MİMARLIK dergisinin 314. sayıda bir dosya ile başlatıp elinizdeki 316. sayısında forum ile sürdürdüğü “İlköğretim Okulu Projeleri” konusuna tam zamanında gelen bir yayın katkısı, Haydar Karabey’in “Eğitim Yapıları” üzerine kitabı oldu. Yayın tarihi Mart 2004 olan kitap, Karabey’in tek yapıdan büyük ölçekli eğitim yerleşkelerine uzanan birikimini aktarmakta.

Uygulamanın içinde bir mimarın sınanmış birikimi yanısıra, aslında akademik dünyadan kopup gelmiş birinin sorgulayıcı ve analitik yaklaşımını da taşıyan kitabın, iki alanı kaynaştırma yönünde çabası var. Kimi bölümleri okul mimarisi üzerine bir arayış, öğrenme, öğrendiğini aktarma ağırlıklı eğitsel bir ‘seyir defteri’ niteliğinde. Kimi bölümler ise bitmiş proje, söylenmiş söz, belgelenmiş ürün kesinliğinde, profesyonellik yanı ağır basan bir portfolyo yapısında. Eğitim yapılarının planlama evresinden mimari şemaya, yapısal ayrıntıdan mekan donanımına çeşitlenen içerik, yazarın kendi sıralamasıyla, başlıca şu konuları kapsıyor: Tesislerin çevre içindeki konumları, mimari tasarım ilkeleri, yapısal ilkeler, kendi eğitim yapıları deneyiminden örnekler ve kaynaklardan derlenmiş yardımcı bilgiler.

Karabey’in amacı, standart bir ‘Standartlar El Kitabı’ derlemek değil. Kitap, eğitim yapıları üzerine pratik bilgileri ve faydalı standartları da içermiyor değil; ancak eğitim planlamasından tasarıma uzanan bir dizi serüvenin yazılı ve görsel kayıtlarının paylaşılması daha öncelikli bir hedef. Kitabın görsel malzemesini, gerçekleşmiş okul yapılarından iç ve dış görüntülerin yanısıra, kavram şemalarından sistem detaylarına, eleman etüdlerinden maket ve perspektiflere, mimarın okul planlaması ve tasarımı üzerine birikimini ortaya koyan belgeler oluşturuyor.

Görsel aktarımın öncelikli olduğu tasarım merkezli bir kitabın grafik etkisi içerik kadar önem kazanabiliyor. Malzemenin seçimi, boyutlandırılması, yerleşimi, renk ve ton değerleri tekrar gözden geçse, görsel ağırlıklar bakımından daha yumuşak etkili bir sonuç elde edilebilirmiş. Ortaya konan mimarinin ve mesleki kimliğin ‘sert’ bir gösterimle daha iyi temsil edilebileceği düşünülmüş olabilir. Ben yine de, özellikle kimi sistem detaylarındaki sertliğin mimari ve mesleki kimliği temsil etme gailesiyle oluştuğunu düşünmüyorum. Tercih edilen görsel karakterle belki de, kitabın ‘profesyonel portfolyo’ yönünü ön plana çıkarışı nedeniyle tereddütle yaklaşıyorum, ‘seyir defteri’ yönünü daha vaatkar bulduğum için. Seyir sırasında, kitabın ilk yarısında yer alan görsel malzemede proje künyelerinin bulunmayışı ise bilgilenmeyi eksik bırakıyor.

Kitabın ikinci yarısından itibaren örnekler bölümünde yer alan, “konseptten mekana tüm birikimin sentezine varıldığı” başlıca projeler şunlar: Enka Okulları, Işıkkent Kampusu, TED Ankara Koleji (Yumrubel Kampusu), Afet Bölgesi için Okul, Deniz Yıldızları 2 ve Fevziye Mektepleri (Erenköy Kampusu). Bu bölümde ortaya konan deneyim ve birikimin, Türkiye’nin okul mimarisindeki geri kalmışlığı telafide bir adım olması ve bu alandaki benzeri olumlu çabaların da gün ışığına çıkabilmesi dileğiyle...