9 Kasım 2018 tarihinde ODTÜ'de düzenlenen "50 Yıl Sonra Keban'ı Hatırlamak" konulu anma gününde 1960'lı yıllarda baraj gölüne dönüşecek olan Keban Ovası'nda bulunan höyüklerde gerçekleştirilen kurtarma kazıları, köylerde yapılan mimari belgeleme ve sosyolojik araştırma çalışmaları sunularak, Türkiye'nin bu büyük projesi anıldı. Keban Barajı nedeniyle bütünüyle su altında kalacak olan verimli ve büyük ovada gerek arkeolojik gerek mimari pek çok önemli kültür varlığı bulunuyordu. Dönemin ODTÜ Rektörü Kemal Kurdaş'ın önderliğinde bir araya gelen Halet Çambel, Robert J. Braidwood ve Cevat Erder'in çabalarıyla kurulan ODTÜ TAÇDAM (TEKDAM) bünyesinde tüm dünyaya çağrıda bulunularak su altında kalacak arkeolojik alanlarda kazı ekiplerinin kurtarma kazıları yapması istenmiştir. 1968'de ilk kazı çalışmaları başlamış ve 1975'te baraj su tutana kadar 73 höyükten 12'sinde kazılar sürmüştür. Bu süreçte yurtiçinden ve yurtdışından pek çok mimar da çalışmalara katılmış ve yalnız arkeolojik alanlar değil su altında kalacak geleneksel köyler ve Osmanlı anıtları da belgelenmiş, Pertek camisi de sökülerek baraj dışına taşınıp yeniden kurulmuştur. Keban baraj alanı arkeolojik çalışmaları daha önce hiç kapsamlı araştırma yapılmamış olan Doğu Anadolu'nun kültür tarihi içinde Mezopotamya kültürlerinden farklılaşan özgün ve önemli yerini ortaya koymuş, bilim dünyasında büyük bir heyecan yaratmıştır. Kapsamlı ve sistematik köy belgelemeleri de Türkiye geleneksel kırsal mimarlığına ilk dikkat çeken araştırmaları oluşturmuştur. Etkinlik ODTÜ TAÇDAM Müdürü Doç. Dr. Çiğdem Atakuman ile Keban çalışmalarına katkı veren HÜTKAM, İngiliz Arkeoloji Enstitüsü, ARİT ve Alman Arkeoloji Enstitüsü temsilcilerinin konuşmalarıyla açılmıştır. Keban projesinde görev yapan Prof. Dr. Mehmet Özdoğan ve Prof. Dr. Cevat Erder "Keban'ı Yaşamak" teması çerçevesinde bilimsel verilerin yanı sıra sözlü tarih bağlamında proje süreçlerini aktarmış ardından konuyla ilgili doktora çalışması yapan Laurent Dissard "Tarihsel ve Politik Bağlamında Keban" başlıklı bir sunum yapmıştır. "Keban'ın Belleğimizdeki İzleri" başlıklı oturumda Keban'da araştırma, belgeleme ve restorasyon işleri yapan uzmanlar anılarını dinleyicilerle paylaşmışlardır. "Keban'ı Yaşatmak ve Gelecek Kuşaklara Aktarmak" başlıklı oturumda da Keban'da çalışan ekip üyelerinin yanı sıra sonraki yıllarda TAÇDAM Başkanı olarak çeşitli kurtarma çalışmalarını gerçekleştiren Prof. Dr. Numan Tuna deneyimlerini aktarmışlardır. "50 Yıl Sonra Keban'ı Hatırlamak" başlıklı anma günü o dönemin zorlu koşullarında Türkiye'nin kültür varlıklarını belgelemek ve bilim üretmek adına çalışan arkeologların, mimarların ve sosyologların emeklerine saygı duymanın ötesinde; yeni kuşak araştırmacıların, Türk koruma tarihinde bugün halen oldukça özgün bir model sunan bu çalışmayı öğrenerek içselleştirmeleri açısından ayrıca değerli bir etkinlik olmuştur.

Derleyen: Zeynep Eres