Cumhuriyet’in yetiştirdiği Türk mimarlardan Ziya Payzın, 10 Eylül 2015 tarihinde aramızdan ayrıldı. 12 Eylül Cumartesi günü Zincirlikuyu Mezarlığı’nda toprağa verildi.

Payzın’ı, 1998 yılında III. TBMM binası ve Clemens Holzmeister konulu yüksek lisans tezimi hazırladığım sırada tanıdım. Avusturyalı Mimar Clemens Holzmeister’in tasarımı olan III. Türkiye Büyük Millet Meclisi binasının inşaat bürosunda hocası Holzmeister ile birlikte çalışmış, 1948 yılında Holzmeister’in tüm yetkilerini kendisine bırakarak ülkesine dönmesinin ardından bu anıtsal yapıyı tamamlamıştı. Kendisini tanıdığımda 80 yaşında olan mimar, konu ile ilgili tüm sorularımı yanıtlıyor, toplumsal ve siyasal açıdan oldukça sancılı bu dönemi ve yaşadıklarını bilgelikle anlatıyordu. Çalışmak ve üretmek üzerine kurulu yaşama alışkanlığı, dinamik yapısı ve hiçbir ayrıntıyı atlamayan berrak hafızasına hayran kalmıştım. 2000 yılında, gençliğinde kayak yapmak için sık sık geldiği Bolu’ya davet ettiğimde çok mutlu oldu. Büyük depremden hemen sonraydı. Düzce’de yıllar evvel yaptığı ilkokul binasının depremden sonra ne halde olduğunu merak etmişti. Gittiğimizde pencereleri ve kapıları oldukça hasarlı ve kapalı olan okulun yüksek penceresinden bir hamlede atlayarak içeri girmesine şaşırmıştım. Hasarları not etmiş, depreme dayanıklı bir bina yapmış olmanın gururuyla yine aynı pencereden çıkıvermişti. Üniversitemizde yaptığımız söyleşide herkesin üç saat boyunca kımıldamadan dinlediği mimar uzun süre unutulmadı. Yıllar içinde hep görüştüğümüz Ziya Payzın ile danışmanlığını yürüttüğüm bir belgesel için, son kez olduğunu bilmeden, geçtiğimiz aylarda biraraya geldik. Neredeyse 100’e ulaşan yaşına rağmen İstinye’deki evinde aynı güler yüzlü haliyle kapıda karşıladı beni.

Rumelili bir ailenin çocuğu olarak Ankara’da 1918 yılında dünyaya gelen Ziya Payzın’ın çocukluğu Ankara ve İzmir’de geçti. İstanbul’a çok heves ettiği Yüksek Mühendis Mektebi’ni kazanarak gitmişti. Burada, Avusturya’lı Clemens Holzmeister'in öğrencisi oldu. Başarılı öğrencilik döneminin ardından 1943’te okuldan mezun olduktan sonra Toprak Ofis’te kısa bir süre çalıştı ve yedek subay olarak askerlik görevini demiryolu bölümünde yaptı. Bu sırada Gelibolu Ordu Evi’ni tasarladı. 1945’te Holzmeister’in teklifiyle Ankara’da TBMM inşaatında Holzmeister'in bürosunda çalışmaya başladı. 1948 yılında Holzmeister'in ülkesine dönmesinin ardından 1963’e kadar süren bu anıtsal inşaatı yürüttü ve tamamladı. 1961-1966 yılları arasında Kocatepe Cami inşaat müdürlüğünde görev aldı. 1967-1971 yılları arasında Karadeniz Teknik Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nde proje derslerini verdi. 1972 yılında iki yıl süre ile Bayındırlık Bakanlığı’nda görev alan Payzın, daha sonra TBMM Genel Sekreterlik Teknik Yardımcılığı yaptı. Ülkenin bazı kentlerinde okul, hastane, otel, ofis, hamam, sanayi yapısı, sinema, banka, konut yapıları ve anıtları bulunmaktadır. Bunlardan bazıları, Adnan Menderes Evi, İzmir Sasalı Faruk Somer Evi, İstinye Ortaklar Apartmanı, Ankara Otosan İşhanı, Ankara Gazi Orman Çiftliği Kız Yetiştirme Yurdu Varto Pavyonu, Gaziantep Kervansaray Otel’dir. Aynı zamanda İstanbul’da Tanker İnşaat A.Ş.’de danışman ve yönetim kurulu üyesiydi.

Ziya Payzın günlük yaşamında da çevresinin eğitmeniydi. Üretken, yetenekli, yaratıcı ve zeki kimliğinin yanında mütevazı kişiliğiyle örnek bir insandı. Güncel sorunları yakından izler, fikirlerini yazardı. Mizah yeteneği, hoşgörüsü, güleryüzlülüğü ile öğrencilerinin, meslektaşlarının ve çevresinin gönlünde taht kurmuştu. Bu zaman içinde hocamla ilgili, pek çok öğretici güzel anım oldu. 2013 yılında, İTÜ mezunları arasından 70. Meslek Yılı Ödülü’nü alan hayattaki iki mimardan birisiydi. Şimdi, evlerinin penceresinden eşi ile birlikte sevgi dolu gülümsedikleri güzel günleri hiç unutmayarak, Ziya Payzın hocamızın ailesine, yakınlarına ve öğrencilerine başsağlığı diliyor, acılarını yürekten paylaşıyorum.