Urban Probes Ağı

Kısa bir süre önce, İstanbul’da Garanti Galeri’de “Tasarım Ağı / Ağ Tasarımı [Design(ing) Network(ing)]“ başlıklı bir sergi açıldı. Sergi, ağın (network) “araştırma, yaratıcılık, ekonomik verimlilik” gibi amaçlarından çok, ağın kendisinin tasarım için bir amaç haline gelmesini tartışan grupların işlerine yer veriyordu. Tasarımda sayısallığın ve kentsel yapılı çevre üretiminin farklı bir boyutuna ışık tutabilecek gruplardan bir de Urban Probe (UP) idi. UP, “Kentsel Sondajlar” olarak çevirebileceğimiz isminin işaret ettiği gibi, kentsel yaşamı konu edinen farklı araştırma biçimlerini de kentsel araştırmalar içine dahil ederek, hızla değişen iletişim ve ilişki biçimleri, ve bunlara mekân olan kentsel çevrelerin üretilmesi yönünde “gerçekçi” çözümler üretmeye çalışıyor. Bunu yaparken, dünyanın dört bir yanında, yapılı çevreyi üreten tüm tarafları ağ üzerinde biraraya getiriyor.

Sadece üyeler tarafından kullanılan bu ağ, bütünüyle tasarımlanmış, bilgisayar/internet ağını temel alan, kendi kendini organize edebilen market uyumlu bir sistem. Kentsel alan içindeki insanları, fikirleri ve fırsatları biraraya getirmeyi; somut olanla olmayan, sanalla gerçek, fikirler ve eylemler arasındaki boşluğu kapatmayı amaçlıyor. Amacı aslında, ismini oluşturan iki kelimeden anlaşılabilir: “Kentsel” – yoğun kullanımlı alanlarla ya da kentle ilgilenmek - ve “sondaj” – yolculuğu ya da keşfetmeyi sağlayan eylemleri incelemek. UP, mimarlar, tasarımcılar, kentsel tasarımcılar, yatırımcılar, müteahhitler, müşavirler, gayrimenkul piyasasındakiler, peyzaj mimarları, akademisyenler ve kaliteli bir yapılı çevre üretmekle ilgilenen diğerleri arasında yararlı bir diyalog oluşturmaya çabalıyor. UP, teori ve pratiğe ilişkin fikirler için bir forum oluştururken, dünyanın hemen her kentindeki gelişme alanları ve mimari fırsatlarla ilgili detaylı bilgilerin alışverişini kolaylaştırıyor.

İdealist bir niyetle, bina üretim sürecinde mimarın merkezde olmasını ve kaliteli çevre üretiminde daha fazla kontrol sahibi olmasını sağlayarak, mimarın değerini artırmayı hedefliyor. İdeal olarak mimarın sorumluluklarını ve rollerini genişletmeyi ve yeniden tanımlamayı deneyerek, çalışılan alanı eleştirel bilginin enerji merkezi yapmaya çalışıyor.

UP ağı, bir merkezden ve onu çevreleyen çeşitli bilgi katmanlarından oluşacak şekilde planlanıyor. Farklı katmanlarda, dıştan içe ya da içten dışa, farklı ilişki biçimleri geliştirilebiliyor ve bir sonraki katmana geçmek isteyenler, daha büyük sorumluluk üstlenmek durumunda kalıyorlar: İlk katman sadece bilgilenmek isteyenler için tasarlanmışken, daha üst seviyeler, diğerleriyle birebir ilişkiye geçilebilen, ekonomik bazlı ilişki kurmaya yarayan bilgiye ulaşılabilen bir katman. Bu katmanlarda, sadece bilgi edinmek üzere kişisel girişler olabilirken, bu ilişkileri ağ üzerinde örgütleyen merkez gruplar ya da gerçek kent parçaları üzerinde mimari uygulama şansı bulmaya çalışan üye gruplar olmak üzere farklı gruplar ağ üzerinde geziniyorlar.

Burada hedeflenen, bilgisayar/internet ağının sağladığı basit kazanımların ötesine geçmek isteyen yatırımcı/müteahhitlerin kullanabileceği olağanüstü güçlü bir araç ortaya çıkarmak. Bu amaçla, potansiyel gelişme alanlarını içeren karmaşık haritaların üretilmesi ve tabii ki sürekli güncellenmesi sağlanıyor. Kullanıcılar herhangi bir kentsel çevreyi seçebiliyorlar ve bu seçimde önlerine, güncel gelişme alanları ile gelecek için program ve alan önerileri geliyor. Aynı zamanda, bu alan üzerinde üretilen ve yayımlanmış olan kentsel tasarımlara, bağlantı adreslerine, satın alınabilecek alanların ve binaların sayısına, ve ayrıca önerilen yerel mimarlara (bu mimarlar ağa üye olmak durumundalar) ulaşılabiliyor. Tüm bilgileri filtreleme/çeşitlendirme ve kullanılabilir bir formata getirmek ise merkez grubunun sorumluluğunda bulunuyor.

Bu sistem üzerinden Urban Probe, şu sıralar New York’un Aşağı Doğu Yakası’nda, çok amaçlı bir galeri inşa ediyor.

Ağ Üzerinden Kentsel Yapılı Çevre Üretimine Dair Düşünceler

Sondaj bilinmeyenin ölçümüne izin veren bir araç olarak düşünülebilir. Yapılan bir sondaj sonucunda yararlı ya da ilginç bir bilgiyle geri dönmek ya da tam aksine başarısız olmak mümkündür. Fakat yapılan sondaj başarısız olsa bile, hızlı ve geniş çaplı bilgi akışının gerektiği alanlarda, bir ön araştırma yöntemi olarak sıkça kullanılmaktadır. UP ağı da, karmaşık sosyal rollerin, eylemlerin, kentte bırakılan izlerin ve etkileşimlerin mekânı ve kamusal alanların kesişimi olan kentsel çevrelerde sondajlar yoluyla hızlı ve geniş çaplı bir bilgi akışı sağlamak istiyor. Daha sonrasında da, bu bilgi akışını uygulamaya dönüştürüyor.

UP ağı, kendiliğinden ortaya çıkan kentsel çevreler konusunda tartışma yaratabilmek ve fikir üretilmesini sağlamak için, kentsel akupunkturlar olarak niteleyebileceğimiz bir dizi hafif ama provokatif kentsel görev tanımlıyor. Bu görevler, fonksiyonel ve basit ürünlerin fiziksel olarak uygulanmasını içeriyor. Görevler, kâğıt üzerindeki prototipler olmaktan çok, potansiyel sistemlerin çalışma modelleri olarak tanımlanıyor. Büyük ölçekli araştırma projelerinde kullanılan geleneksel metodolojilerin tersine, her kentsel sondaj birçok klasik kentsel tasarım yaklaşımını baypas etmek üzere tasarlanıyor. Tipik tasarım süreçleri yerine, kentsel mekânlara, hızlı biçimde ve sıkça, bilinçli olarak müdahale etmeyi seçiyorlar. Bu müdahalelerde, bir yandan kentsel verilerin ortaya çıkardığı kentsel görevlerin provokatif ögeleri üzerinde durulurken, öte yandan oyun, olay ve doğaçlama gibi unsurlar işleniyor.

Şu anda, teknolojinin kentlerde oynayacağı rolü güçlendirmek için, elde çok özel bir fırsat var. Mesela, konum-bazlı uygulamaların gelişmesine yol göstermesi bağlamında kentsel sistem araştırmaları hiç şüphesiz önemli bir geri besleme sağlayacak. Fakat, hızlı biçimlerde ortaya çıkan mekânlara ilişkin sınırsız sorgulamalara cevap üreten araştırmaları tamamlayacak yeni yaklaşımlar tartışılıyor. Kente ve kent sakinlerine ilişkin radikal yeni görüşler, ilişki biçimleri, farklı araçların oluşumuna esin veren derin araştırma yaklaşımları, zor fakat imkânsız değil; sonuçta, bu onların temel amaçları değil.

UP ağı, potansiyel radikal fikirleri, araçları ve uygulamaları, ilişkilerin hızlıca keşfini desteklemek için, belki de pratik uygulamaların bile ötesinde, farklılaşan beyin fırtınası biçimlerini destekleyen bir yaklaşımı tartışıyor. Bu incelemenin her şeyden önce, kent sakinlerinin standart kentsel uygulamalara uygun, güçlü zihinsel beklenti ve modelleri kazanmadan önce başlaması gerektiğini düşünüyor.

Yeni ve hızlı biçimde oluşan kentsel mekânların özüne/esasına ilişkin heyecan verici araştırmalara başlamanın tam da sırasının geldiğini düşünüyor. Kent sakinlerini, kentsel çevrelerimizin gelecekteki durumları ve sürekli dönüşen düzenleri / tasarımları konusunda aktif rol oynamaları yönünde destekliyorlar. UP bir yandan kentsel çevre üzerindeki teknolojik etkileri anlamak üzere yoğunlaşırken, bunu kentsel yaşama yansıtmanın da önemli olduğunu düşünüyor.

1. Garanti Galeri GG’de, 10 Ağustos – 18 Eylül 2004 tarihleri arasında gerçekleşen “Tasarım Ağı / Ağ Tasarımı [Design(ing) Network(ing)]“ Sergisi (Küratör: Tom Klinkowstein) içerisinde Urban Probe grubuna ilişkin tanıtım metninden alınmıştır.

Yazıda, http://www.urban-atmospheres.net/UrbanProbes/ adresinden yararlanılmıştır.