nden geçenlerin dikkatini çeken 1969 yılı tasarımı Tayman-Ayhan Apartmanı ise rasyonalist mimarlığın peyzajla bütünlenişinin güzel bir örneği.

Konut yapılarının odaklarından birisi de Fenerbahçe. Tasarımları oldukça benzeyen 1977 yılının Gül ve Tayman Apartmanları, yalın balkon parapeti, güneş kırıcı ve metal korkuluklarıyla 1970'lerin geç-modern stilinin çok nitelikli ve artık benzerlerine çok rastlanmayan nadir örneklerinden. Sağır ve saydam yüzeylerin dengesi ve hareketli kütle düzenlemesiyle dikkat çeken yapı, brütalist akımın nadir temsilcilerinden biri olarak tanımlanabilir. Özgün cephe tasarımı ve giriş holüyle dikkat çeken birkaç yıl sonrasının Damla Apartmanı da aynı özellikte bir yapı. Bugün ne yazık ki bu üç yapı da kentsel dönüşüm adı altında yürütülen rant çılgınlığının tehdidinde. Üstelik yapıları korumak için yürütülen mücadeleler, mimar Ayhan Tayman 80'lerinde, Gül Apartmanı'nın alt katında kurulmuş olan diyaliz düzeneğine bağlı olarak yaşama savaşı vermekteyken oluyordu. Tayman'dan kalan bu değerli anıların ayakta kalabilmesi umudundayız.

NOTLAR

1. 1951, Arkitekt, sayı:11-12 (239-240), ss.233-248.

2.1956, Arkitekt sayı:1 (283), ss.34-44.

3.1966, Arkitekt, sayı:3 (323), ss.109-115.

4.Tanyeli, Uğur, (ed.), 1999, Improvisation: Mimarlıkta Doğaçlama ve Behruz Çinici, Boyut Yayıncılık, ss.32-34.

 

 

Bu icerik 6558 defa görüntülenmiştir.