PANEL / TARTIŞMA

"Critical Bazaar" / Eleştirel Pazar

Ali Cengizkan

Doç. Dr., ODTÜ Mimarlık Bölümü

UIA İstanbul 2005 Dünya Mimarlık Kongresi'nde düzenlenen ve 5 Temmuz 2005 günü İstanbul Bilgi Üniversitesi BS2 Salonu'nda, iki oturum biçiminde gerçekleşen CICA Paneli, "Critical Bazaar" - Eleştirel Pazar (ve Eleştiri Pazarı) başlığını taşıyordu, ama bu pazarda eleştiri dozunun çok yüksek olmadığı gözlendi, alıcılar ise oldukça azdı. Yine de, tırnak içinde akademik kimliğin ağır bastığı söylenebilecek bu tartışma ortamının niteliğinin oldukça yüksek olduğunu ve genel katılımcı açısından, UIA 2005 kapsamında 'gözden kaçanlar' listesinde en ön sıraya yerleştirilmesi gerektiğini düşünüyorum.

Eleştirmen Dennis Sharp'ın açılışını yapıp yönettiği toplantıda, ilk konuşmacı, UIA 2005'in ana konuşmacılarından olan Profesör Joseph Rykwert'ti. Rykwert, kongredeki konuşmasına tematik açıdan paralel ancak daha kapsamlı hale getirip açtığı yaklaşımıyla, mimarlık kuramı ile mimarlık tarihçiliği ve mimarlık pratiği arasında son yüzyıl içindeki gelişmeleri değerlendirdi; bir kez daha üzerine basarak "kuram ile tarihin birbirini beslediğini, birbirine dönüştüğünü" ve bugün mimarlık eğitimindeki en önemli eksikliğin, bu gerçeğin unutulmasından kaynaklandığını örnekleriyle anlattı. Toplantıya program dışı katılan Architectural Review dergisi önceki editörü Peter Davey ile oluşan üçlü, genel olarak mimarlık pratiği ile mimarlık yayıncılığı ilişkisini, zengin ve keyifli bir söyleşiyle değerlendirdi.

Diğer konuşmacıları Trevor Boddy (Kanada), François Chaslin (Fransa), Manuel Cuadra (Almanya), Jorge Glusberg (Arjantin), Doğan Hasol (Türkiye), Louise Noelle (Meksika), Catherine Slessor (İngiltere, Architectural Review bağlantı editörü), Alexis Sowa (Fransa) ve Jennifer Taylor (Avustralya) olan oturumlarda, en fazla Trevor Boddy'nin Vancouver kentinin gelişimi üzerine yaptığı sunuş yankı buldu. UIA 2005 "Kentler: MimarlıkLARın Pazaryeri" temasına da uygun düşen sunuşunda Boddy, bir dünya kentinin "emekli dinlence ve yaşam mekanı" olarak nasıl yeniden canlandığını ve bunun arkasındaki ekonomik, kültürel, sosyal ve mimari dinamikleri ustaca ve düşünce kamçılayıcı biçimde işliyordu.

Bilindiği gibi CICA, kurumsal kimliği bir kalıcı dernek ya da birlik biçiminde cisimleşmemiş olan Uluslararası Mimarlık Eleştirmenleri Komitesi'nin (International Committee of Architectural Critics) kısaltılmış adı. Grubun bugünkü başkanı ünlü eleştirmen ve tarihçi Profesör Joseph Rykwert; yürütme başkanı ise eleştirmen Dennis Sharp. Grup, kendisine bu informel örgütlenmeyi daha layık görmekte; dünyanın her yerinde katılımcı üyeleri olan bir örgüt ve özellikle UIA Dünya Mimarlık Kongreleri'nde düzenlediği etkinliklerle farklılık yaratmakta.

SUNUM / SERGİ

“Herkes için Mimarlık” (Architecture For All) UIA Çalışma Grubu Kongre’de Buluştu

Deniz İncedayı

UIA 2005 Bilim Komitesi Sekreteri

İstanbul 2005 Kongresi’nde, UIA’nın önemli bir çalışma alanı olan “Herkes için Mimarlık” (Architecture for All) grubunun toplantısı gerçekleştirildi. Çalışma grubunun temel hedefi; mimarlık, kentsel planlama, endüstri ürünleri tasarımı, iç mekân düzenleme vb. gibi alanlarda, hizmet götürülen bireylerin durumlarını çok yönlü değerlendirerek ve hiçbirisini dışlamayan bir tasarım yaklaşımı olarak özetlenebilir. Bu amaca yönelik araştırma ve çalışmaların, özellikle eğitimciler-öğrenciler, uygulamacılar ve yöneticilerle paylaşılarak yeni vizyonlar geliştirilmesi amaç olarak ortaya konulmaktadır.

Bölge sunuşları öncesinde, “Herkes için Mimarlık” konusundaki yaklaşımlar ve gelişmeler UIA yöneticileri tarafından aktarıldı. Farklı bölgelerin bu alanda sürdürmekte oldukları araştırmaları birbirlerine tanıtmak ve tartışmak amacıyla toplantı bölge sunuşlarıyla sürdürüldü.

II. Bölge Grubu’nun yöneticiliğini ve koordinasyonunu üstlenmiş olan Krzysztof Chwalibog

(Polonya), toplantının hedeflerini ve yapılan çalışmaları özetleyen bir açılış konuşması yaptı. Oturuma, Türkiye, Yunanistan ve Fransa’dan katılımcıların sunuşlarıyla devam edildi. Türkiye Mimarlar Odası adına Deniz İncedayı, Oda’nın yaklaşımını ve bu alandaki çalışmalarını tanıtan bir sunuş gerçekleştirildi. Yunanistan’dan konuyla ilgili olarak Sotiris Papadopulos ve Fransa’dan Catherine Guyot (I. Bölge), “Herkes için Mimarlık” konusunda ülkelerinin ve ilgili kurumların yaklaşımlarını sunarak bazı uygulama örneklerini tanıttılar.

Tartışmalarda ağırlıklı olarak, “Herkes için Mimarlık” kavramı üzerinde düşünceler ve irdelemeler aktarıldı. Bu alanda çalışma sürdüren ülkelerin araştırma sonuçlarına, deneyimlerine ve uygulama örneklerine yer verildi. Ayrıca çalışma grubu, daha fazla ülkeyi çalışmalara katabilmek için gerekli çabalarını aktardı ve günümüzün önemli başlıklarından olan “ulaşılabilirlik” kavramı çerçevesinde UIA’nın çok boyutlu (tanıtım, eğitim, yasal düzenlemeler, uygulama alanı ve politikalar vb. gibi) sorumluluk alanlarına değinildi. Bu bağlamda, olumlu ve olumsuz olan bazı uygulama örneklerine de yer verildi. Ayrıca, konuyu yaygınlaştırabilmek ve daha fazla tanıtabilmek amacıyla, Muhsin Ertuğrul Tiyatro Binası’nda ve İTÜ Taşkışla Binasında toplantının gerçekleştirildiği mekânın önünde tanıtım sergileri düzenlenmişti.

Çalışma grubu toplantısı ve düzenlenen sergiler, uluslararası platformda iletişim ve etkileşimin araçlarını geliştirmenin, katılımın ve özellikle sözkonusu alanda üretilen düşüncelerin toplum içinde yaygınlaştırılmasının önemine vurgu yapmaktaydı. Daha çok bilgi DfA (Design for All) www.anlh.be/aaoutils adresinden edinilebiliyor.

PANEL

Kadın, Mimarlık ve Kent: Kadınların Yarattığı Farklar

Neslihan Türkün Dostoğlu

Prof. Dr. Uludağ Üniversitesi, Mimarlık Bölümü

3-7 Temmuz 2005 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleşen XXII. UIA Dünya Mimarlık Kongresi sırasındaki pek çok etkinlikten biri de 5 Temmuz 2005 günü yapılan “Kadın, Mimarlık ve Kent: Kadınların Yarattığı Farklar” temalı toplantıdır. Bu toplantı Uludağ Üniversitesi, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi’nde, Mimarlık Bölüm Başkanı olan Prof.Dr. Neslihan Türkün Dostoğlu ve New Jersey Institute of Technology, New Jersey Mimarlık Okulu ile Beşeri Bilimler Bölümü’nde öğretim üyesi ve Kentsel Sistemler Doktora Programı başkanı olan Prof.Dr. Karen A. Franck tarafından düzenlenmiştir.

Toplantıyı düzenleyen Dostoğlu ve Franck, dünyada kadınların, yapılı çevrenin oluşumu, kullanımı ve bakımında önemli, ama genelde fark edilmeyen bir rol oynadıklarını, profesyonel mimarlar, plancılar ve tasarımcılar olarak, neyin nasıl inşa edilmesi gerektiği konusunda giderek daha fazla söz sahibi olduklarını vurgulamışlardır. Bu mesleklere hazırlanmak için artık daha fazla kadın, mimarlık veya mimarlığa yakın disiplinlerle ilgili okullara gitmekte ve bu okullarda öğretim üyeliği yapmaktadır. Ayrıca, günlük yaşamlarında kadınlar yapılı çevreyi kullanmakta, çalışma, dinlenme, eğlenme gibi aktivitelere katılmaktadır. Çevrenin tasarımı ise bu aktiviteleri bir yandan desteklerken, diğer yandan engellemektedir. Tüm bunlara ek olarak, kadınlar, profesyonel mimarlar veya kullanıcılar olarak çevrelerinin bakımını yapmak ve kalitesini yükseltmek için yoğun bir çaba göstermektedir.

Bu gözlemlerden yola çıkan Dostoğlu ve Franck, söz konusu toplantıda birbiriyle ilişkili dört oturumda, çeşitli ülkelerde yaşayan kadınların rollerini irdeleyerek, kadınların katkılarını ve gereksinimlerini daha iyi anlayabilmeyi amaçladıklarını belirtmişlerdir. Farklı ülkelerden katılımcıların davet edildiği toplantıdaki dört oturumun açılımı ve katılımcılar aşağıda sıralanmıştır.

MESLEKİ UYGULAMA

Bu oturumda, uygulamacı kadın mimarlar kendi çalışmaları ile ilgili sunumlar yapmış, sunumlarında tasarım felsefeleri ile müşteri ve müteahhitlerle ilişkileri üzerinde durmuş ve kadın olmalarının düşünce sistemlerini ve deneyimlerini nasıl etkilediğini açıklamışlardır. Bu oturumdaki katılımcılar ve konu başlıkları aşağıda belirtilmiştir:

- Denise Scott Brown / Yönetici, Venturi, Scott Brown and Associates, Philadelphia

“Out of Africa, Architecture, and Academe; Into an Ambivalent Addiction to the Practice of Architecture” (“Afrika, Mimarlık ve Akademik Ortamdan Mimarlığın Uygulamasında Karmaşık bir Bağımlılığa”)

- Denise Ho / Yönetici, Denise Ho Architects, Hong Kong

“A Memorable Touch” (“Hatırlanmaya Değer bir Dokunuş”)

- Semra Teber Yener / Ph.D., Yönetici, Tektonika Ltd., Ankara

“Practicing Architecture and Urban Design as a "Woman Architect" in Turkey” (Türkiye’de bir “Kadın Mimar” Olarak Mimarlık ve Kentsel Tasarım Alanlarında Çalışmak”)

- Louise Braverman / Yönetici, Louise Braverman Architect, New York

“An Architecture of Art + Conscience” (“Sanat ve Vicdan Mimarlığı”)

- Melkan Gürsel Tabanlıoğlu / Yönetici, Tabanlıoğlu Mimarlık, İstanbul

“Projects by Women for Women” (Kadınlar Tarafından Kadınlar için Tasarım”

MESLEKİ EĞİTİM

Bu oturumdaki katılımcılar, kadınların öğrenci ve öğretim üyesi olarak mimarlık ve ilgili disiplinlerdeki deneyimlerini aktarmışlar ve söz konusu programların kadınların gereksinimlerini ne ölçüde karşıladığını sorgulamışlardır. Katılımcılar ve konu başlıkları aşağıda belirtilmiştir:

- Ann de Graft-Johnson / Öğretim Görevlisi, Mimarlık ve Planlama, University of the West of England, Bristol

- Sandra Manley / Öğretim Görevlisi, Planlama ve Kentsel Tasarım, University of the West of England, Bristol

“Why do Women Leave Architecture: A UK Perspective” (“Niye Kadınlar Mimarlığı Terkediyor: Bir İngiliz Perspektifi”)

- Neslihan Türkün Dostoğlu / Profesör ve Bölüm Başkanı, Mimarlık Bölümü, Mühendislik-Mimarlık Fakültesi, Uludağ Üniversitesi, Bursa

“Making Space for Women in Architectural Education” (“Mimarlık Eğitiminde Kadınlara Yer Açmak”)

GÜNLÜK HAYAT

Bu oturumda konut, mahalle ve kamusal alan tasarımının kadın kullanıcıların günlük gereksinimlerine destek veya engel olma biçimleriyle ilgili makaleler sunulmuştur. Katılımcılar ve konu başlıkları aşağıda belirtilmiştir:

- Karen Franck / Profesör, New Jersey Mimarlık Okulu ve Beşeri Bilimler Bölümü, New Jersey Institute of Technology, Newark

“Women and the City: The Importance of the Connected and the In Between” (“Kadın ve Kent: Birleşenlerin ve Aradakilerin Önemi”)

- Özlem Erdoğdu Erkarslan / Yrd.Doç.Dr., Mimarlık Bölümü, Mimarlık Fakültesi, İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü, İzmir

“Domestic Architecture, Family and Gender Relations: An Addendum for the History of Turkish Architecture” (“Konut Mimarlığı, Aile ve Cinsiyet İlişkileri: Türk Mimarlık Tarihine Bir Katkı”)

ÇEŞİTLİ ÇABALAR

Bu oturumda yapılı çevrenin kalitesini, kadınlar ve diğer kullanıcılar için yükseltmek amacıyla çalışan sivil toplum ve diğer örgütlerin çabalarını araştıran bildiriler sunulmuştur. Katılımcılar ve konu başlıkları aşağıda belirtilmiştir:

- Ayşe Yönder / Profesör ve Bölüm Başkanı, Planlama ve Çevre Lisansüstü Merkezi, Pratt Institute's School of Architecture, New York

- Şengül Akçar / İnşaat Mühendisi, Genel Direktör, Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı, İstanbul

“A Space of Their Own: Community Centers to Support Women’s Post-Disaster Community Development Efforts” (“Kendilerine Ait bir Mekân: Afet Sonrası Topluluk Oluşturma Çabalarını Destekleyen Sosyal Merkezler”)

- Marnie Tamaki / Mimar, AMU: Architects, Vancouver

“A Space of Their Own: Towards Resilience and a Sustainable Future – Women at the Centre” (“Kendilerine Ait bir Mekân: Esneklik ve Sürdürülebilir bir Gelecek İçin – Kadınlar Merkezde”)

- Asuman Türkün / Doç.Dr., Siyaset Bilimi Bölümü, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Bilkent Üniversitesi, Ankara

“Working at Home: The Difference Women Make in Urban Space through Different Forms of Participation in the Labor Market” (“Evde Çalışmak: Kadınların Emek Pazarına Farklı Katılım Biçimleri Aracılığıyla Kentsel Mekânda Yarattıkları Değişim”)

Sabah başlayıp akşam üstüne kadar süren bu temalı toplantı beklenenin üstünde katılımcı ile son derece ilginç tartışmalarla zenginleşerek sonuçlanmıştır.

Figür 1. Semra Teber Yener şantiyede (Semra Teber arşivi)

Figür 2. 1920’lerde University of Pennsylvania’da Mimarlık Stüdyosu (Kostof, The Architect, 1977, 253)

Figür 3. 2000’lerde Uludağ Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nde Mimarlık Stüdyosu (Neslihan Dostoğlu arşivi)

YAYIN

Cumhuriyet Döneminde Kadın ve Mimarlık

Der. Neslihan Türkün Dostoğlu, Ocak 2005, Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı ve Şehirciliği Dizisi - 1, Mimarlar Odası Yayınları; Türkçe / İngilizce, 98 sayfa.

Cumhuriyet’in 81. yılı içinde bulunduğumuz bu dönemde, Avrupa Birliği’ne üyelik konusu, Türkiye’de gündemin üst sıralarına yerleşmiştir. Avrupa Birliği’nin yalnız ekonomik birliktelik anlamını taşımadığı, yaşam koşullarının iyileştirilmesini içeren toplumsal bir proje olarak algılanması gerektiği göz önüne alındığında, kadın-erkek eşitliği, demokrasinin temeli olarak önümüze çıkmaktadır. Türkiye’de Cumhuriyet, kadınlara pek çok hak sağlamakla birlikte, Türk kadınlarının eğitim, iş yaşamına katılım, meslek sahibi olma, yöneticilik statüsünü elde etme, politikaya atılma gibi konularda dünya ülkelerinin gerisinde kaldığı bilinmektedir. Oysa, kadınların kamu yaşamıyla bütünleşmesi, Cumhuriyet’in demokratik ilkeler temelinde yeniden yapılanmasına yol açabileceği gibi, Avrupa Birliği kriterlerini karşılamak açısından da önem kazanmıştır. UIA 2005 İstanbul Dünya Mimarlık Kongresi’’ne yönelik olarak hazırlanan “Cumhuriyet Dönemi Mimarlığı ve Şehirciliği” dizisinin ilki olan bu kitap, bütün bu tartışmaların yaşandığı bir ortamda, Cumhuriyet döneminde kadın ve mimarlık konusunu ele almaktadır. Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanan kitapta yer alan altı makaleleler, konunun farklı boyutlarını irdelemektedir.

SERGİ

Jigeen yi Mbooloo - Kadınlar Birlikte

Kongre’de ölçeğinin küçüklüğüne rağmen, sergileme ve anlatım biçimi açısından en etkileyici ve akılda kalıcı sergilerden birisi “Jigeen yi Mbooloo - Kadınlar Birlikte” sergisi idi. İçeriğin aktarımında kullanılan araçlar, ortam ve sergileme elemanları ile kazanılan zenginlik, Taşkışla’nın zemin katında en işlek mekânlardan birinde kurulması ile de herkesin gezdiği bir sergi oldu. Sergiyi, Finlandiya ve Senegal ortaklığında kurulan ve aralarında Finlandiya Dışişleri Bakanlığı’nın da bulunduğu çeşitli kurum ve kuruluşlar tarafından finansmanı sağlanan bir sivil toplum örgütü olan Senegal Kadınlar Merkezi hazırlamış. Sergide, Senegal’de bulunan yerel kadınlar ile dayanışma içerisinde olan örgütün, 2001 yılında tamamlanan örgüt binasının mimarisi, tarihçesi ve hayata geçirilme süreci aktarıldı.

ATÖLYE

Atölye Katılımcısı Bir Çocuk:

“Ötekilik Kavramından Anladığım Herkesin Ötekisi Farklıdır“

Rabia Çiğdem Çavdar

Mimar

‘Düşleri aramak’ atölyesi ise, mimarların özne olduğu bir kongrede çocuklara özne olma, mimarlık üzerine düşünme ve mimarlık ortamını deneyimleme şansı verdi. Bir ön atölye ve kongre süresince gerçekleştirilen bir esas atölye olmak üzere iki aşamalı gerçekleşti.

27 Haziran 2005 tarihinde Darülşafaka Okulları’nda gerçekleştirilen ön atölye çalışmasında çocuklara dağıtılan çeşitli metinler ve gösterilen fotoğraflar aracılığıyla ‘öteki’ kavramı üzerine düşünce geliştirmeleri beklendi. Dört tema çerçevesinde İstanbul kenti içerisinde bir kavrayış gerçekleştirilecek ve esas atölyede kendi hazırladıkları sunuşları ortamla paylaşacaklardı. Dört tema, öteki kent, öteki kültür, öteki yaka ve aralıktı. Herbiri kendilerine birer tema seçtiler. Ön atölye programı içerisinde küçük bir şehir turu gerçekleştirilerek çocukların kente bakarken gözönünde bulundurmaları gereken mekân ve oluşlar sergilenmeye çalışıldı. Kendi yaşadıkları kenti nasıl kullandıkları, nerelere gittikleri hangi mekânlardan korktukları üzerine de bir oyun oynanarak kentle ve birbirleriyle ilişkileri ortaya konmaya çalışıldı.

Kongre zamanına kadar seçilen temalar üzerine sunuşlar hazırlandı.

5-6 Temmuz 2005 tarihlerinde Taşkışla’da gerçekleştirilen atölyeye Darülşafaka Okulları 7. ve 8. sınıflarından 12 çocuk, yerli ve yabancı mimarlar katıldı. Amaç çocukların kendi yaşadıkları kenti nasıl gördüklerini, ‘ötekilik’ kavramı çerçevesinde tartışmak ve yaşantının dönüştürülmesine dair düş kurmalarını sağlamaktı. Beklenen, kurdukları düşlerin gerçekleşmesini sağlayacak birer tasarım üretmeleriydi. Ancak ‘öteki’ kavramının anlaşılabilmesi süreci ve kentin bu kavram çerçevesinde çözümlenmeye çalışılması tasarım problemine geçilmesini geciktirdi, atölye çalışması kent okuma maketleri yapımıyla sonlandı.

Atölyenin başlangıcında, çocuklar ve yürütücüler ötekilik kavramı ve temalar çerçevesinde sunuşlarını gerçekleştirdiler. Çocukların duruma yaklaşımları, kavrayışları ve sunuşları beklenilenin ötesinde bir duyarlılığa ve ufka sahipti. Karşılaştırmalı bir bakış açısını tercih etmişlerdi. Böylece hem kendileriin tarifliyorlar hem de kendilerinden ayrılan durumu gösteriyorlardı. Zaten kendini tariflemeden öteki tariflenebilir miydi? Ötekilik ile eşitlik ve aynılık kavramlarını ve bunların mekânlarını da tartışmaları ise kavramsal algılayışın düzeyini göstermekteydi. İşte çocukların atölyenin son gününde yazdıkları metinlerden birkaç alıntı:

“Ötekilik kavramından anladığım herkesin ötekisi farklıdır.“ G.Ş.

“Öteki bence bizi her zaman etkileyen ve aslında içimizde oluşan kavramdır.’ A.B.G

YAYIN

Selçuk Batur için Mimarlık Yazıları

Ed. Ayda Arel, Ersen Gürsel ve Suha Özkan, Derl. Çelen Birkan, Haziran 2005, Mimarlar Odası Yayınları, Mimarlar Odası’na Emek Verenler Dizisi - II, Ankara; 175 sayfa.

Mimarlar Odası’na Emek Verenler Dizisi’nin ikinci kitabı olarak yayımlanan kitap, geçen yıl yitirdiğimiz Selçuk Batur’un anısına, onun “profesyonel kişiliğine bir saygı duruşu” olarak hazırlandı. Kitaba katkıda bulunanların da yer yer vurguladıkları gibi, onun mesleği olan mimarlık içindeki kilit rolü, belki de bu mesleğin düşünce yükünü yayınlarla yoğaltmak ve yaygınlaştırmak doğrultusundaki çabasıdır. Bu kitap en geniş anlamıyla, mimarlığın kapsadığı çeşitli etkinliklere ilişkin kuramsal metinlerden bir seçki ve bir derlemedir. Bülent Erkmen’in tasarımını üstlendiği bu seçkinin daha önce Türkçe’ye kazandırılmamış metinlerden oluşmasına dikkate edilmiştir. Doğan Kuban, Arif Şentek, Ayda Arel ve Suha Özkan’ın ön yazılarından sonra bu kuramsal metinler, peşisıra, yazıyı öneren kişilerin kısa sunuş yazıları ile birlikte yer almaktadır.

SERGİ

Çiniiçin: Bir Yüzey Problemi Olarak Sonsuz Tekrar

İznik Vakfı’nın Ayasofya işbirliği “16. yüzyıl İznik Çinisinden, 21. yüzyıl tasarımcılarına, sanatçılarına ÇİNİİÇİN: Bir Yüzey Problemi Olarak Sonsuz Tekrar” Sergisi’ni düzenledi. Unutulmuş olan geleneksel İznik çinilerinin üretim tekniklerini yeniden keşfetmek için 1995 yılından bugüne faaliyet gösteren İznik Vakfı, Tasarım Ofisi’nde, eski tarifler, formüller ve tekniklere başvurarak 600 yıllık geleneği devam ettiriyor ve yeni şekil ve motifler yaratarak modern mimarinin ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde renk, tasarım ve formlar geliştiriyor. Serginin Küratörü Nevzat Sayın, sergi katalogunda şunları söylüyor: “Sergi, sonsuz kere tekrar eden ‘birim’in tekrarla sonsuzluk duygusunu temsil edebilmesi üzerine kurulu bir temel düşünceden hareket ediyor. Merkezi, odağı olmayan, herhangi bir yön duygusu taşımayan yüzey, tasarlanmış olanla kendiliğinden olanın arakesitindeki düzen duygusuyla her yöne doğru ve sonsuz kere tekrar edebime potansiyeli olan parçaların biraraya gelmelerinden oluşuyor. Amaç mekanın verilerinden uzaklaşarak yüzeye tutunmak.” Sergi’de İznik çinileri 16 tasarımcının yorumları ile sunuldu. Sergide, ürünleri bulunan isimler: Nevzat Sayın, Can Tolon, Emre Senan, Ömer Uluç, Akın Akbaygil, Mine Ertan, Bülent Erkmen, Han Tümertekin, Murat Morova, Ebru Tabak, Ettore Sottsass, Zaha Hadid, Günnur Özsoy, Canan Dağdelen, İsmet Doğan ve Osman Dinç.

SEMPOZYUM

Konut Çevrelerinde Sosyal Değişim ve Mekânsal Dönüşümler

IAPS-CSBE Çalışma Ağı, Üçüncü Uluslararası Sempozyumu

Tema: Social Change and Spatial Transformation in Housing Environments

5-6 Temmuz 2005

Orhan Hacıhasanoğlu

Prof.Dr., İTÜ Mimarlık Bölümü, Sempozyum Düzenleme ve Bilimsel Komite Üyesi

Hülya Turgut Yıldız

Prof.Dr., İTÜ Mimarlık Bölümü, IAPS-CSBE Network Koordinatörü

IAPS-CSBE “Culture and Space in the Built Environment / Yapısal Çevrede Kültür ve Mekan” adlı Uluslararası Çalışma Ağı tarafından 1997 yılından itibaren dört yılda bir düzenlenen uluslararası toplantıların üçüncüsü 5-6 Temmuz 2005 tarihleri arasında, UIA- Uluslararası Mimarlar Birliği Dünya Kongresi çerçevesinde, Taşkışla’ da gerçekleştirildi..

IAPS “International Association for People-Environment Studies” kuruluşu, “insan ve çevresinin yaşanabilir kılınması”nı amaçlayan uluslararası bir kurum olarak, konut, peyzaj, mekan analizi, yapısal form ve göç, eğitim, çevre-çocuk-genç, yapay çevre ve insan farklılıkları, yaşlılar ve çevre, tarih ve yapay çevre ve yapısal çevrede kültür ve mekan konularında kurulmuş Çalışma Ağları ile işlev göstermektedir. Bu kapsam içinde çalışma ağımız, kültür ve mekan arasındaki etkileşimlerin doğurduğu problemlerin tanımlanması ve disiplinlerarası bir çerçevede çözüm yollarının araştırılmasını amaçlamaktadır. Bu bağlamda bir bilgi bankasının oluşturulması, bilimsel toplantıların düzenlenmesi, teori ve uygulama ilişkisinin kurulması, araştırmacılar arasında bir iletişim ağının kurulması ve konu ile ilgili yayın yapılması hedeflenmektedir. Buradan hareketle, 1997 yılında İstanbul’da ilk uluslararası sempozyum gerçekleştirildi. ‘Konut Çevrelerinde Kültür ve Mekan’ konulu bu toplantıda farklı ölçeklerde konut çevrelerinde teorik ve uygulamalı araştırma çalışmaları tartışıldı ve değerlendirildi. ‘Geleneksel çevreler’in kültür ağırlıklı konularının yanısıra, “geleneksel çevrelerde süreklilik ve gelişme” ise ikinci sempozyumun odak noktası idi.

Yaşam koşullarındaki hızlı değişim ve evrensel kültür ile yerel kültürler arasındaki çelişme, kültür-mekan etkileşiminde yeni boyutlar yaratmaktadır. Tüm dünya kentlerinde olduğu gibi Türkiye’de de büyük kentlerde sosyal, kültürel ve ekonomik dönüşümler yaşanmaktadır. Küreselleşme ve hızlı bilgi akışı çerçevesinde değişen sosyo-kültürel ve kentsel kimlikler kentlerin biçimsel gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Küresel dünya kültürü ve yerel kültürler arasında ikilemler oluşturan bu değişim, mimarlık ve çevresel tasarım konularında yeni teoriler, yaklaşımlar ve uygulamalı çalışmaların gerekliliğini ortaya koymaktadır. Güncel sorunlar, ülkemizin yaşadığı sosyal, ekonomik ve siyasal sorunlar kentsel sorunları giderek karmaşık hale getirmektedir. Ülkemizde bu sorunlara çözüm getirecek sürdürülebilir kentsel gelişmeyi sağlayacak kavram ve yöntemlerin, teorik çalışmaların pratikte karşılığını bulacak şekilde ele alınması gerekir. Bu nedenle üçüncü sempozyum çerçevesinde, büyük kentlerde ortaya çıkan sosyo-kültürel ve mekansal dönüşümleri irdeleyen, farklı disiplinler ve ülkelerden, kuramsal ve kavramsal çalışmalar kadar uygulamalı çalışmaların, projelerin de sunulması önemli idi.

Buradan hareketle, sempozyumun temel hedefleri: Farklı ülke, kültür, ve disiplinlerden katılımcıları biraraya getirerek, kentsel konut çevrelerinde de tasarlama ve planlama alanında yeni bir veri tabanı oluşturmak; kentsel konut projelerinin çok boyutlu bir model çerçevesinde ele alınması gerekliliğini bir kez daha vurgulamaktı. Bu hedeflerle toplantının ana temaları aşağıdaki gibi belirlendi(1):

1. Kentsel konut yerleşimlerde kültür-mekan çalışmalarında kuram, kavram ve yöntemler;

2. Konut alanlarında uyum, süreklilik ve değişim;

3. Konut projeleri ve alan çalışmaları: Yeni konut yaklaşımları, bölgesel eğilimler ve evrensel değişim.

Beş oturumdan oluşan toplantının ilk oturumunda sempozyumunun temel düşünce yapısını ve ilkelerini ortaya koyan bildiriler sunularak daha sonra dört ana tema ile ilgili bildiri sunuşları yapıldı. Toplantının değerlendirilmesi ise bir panel ile gerçekleştirildi. Panelde, sunulan bildiriler, yapılan tartışmalar oturum başkanların katılımı ile değerlendirildi. Bu değerlendirmede kentsel konut sorununun çok boyutlu ve disiplinlerarası bir konu olarak ele alınması gerekliliği üzerinde bir kez daha durularak aşağıdaki fikirler ortaya konuldu(2, 3):

• Araştırmalarımızda genellikle içinde bulunulan durumun ve problemin tanımlandığı somut çözümler üzerinde durulmadığı;

• Sosyo-kültürel ve mekansal değişim sürecinin tüm ülkelerde benzer süreçler geçirdiği bu nedenle karşılaştırmalı çalışmaların önemli olduğu;

• Teorik ve uygulamalı çalışmaların biraraya getirilerek çözüm aramaya gidilmesi;

• Sempozyuma katılan ve bildiri sunan araştırmacıların çekirdek grubu oluşturduğu uluslararası araştırma ve uygulama alışverişini sağlamak.

NOTLAR

1. Sempozyumun Düzenleme ve Bilim Kurulu ise İngiltere, Newcastle Üniversitesi’nden , IAPS-CSBE Çalışma Ağı’nı birlikte yürüttüğüm Peter Kellett, İTÜ Mimarlık Fakültesi’nden Doç. Dr.Işıl Hacıhasanoğlu, Prof. Dr. Orhan Hacıhasanoğlu, Prof .Dr. Handan Türkoğlu ve Dr. Elmira Şener’den oluşmuştur.

2. Böyle bir toplantıda yapılan değerlendirme ve önerilerin, ‘kentsel konut’ konusunda önemli bir paylaşım ve ileriye yönelik çalışmalara ivme sağlayacağını ümit ederek; toplantıya emeği geçen herkese, Bilim Komitesi’ne ve doktora öğrencilerimiz Demet Mutman ve Gökçe Ketizmen’e teşekkür ederiz.

3. Sempozyumda sunulan bildirilerden oluşan bildiri kitabı İTÜ Mimarlık Fakültesi’nden elde edilebilir.