TMMOB Mimarlar Odası tarafından düzenlenen ve TC Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından desteklenen UIA 2005 İstanbul Kongresi, Kongre Vadisi Mimari Tasarım Yarışması sonuçlandı. UIA 2005 Kongresi’nin gerçekleştirileceği Kongre Vadisi açık alanlarındaki etkinliklerin yer alacağı serbest bir etkileşim ortamını sağlayacak mekân düzenlemelerinin tasarımını elde etmek amacıyla açılan yarışmada, gelişmiş iletişim teknolojilerinin desteği ile, mimarlar arasında yaratıcı etkileşimi sağlamak, diğer yandan da mimarlığın toplumsal görünümünü güçlendirecek katılımcı bir ortama ulaşılması hedefleniyordu. Yarışma için 169 adet şartname satıldı; 99 proje teslim edildi; 5 proje ödüle, 5 proje ise satınalma ödülüne değer görüldü. Yarışmaya katılan projeler 2-15 Eylül 2004 tarihleri arasında İstanbul’da, Cemal Reşit Rey Konser Salonu giriş katı sol fuayede sergilendi. Yarışmanın kolokyumu ise, 10 Eylül 2004 tarihinde yine aynı mekanda yapıldı.

DANIŞMAN JÜRİ ÜYELERİ

Erkan Mumcu (TC Kültür ve Turizm Bakanı)

Cumhur Güven Taşbaş (İstanbul Valiliği)

Ayşe Gökbayrak (İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı)

Erhan İşözen (Şişli Belediye Başkanlığı)

Korhan Gümüş (Beyoğlu Belediye Başkanlığı)

Suha Özkan (Kongre Başkanı)

Gürel Tüzün (Kongre Danışmanı)

Necip Mutlu (Mimarlar Odası Temsilcisi)

Melkan Gürsel Tabanlıoğlu (Kongre Başkanı Danışmanı)

Ali Güreli (İSEVV Konsorsiyumu Başkanı)

ASIL JÜRİ ÜYELERİ

Emre Arolat (Mimar)

Aydan Balamir (Mimar)

Bünyamin Derman (Mimar)

Ersen Gürsel (Mimar)

Haydar Karabey (Mimar)

Ahmet Özgüner (Mimar)

Selim Velioğlu (Mimar)

YEDEK JÜRİ ÜYELERİ

Can Çinici (Mimar)

Nevzat Sayın (Mimar)

RAPORTÖRLER

Çiğdem Türkoğlu (Mimar)

Berrin Şahin (Mimar)

1. ÖDÜL

FATİH ERDUMAN, y.mimar

“Kongre Vadisi’ni bir ‘pazaryeri’ olarak yeniden kurmak ve gerek kapalı gerekse de açık mekânlarda yürütülecek olan etkinliklerin çatısını oluşturmak üzere etkinlik omurgası olarak isimlendirdiğimiz taşınabilir, uyarlanabilir, pratik, hareketli, sökülüp takılabilir, çok fonksiyonlu bir birim oluşturduk. Bir kule vincin, strüktürel, işlevsel, mekânsal, simgesel ve dinamik özellikleri göz önünde tutularak dönüştürülmesi suretiyle oluşturduğumuz birimimiz pazaryerindeki etkinlikler ve bunlara ait mekânlar için düşeyde ve yatayda üç boyutlu bir omurga görevi üstlenecektir. Vadinin kapalı ve açık mekânlarının bir bütün olarak üzerini örten bu üst strüktür, vadide yeni akslar, sınırlar, odak noktaları, kütle hacim ilişkileri ve yüzey çeşitlemeleri oluşturmakta, vadinin halihazırdaki kimliğinden sıyrılıp Pazaryeri teması altında Kongre’nin akılda kalır yüzünü oluşturmaktadır.”

Jüri Raporu:

Dünya Mimarlık Kongresi’ni, Kongre gündemini ve genelde mimarlığı kamunun gündemine taşıma potansiyeline sahip bir öneri: Güçlü fikriyle mimarlığı kent ölçeğinde görünür kılacak ve Kongre etkinliklerini dinamik biçimde kurgulayacak makroform kararları nedeniyle, Kongre programını kentsel bir gösteriye dönüştürme gücüne sahip. Diğer projelerden, sakin bir gizil güç ile sıyrılabilmeyi başaran ve bir tek makro düşünce üzerinde temellenen bu “tasarım-iş”, birkaç katmanda okunma olanağı da sağlıyor.

Kamuoyunda genellikle olumsuz algılanan anonim bir inşaat aracının (vinç) ileri teknolojik dilinden yararlanarak, bir anlamda vincin, tam da bir araç olma özelliğini öne çıkararak, iş yapma tavırları bağlamında “iyi ile kötü”nün Kongre sırasında sorgulanmasına olanak tanımaktadır. Getirdiği yoğunluk ve ürkütücü birliktelik ile bu vinçler topluluğu aynı zamanda, mimarlık işinin bir biçimine ‘protest’ bir tavır olarak da okunabilir. Vinçler kent silüetinde oluşturdukları egemenlik ile “burada bir şeyler oluyor” gözlemi ile başlayıp tüm kentliye yaygınlaşabilecek bilgilenme, iletişim ve entelektüel sorgulamaya olanak tanıyan bir düzenleme oluşturabilirler. Düzenleme; bütünüyle ‘spektaküler’ düzlemde bir etkinlik kurgusu içinde ışık, renk ve dinamizm yaratarak, görkemli ve anımsanabilir bir Kongre programı sunabilir. Etkinlik saatleriyle sınırlı kalmayan gündüz ve gece İstanbul dinamiğini yansıtan bu projenin sponsorluklara açılımı ve kurulup sökülme sonrasında iz bırakmayacağı da açıktır.

Projenin, Kongre’nin ana açık hava işlevlerini karşılamak konusunda zemin düzleminde geliştirilmesi gereken bir tasarım ve ‘anti-tasarım’ nesnesi olarak, stratejik bir planlama ve alt ölçeklerde inceltilme gereği vardır. Proje müellifinin Kongre’nin program ve beklentilerini sağlamak üzere, jüri tavsiyeleri doğrultusunda ve Kongre düzenleyicileri ile yakın işbirliği içinde projesini geliştirmesi, ancak bu süreçte sakin ve güçlü yaklaşımını da dirençle sürdürmesi beklenmektedir.

2. ÖDÜL

NİLÜFER KOZİKOĞLU (ekip başı), FULYA ÖZSEL AKİPEK, CEREN AYDAL YÜCEL, EMRAH ÇETİNKAYA

“fuaye UIП yurtdışından katılımcılar için İstanbul’un fuayesidir; İstanbul’u tanımaya başladıkları ilk nokta, İstanbul izlenimleri için hazırlık alanıdır. fuaye UIП tüm kongre katılımcıları için kapalı mekânlardaki etkinliklere hazırlık alanı yaratan, etkinliklerden çıkışta fikirlerin paylaşılması için ortam sağlayan, kongre katılımcıları ve etkinliklere kayıtlı olmayan kişilerin ortama katılabilmesi için alternatif senaryoları organize eden ve kongre hakkında bilgilendiren bir ortam kurucudur. fuaye UIП kentli için bir mimarlık gösterimine hazırlık alanıdır. Biçimlenişi ve programları organize edişiyle çağdaş mimarlıklarla ilgili mesaj verebilecek; çağdaş mimarlıkların görüntülerinden biri olarak izlenen ve çağdaş mimarlık ürünlerini izleten bir objedir. fuaye UIП kapalı mekânlardan açık alanlara, formalden informale, belirli programlardan alternatif programlara, bireysel deneyimden kitlelerle paylaşmaya, kongre sınırlarından kente geçişler için altyapıyı kuran strüktürel dizgidir.”

Jüri Raporu:

Eklemlenebilen kırık ahşap çubuk elemanlar olarak tanımlanabilecek bir tek öge ile Kongre için gerekebilecek tüm donanımı çözmeye girişen bu tasarım, önerisini dayandırdığı ilkeye sonuna kadar bağlı kalmaktadır. Çok katmanlı çevre içinde tasarımın yarattığı doku-tül, düzlem kırılmaları ile; zemin, taşıyıcı duvar ve örtü olma potansiyelini taşıyan yapısal bir çözümdür. Aynı zamanda tüm etkinliklere, son derece homojen ve sakin bir fon oluşturmaktadır. ‘Yer’e ilişkin verileri analitik biçimde çözümlemede en başarılı tasarımlardan biri olarak ortaya çıkmaktadır. Duyarlı ve insani gücünü narinliğinden alan bu tasarım, tam da aynı nedenle, taşıyacağı obje ve işlevler ile zedelenme riski de taşımaktadır. Mafsallanma önerisi ise önemli bir teknoloji gerektirmektedir. Özellikle mikro ölçekte sorun çözücü olan tasarımın, makro algılama düzleminde irdelendiğinde ise aynı başarıyı sürdüremeyeceği kanısındayız. Bu konuda tüm jüri üyeleri endişelerini belirtmişlerdir. Tekrarın getirdiği sakin güç, kent bağlamında aynı engin düzeyini yakalayamamaktadır.

3. ÖDÜL

ARDA İNCEOĞLU, İPEK YÜREKLİ

Danışman: Deniz Aslan

Yardımcılar: Oral Göktaş, Sevince Bayrak

“Projede UIA 2005 toplantısı kentin dönüştürülmesi için bir fırsat olarak görülmüştür. Mimarlığın kenti ve kentteki gündelik yaşamı değiştirme potansiyeli ve farklı yaşantılar, ortamlar, olaylar yaratabilme gücü öne çıkarılmaktadır. (…) Birbirine eşit uzaklıktaki noktaların (yerlerin) biraraya gelerek oluşturdukları ‘ağ’ sisteminin, bütünsel dönüşümü sağlayacak enerjiyi başlatacağı öngörülmüştür. (…) Başlangıç noktası 0,0 koordinatları olan kongre vadisi içinde dört mimarlık paketi yerleştirilmiştir. Yerleştirilen paketler dışında zemin dokusunu değiştiren ve bir anlamda bölgeyi algısal olarak bütünleyen taşınabilir ayçiçeği tarlaları yürüme ve toplanma alanları dışında kalan yerlere yerleştirilmiştir.”

Jüri Raporu:

Kongre programına ve değişken gereksinimlere yanıtlar oluşturma potansiyeline sahip bu öneri, esas başarısını kent bağlamında yakalamakta, Kongre’nin yaratacağı enerjiyi topluma ve tüm kente taşıyarak katılımcı bir model içinde mekansal deneyimler sunmaktadır. Katılıma açıklık, çeşitlilik ve bağlama duyarlılık gibi kavramları kentliye ve Kongre katılımcılarına duyumsatma açısından da olumludur. Kongre’ye katılacak beş binin üzerinde mimarın en azından bir bölümünün önerilen bu kentsel senaryo-oyun kapsamında, ellerinde haritalar ile İstanbul’u keşfe çıkacağı, ve kendilerini bekleyen birer “mimarlık paketi” içinde sunulacak etkinlik kesimini yaşayacağı öngörülmektedir. İstanbul gibi gizemli ve çok katmanlı bir metropol için ilginç ve sinematografik bir öneri. Diğer yandan, kente saçılmış çok sayıda strüktürün, Yerel Yönetimler, Sivil Toplum Kuruluşları veya yerel halk ile bütünleşerek, zaman içinde yeni işlevler yüklenmesi ve kullanılarak eskimesi olanağını sağlayarak, kent çeperindekilerin de “benim için ne yaptınız” sorusuna yanıt getirebilir. Öte yandan, senaryo gücü yüksek bu önerinin mimari belleğe ve Kongre Vadisi’ne katabildiği imgesel öğe ne yazık ki ayçiçeği tarlaları ile sınırlı kalmıştır. Kongre Vadisi’nin en önemli aksının yalnızca dinlendirici bir peyzaj ile donatılması olumlu bulunmuş ise de, bu önemli alanın işlevsel anlamda etkin olarak kullanılmaması gerçekçi bulunmamıştır. Önerinin bütün kente yayılma çabası tasarımın incelmesine yönelik enerjiyi zayıflatmış ve önerilen çatkılar yeterince geliştirilmemiş görünüyor.

4. ÖDÜL

HALDUN H. AŞÇIKOCA, RECEP ÜSTÜN

Yardımcılar: Filiz Şimşek, Mehmet Işıkdemir

Jüri Raporu:

Mimarlığın kentle buluşmasına aracı olmak üzere tasarlanan piramidal strüktürel formlar, Kongre etkinlik kimliği açısından hatırlarda kalacak bir deneyim sunmaktadır. Program-zemin-örtü koşullarını kentsel ölçekte bir mekân oyunuyla karşılayan bu ‘fener’ elemanların üstün tasarım niteliğine ve plastik değerlerine karşılık; Kongre etkinliklerinin değişken yapısını üstlenmek üzere yan yana gelişlerinde, mekân örgütleme ve kullanımında yeknesaklık ve okunaksızlıkla sonuçlanabilme tehlikesi vardır. Sergileyenle sergilenen arasındaki ilişkide sergileyen lehine gelişen tasarım baskınlığı, önerilen kulelerin bağlamsal kopukluğu ve genelde düşünce olarak sterilliği Kongre etkinliklerinin gerilimli yapısına cevap verme potansiyeli yönünden tereddütle karşılanmıştır.

5. ÖDÜL

Y.KENAN GÜVENÇ (ekip başı), AYŞE ÇELEN ÖZTÜRK, NAZMİYE ÖZTÜRK, LEVENT ŞENTÜRK, YUVACAN ATMACA

Yardımcılar: Mert Üçer, İsrafil Konyalı, Şafak Çakmak, Feyza Taç, Vahdet Kireçci, Emre Tüfekçioğlu, Türkan Yönlüer

“Tonozkapı, düzenlemenin kalbidir. Forum, beklenmedik deneyimler İstanbul’u = 4. İstanbul’un gün boyu aktarılan imgelerini yayınlayan ekranlar tüneli, anıtsal giriş kapısı ve teknik kumanda odasıdır. Konuklarla söyleşiler, basın ve TV röportaj yayınları, Açık Radyo stüdyosu, İstanbul filmleri sinemateği, Kuzgun Acar buluşma noktası. (…) Surdibi, kişisel ya da kurumsal standlar, spontane tartışma oturumları, UIA 2011 kongre tanıtım hacimleri, ‘workshop’lar, yapım işlikleri, Türkiye mimarlık medyası için yayın hazırlık locaları, mimarlık bölümleri temsilcilikleri, Oda projesi için oda, çocuk oyun odaları, ön kongre temsilciliği, art kongre 2005+ 1…2…3…vd..., mimarlık yaz okulu temsilciliği, dinlenme ve çay kahve köşeleri, açık hava ‘free lance’ konserler. (…) Köprüaltı, genel erişim ve dolaşım seyri içinde rastlantısal karşılaşmalar ve sponsor 10 firmanın ‘haute-couture’ etkinlikleri, dinlenme, örtü üzeri sergileri. (…) Çirozkışla, kongre jenerik mekân olarak işaretsel gücü yüksek Taşkışla cephesine yönelik optik illüzyon ortamı, boş zaman etkinlikleri…”

Jüri Raporu:

Tasarım, kentin bölüntülü, kesintili yapısının Kongre senaryoları ile örtüştürülmesi üzerinden gelişmektedir. Bu kurgunun ürettiği her farklı parça, kendi bağlamsal verilerini hesaba katarak şekillenmekte, Kongre programını ise tıpkı dikeyine derinleşen kentin örtük tortusu gibi, müphem ve bulanık bir bağlayıcıya –harca- dönüşmektedir. Proje bu kavramları ile yarışmaya katılan tüm projeler içinde yegâne ve güçlü bir pozisyonu doldurmaktadır. Tek tek, her parçaya verilen önemin ve böylece ulaşılan tasarım kalitesinin çok üst düzeyde olmasına, endüstriyel sistematiklerini verimli ve dahası zaman zaman şiirsel bir niteliğe kavuşacak denli usta işi kullanılmasına karşın, parçaların tasarımlarında getirilen yaşamı yönlendirici tutumu nedeniyle bu Kongre için uygunluğu tartışmalı bulunmuştur.

SATINALMA

MEHMET ZEKİ DİNEKLİ, RIZA DURAKBAŞI

“Balonlar, örtüler, yere inen ipler, iplerin vardığı yerde objeler… Ozon tabakası gidiyor. Güneşi görmek pekala bir kenara bırakılabilir. Güneşle kentler arasında dev şemsiyeler gerekecektir. Bunlar, atmosfere bırakılmış dev balonlara asılı, koruyucu, hafif perdeleme elemanları neden olmasın? Yerlere sabitlenmiş, bu uçuşan perdeden bulutlar 2005 UIA için bir sinyal olamaz mı? Mimarlık bir ütopyadır belki…Belki de ütopyayı gerçek etmektir. Halka göre ise (simgemiz), bulutlar….bulutların yere inmesi…rahmet (yağmur)… bereket sanki….

Sahi mimarlık nedir ki ? Pazaryeri de panayırdır. Panayır yerinin olmazsa olmazlarındandır balon. Balon ve koliler…(…)Tüm Pazaryerlerinin değişmeyen biricik öğesidir oluklu dan koliler… Halkla bir olunca, kolisiz bir Mimar Pazaryeri de düşünemiyoruz.”

Jüri Raporu:

Çarpıcı, heyecan verici, sorgulayıcı tavrı ile konuyu, kavramı ve bağlamı sorgulama gücüne sahip olan ve neredeyse tüm değerlendirme ölçütlerinin gözden geçirilmesine neden olan esprili bir gizil güçle jüriyi etkilemiştir. Tartışmaların incelmesine önemli katkıda bulunan bu önerinin taşıdığı çok özel niteliğe karşılık, Kongre’nin gerçekleşmesine yönelik sorunları bulunduğu düşünülmüştür.

SATINALMA

AHMET ÇORAPÇIOĞLU

“Tasarım basitçe, düzlemsel gridal bir örtüdür. Bu düzlemsel örtü, konumlandığı bağlam ve altındaki fonksiyonların (satış, sergi, forum) biçimlenişine göre deforme olur, çöker patlar, delinir, masifleşir, ya da yolun üstünden atlar... Bu hareketlerle örtü duvar olur, avlu olur, ve bağlama bağlanır verilere dayanır; vadinin bir parçası olmaya çalışır... Zaman zaman taşıyıcı olarak yere damlar özelleşmiş mekanlar üretir; vadiye açılan kapı olur ya da Lütfü Kırdar önünde bir fuaye... Ve hafifliğiyle, büyük ölçüde geçiciliğiyle, yeşil vadi üzerinden hareket eden bir bulutu betimlerken, sanki ertesi gün yok olacakmış izlenimini verir...”

Jüri Raporu:

Kentsel hafızaya yönelik olarak, yaya ve araç dolaşımını kuşatan bir örtü öneren bu proje 1. ve 2. odak alanlarla sınırlı kalması ve konuya yaklaşımındaki tek katmanlılığa karşın, mekânsal yorumundaki tutarlılık ve strüktürel araştırması nedeniyle satın alınmıştır.

SATINALMA

HAKAN ALDOĞAN

Yardımcılar: Jean Romain Munvez, Anders Lonka Nis Hansen

“Proje, ‘beyaz-perde’ ile UIA ve şehrin kendisi arasında güçlü bağlar oluşturmak adına şehrin sakinlerini üç farklı noktadan alana ulaştırıyor. (…) Beyaz-perde, bünyesinde üç ana işlevi birleştiriyor: İnsanların ilgisini çekmek üzere şehir ve alan arasındaki sürekliliği sağlamak, duvar haline geldiğinde üzerine asılabilen materyal ve projeksiyonlarla sergi mekânı oluşturmak ve son olarak çarşı örtüsünü oluşturmak. Modüler kutular çeşitliliği sağlarken, beyaz-perde alana tanınabilirlik kazandırıyor.”

Jüri Raporu:

Şartnamede yer verilen ve jüri çalışması sırasında da dile getirilen işlevsel ölçütler konusunda yeterli çözümler getiremese de, yalın tutumu ve plastik duyarlılığı nedeniyle satın alınmaya değer bulunmuştur.

SATINALMA

DENİZ ASLAN (ekip başı), ELİF ÇELİK, VOLKAN LOKUMCU

“Mevcut yatay ve düşey yüzeylerin kaplanması ile örtülen kimlik düşeydeki renkli yarı geçirgen tekstil yüzeyler ile aynı zamanda yapıların içindeki aktiviteler için kolay okunabilirliği amaçlayan bir kodlama dili oluşturmaktadır. Yatayda tüm meydanı bir bütün olarak örten ahşap plato tüm gün ve gece için bir buluşma ve performans alanı olarak değerlendirilecektir. Kent içi ve UIA vadisi için tasarlanan yeni mimarlık parkları bir kentsel omurganın bileşenlerini oluştururlar. Kentin tüm odaklarına dağılan farklı mimari modüller, 1. yaklaşım alanında biraraya gelmekte ve ardışık bir kurgu ile servis bandını oluşturmaktadır. 2. odağın en önemli unsuru ‘workshop’ alanları ile birlikte yeniden değerlendirilen park girişidir.”

Jüri Raporu:

1. ve 2. odak alanlardan oluşan yarışma alanına yoğunlaşıp, kentsel anlamda beklenen potansiyelleri gerçekleştirmemesine karşın, özellikle yarışma alanı içinde yer alan mevcut yapılara getirdiği örtücü önerilerin tutarlılığı ve bütünlük oluşturma çabası nedeniyle satın alınmaya değer bulunmuştur.

SATINALMA

ELIF KENDİR, M. EBRU ERDÖNMEZ, MURAT POLAT

Yardımcı: Burak Haznedar

“Projede ana etkinlik bölgesi olarak Taksim Gezi Parkı alınmıştır. Mevcut durumda İstanbul’daki en sürekli kamusal yeşil alanlardan biri olan Taksim Gezisi, özel mülkiyet sınırlarıyla kesintiye uğramaktadır. Alan ile bağlantılı olan Fransız Pasteur Hastanesi gibi tarihi önemi olan kamu binaları da özel mülkiyete dönüşme aşamasındadır. Projede, Taksim Gezisi’ndeki yeşil devamlılığın yeniden sağlanması, ve alanın kongre vadisindeki pazaryerinin bir devamı olması amaçlanmıştır. Bu amaçla, Taksim Meydanı’ndan başlayarak Gezi Parkı’nın devamı niteliğinde kamuya açık bir yaya yolu oluşturulmuş, bu yol üzerine kongre sonrasında büfe, sergi standı gibi başka amaçlarla da kullanılabilecek üniteler yerleştirilmiştir.Alanla ikinci derecede bağlantısı olan Elmadağ Caddesi üzerindeki Surp Agop Evleri’nin yenilenmesi ve Kongre kapsamında alternatif ‘workshop’ alanı olarak kullanılması da önerilmektedir. Önerilen alan, Taksim Gezisi’ni dikine kesen bir aksla Taşkışla’daki etkinlik alanları ile bağlanacaktır.”

Jüri Raporu:

Kent bütününe ilişkin öneriler konusunda yeterli bulunmasa da, yarışma alanı içinde yeşil alan artırımına olanak sağlaması ve satış birimlerini seyir olanakları ile bütünleştirmesindeki başarı nedeniyle satın alınmaya değer bulunmuştur.