Önder hocayı, genç bir araştırmacı olarak sahaflarda dergi karıştırırken 1990’lı yıllarda keşfettim. Şevki Vanlı’nın kurduğu OR-AN (Orta Anadolu) Yapı-Endüstri Merkezi’nin yayını olan Yapı Endüstrisi dergisinin Mart 1972 tarihli “Endüstri Tasarımı” özel sayısını incelerken “Pazarlama ve İşleyim Tasarımı Açısından Renk Kullanımı” başlıklı bir yazıya rastladım. Yazı, derginin yayım danışmanı Önder Şenyapılı tarafından kaleme alınmıştı. Pek çok açıdan cesur ve öncü bir yazıydı bu. O dönemde kullanılan “endüstri dizaynı” ve “endüstri tasarımı” yerine “işleyim tasarımı” ve “ürün tasarımı” ifadelerini öneriyordu; pazarlama ile endüstriyel tasarım arasındaki güçlü bağa dikkat çekiyordu; bilimsel verilere dayanarak ambalaj tasarımında rengin nasıl etkili bir şekilde kullanabileceğine örnekler veriyordu. Derginin bu sayısı, ODTÜ Mimarlık Fakültesine konuk profesör olarak gelen Amerikalı endüstriyel tasarımcı David K. Munro ile Mimarlık Bölümü öğretim görevlisi Serim Denel’in hazırladığı kapsamlı bir “Endüstri Tasarımı” dosyasını içerir. Şenyapılı, bu dosyaya farklı bir bakış açısıyla önemli bir katkı yapar; o dönemde Türkiye’de yeni gelişen bu alanın Türkçede nasıl adlandırılacağından farklı disiplinlerle ilişkisine kadar birçok önemli konuya değinir. Önder hocanın yolu endüstriyel tasarım ile yıllar sonra daha farklı bir biçimde tekrar kesişecektir.

Şenyapılı’nın sanayileşmekte olan ülkelerde tasarımın rolü konusuna yakın durması rastlantı değildi; ODTÜ’lü bir yüksek mimar olarak 1960’lı yılların başında Amerika’ya gitmiş, Pensilvanya Üniversitesi’nde “bölge bilimi” alanında yüksek lisans yapmıştı. Dönüşünde kısa bir süre kamu kurumlarında çalıştıktan sonra gazetecilik ve yayıncılık alanına yöneldi; çeşitli gazetelerde profesyonel olarak çalıştı. Şenyapılı, 1970’li yıllarda kentleşme, Türk toplumu ve kitle iletişim araçları üzerine inceleme kitapları yayımladı. 1980’li ve 1990’lı yıllarla birlikte resim, karikatür, afiş, sinema ve fotoğraf alanlarında çok sayıda inceleme ve yazı kaleme aldı. Uzun bir gazetecilik ve yayıncılık kariyerinin ardından 1992 yılında ODTÜ Endüstri Ürünleri Tasarımı Bölümünde tam zamanlı öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı; sinema, medya, sanat ve tasarım alanlarını kesiştiren seçmeli dersler açtı. Şenyapılı, 2000’li yıllarla birlikte sözcüklerin anlamlarına ve tarihsel kökenlerine yöneldi; kentlerin, semtlerin, yiyecek ve içeceklerin, nesnelerin adlarının hikayelerini derledi. Belki de tam burada, Önder hocayı en çok sabırlı ve titiz bir sınıflandırmacı, tutkulu bir ansiklopedist olarak  gördüğümü paylaşmalıyım. Birbiriyle ilgisiz görünen bir dizi tabloyu merak uyandırıcı bir izlek altında birleştirme ve serimleme becerisine sahipti; gazetecilik sezgilerini de kullanarak çağdaş okuyucunun ilgisini çekecek bir konuyu yakalar, geliştirir, komşu temalara atlayarak araştırmasını yeni ve beklenmedik coğrafyalara taşırdı. ODTÜ Mimarlık Fakültesindeki kırtasiyeye bakan odasında, yazma disiplinini hiç kaybetmeden, pandemi dönemine kadar çalışmayı sürdürdü. Bu dönemde zorunlu olarak evlerimize çekilince, mekânsal bağlarla birlikte, gerek hocalarla gerekse öğrencilerle kurmaya alışkın olduğumuz yoğun iletişim de zedelendi. Önder hocanın aramızdan sessizce ayrılışını belki de bu nedenle kabullenmekte zorlanıyorum. Fakülteye döndüğümde odasına uğrayacağımı, sohbet edeceğimizi, yine gülmeyi başaracağımızı, yeni çıkan kitabının imzalı bir kopyasını karıştırarak odasından çıkacağımı umut etmek istiyorum; çünkü yıllarca biriktirdiği gazeteleri tek tek tarayarak öykü madenciliği yapan olağanüstü insanlar yok artık.[1]

NOTLAR

[1] Kuş, Selmin, “Önder Şenyapılı”, Ahmet Yesevi Üniversitesi Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/senyapili-onder [Erişim: 29.04.2021]