Yarışmanın düzenleyicisi olan Mimarlar Odası, jüri üyeleri olarak görev aldığımız bu logo yarışmasını, dünya mimarlarını 2005 yılında İstanbul’da bir araya getirecek olan XXII. UIA Kongresi’nin tanıtımı kapsamındaki bir ilk proje olarak görüyordu. Kongrenin ‘etkinlik kimliği’ için anlamlı bir ilk adım olmanın yanısıra, yarışmanın bir diğer hedefi de 2005-İstanbul Kongresi’nin mesleki kesim dışında ve uluslararası ölçekte duyurulması idi. Bu amaçla kurulan siteye 3 ay içinde 92 ülkeden, 250.000’nin üstünde gerçekleşen ziyaret ve 53 ülkeden 790 logonun değerlendirilmek üzere gönderilmesi ile ortaya çıkan yüksek katılımın, projenin bu anlamdaki başarısını desteklediği gibi, değerlendirme açısından da çok seçenekli ve verimli bir ortam doğurduğu görüldü.

Jüri değerlendirmesine başlamadan önce, yarışma şartnamesinin 3. maddesinde açıklanan değerlendirme kriterleri okundu. Böylelikle: İnsan yaşamının fiziki ortamlarını gerçekleştirmeyi üstlenmiş bir mesleğin ortak kültüründe buluşmuş olan Kongre düzenleyicileri Uluslararası Mimarlar Birliği ve Türkiye Mimarlar Odası’nın paylaştıkları evrensel amaç ve işlevlerinin temsiliyeti; özgün tasarımlar içinde mimarlık kültürü ve mesleğinin temsiliyet arayışları ve bu doğrultuda iki kurumun logolarından esinlenme olanağı; yine UIA 2005 İstanbul’un hatırda kalır ve davet edici imajını oluşturmak üzere kongrenin yeri ve temasından (İstanbul, Türkiye, Pazaryeri) esinlenme yoluna gidilebileceği gibi kriterler hatırlandı. Logonun, asgari unsur olarak “UIA 2005 İstanbul” başlığını taşıması, özgün bir tasarıma sahip olması ve hiç bir ulusal, kültürel ve inanç değerini rahatsız etmemesi gerekliliği tekrar vurgulandı.

Bu aşamadan sonra, logonun ne ölçüde ‘kurumsal ciddiyet’ (otorite) iletmesinin ya da ‘mediatik’ olmasının kabullenilebileceği, logonun yerellik ve ulusallık dozlarına ilişkin bir ön kararın bulunup bulunmadığı gibi sorular üzerinde duruldu. Logonun kullanıcısı olacak mimarların eğilimini belirlemek üzere, bu temel konumlar arasında bir tercihin olup olmadığı sorusu jürinin mimar üyelerine yöneltildi. Mimar üyelerin bu sorulara yanıtları, genelde çağdaşlık, ileriye dönüklük, soyutluk gibi değerlerin önemsendiği; ancak söz konusu kutuplar karşısında baştan verilmiş bir kararla pozisyon belirlemek yerine, tartışmayı eserler üzerinde yürütmenin verimli olacağı yönündeydi.

Genel bir jüri değerlendirmesi olarak, katılan tasarımların önemli bir bölümünün, yukarıda sıralanan kriterlerden biri ya da diğerine ‘harfiyen riayet’ etme tehlikesine düştüğü görüldü: Mimarlığın bina resimleriyle temsili, Türkiye ve İstanbul’un temsilinde minare ve bayrağın figüratif ağırlıkta kullanımı, keza ‘pazaryeri’ temasının doğrudan kapalı çarşı resimlemesiyle aktarımı ve resmi kurum logolarının bireşiminin zorlanması gibi. Öte yandan, tasarım disiplininin soyutluğu içinde, esin kaynağına mesafeli kalabilen kimi nitelikli logo arayışları da, resmi UIA logosuna alternatif oluşturma sınırına dayandığı için, Jüri tarafından benimsenmedi.

Tamamen internet ortamında yürütülen yarışmanın şartnamesine göre, eser sahipleri kendi projeleri dışındaki eserlere oy vererek en çok oy alan ilk 50 eseri belirlemişti. İlk tur değerlendirmede jüri, yarışmacılar tarafından belirlenmiş olan 50 logonun ilk elemeyi direkt geçmesini benimsedi; bunlara ek olarak değerlendirilmek üzere, yine şartnamenin jüriye tanıdığı hak doğrultusunda, en az bir jüri üyesinin önermesiyle bu gruba 79 eser daha ekledi. Ödül grubunda yer alan bazı logolar bu yolla değerlendirmeye girdiler. Jürinin tüm katılımı yeniden değerlendirme hakkını saklı tutan bu ikili değerlendirme sistemi, katılımcıların eğilimini ortaya çıkarmanın yanısıra, yerleşik Jüri sistemi ile ikinci bir ‘sağlama’ sürecinden geçmesini getirdi.

Jüri bu ilk aşamadan sonra eserler üzerinde tartışma açarak, elemeli bir değerlendirme sürecine girdi. İkinci aşama olarak, ilk elemeyi geçen (ilk 50 logo ve bunlara eklenen 79 logo) toplam 129 eser değerlendirildi. En az üç jüri üyesinin oyunu alma esasına göre, katılımcıların seçtiği 50 logo arasından 10 eser, jürinin belirlediği 79 logo arasından da 14 eser olmak üzere toplam 24 eserin bir üst aşamaya geçmesi uygun görüldü. Üçüncü aşama değerlendirmede, bu 24 eser arasından, en az beş jüri üyesinin oyunu alma esasına göre, 8 eser finalist olarak belirlendi.

Kazanan logonun 8 finalist eser arasında sivrilme nedenleri arasında, Kongre kapsam ve kurgusunu entegre etmeye yönelik arayışı, mimarların benimsemekte zorlanmayacakları ‘sağlam’ kurgusu, ana fikrin uygulamaya dönük revizyonu ve çeşitli ortamlara uyarlanması sırasında sınırsız seçenek sunabilecek, değişmeye ve çeşitlenmeye uygun, doğurgan bir yapıya sahip olması sayılabilir.

Bu tasarım incelendikçe, içinde barındırdığı ve simgelediği birçok özelliği ile daha da güçlendi. Örneğin, bütünü tanımlayan üçgen: Mimarlığın Marcus Vitruvius Pollio tarafından M.S.1. Yüzyılda belirlenen üç temel unsurundan oluşan sacayağını (commoditas= yararlılık, firmitas= sağlamlık, venustas=güzellik,) simgeleme potansiyeli, uzak bir değinme bile olsa, sonuçta dengeli bir üçgenin çağrışımı olarak beğenildi.

Logo içinde tüm sözcükler duyarlı bir biçimde yerleştirildiği gibi, ayrıca kongrenin yapılanması olan “Grand Bazaar” sözcüklerini de kapsamış olması olumlu bulundu. Sözcüklerin yerleşiminde uygulanan “yamalı” (patchwork) tasarım bu kongrede yüceltilen değerlerlerden çok seslilik ve çoğulculuk gibi kavramları simgelemesi ile birlikte, ayrıntıda incelendiğinde sokak, meydan gibi kent öğelerine soyut değinmeler yapması ile de güçlendi. Logonun imge gücü ve niteliğinden bir şey yitirmeden rozetten bayrağa kadar her ölçekte kullanılabilir olması bir diğer benimseme ölçütü oldu.

Jüri Üyeleri: Kamer ALTINOVA (Grafik Tasarımcı)

Aydan BALAMİR (Mimar)

Yeşim DEMİR (Grafik Tasarımcı)

Sadık KARAMUSTAFA (Grafik Tasarımcı)

Paul MCMILLEN (Kreatif Direktör, Fotoğrafçı)

Suha ÖZKAN (Mimar)

Çağla TURGUL (Grafik Tasarımcı)

Çiğdem TÜRKOĞLU (Mimar)

Nejat Emrah YÖRÜK (Grafik Tasarımcı)