Koruma kuramının ortaya atıldığı, geliştirildiği ve yorumlandığı Avrupa’da, tarihî endüstriyel alanların belgelenmesi, korunması / yeniden kullanımı konusu 1950’lerden itibaren gündemdedir. Bu alanda yürütülen uygulamalar, bölgesel yenileme açısından faydalı bir strateji olarak değerlendirilmektedir.(1) Özellikle kent merkezlerinde veya yakın çeperlerinde yer alan tarihî endüstriyel alanların dönüşümüne, hem kent merkezlerinin gereksinimlerini karşılamak, hem de kent imajına katma değer kazandırmak bakımından önemli misyon yüklenmektedir.

Bu çalışmada Floransa tarihî kent merkezinin batı çeperinde yer alan eski Leopolda Tren İstasyonu, Fiat Belfiore ve Fiat Novoli fabrika alanları, Bolonya kent merkezinin kuzeybatı köşesindeki Cavaticcio Kanalı boyunca uzanan endüstriyel alan, yine kentin üç kilometre kuzeybatısında Naville kanalı yanında yer alan eski Galotti Tuğla Fırını ve yakın çevresi, Venedik’in güneybatısında yer alan Dorsoduro’daki eski pamuk fabrikası ve antrepolar, Roma tarihî kent merkezinin yaklaşık sekiz kilometre güneybatısında Ostiense olarak adlandırılan endüstriyel alandaki eski termoelektrik santral ve yakın çevresinde tamamlanan veya halen yürütülen yenileme / dönüşüm uygulamaları yapılan teknik incelemeler, kişisel görüşmeler veya yayımlanan projeler yardımıyla incelenmiştir. Bu dönüşüm uygulamaların seçiminde yaklaşım farklılığı ve inceleme olanakları belirleyici olmuştur. İtalya’dan seçilen bu uygulamalar incelendiğinde üç farklı yaklaşımla karşılaşılmıştır. Bunlar:

• Alandaki tüm yapıların hemen hemen korunduğu yaklaşımlar;
• Alandaki tarihî yapıların bir bölümünün korunduğu, bir bölümünün yıkılarak yeni kullanım alanlarının yaratıldığı yaklaşımlar;
• Alandaki tüm yapıların yıkılarak yeni kullanım alanlarının yaratıldığı yaklaşımlardır.

Bu çalışmada kentsel yenileme / dönüşüm stratejileri kapsamında yeniden işlevlendirilerek müze, eğitim, sergi-fuar, kültürel aktiviteler gibi farklı kullanımlarla hizmet vermeye başlayan tarihî endüstri yapıları, kent kültürüne katkıda bulunan ve kentsel yaşam kalitesini yükselten uygulama örneklerinden seçilmeye çalışılmıştır. Endüstri mirası yapıların yaşayan bir mekâna dönüşmesi sürdürülebilirlik açısından da oldukça olumlu bir yaklaşımdır. Bu tür yapıların kullanım aşamasının süresini mümkün olduğunca uzatmak, enerji harcanımını, kaynak azalımını ve kirlilik/atık oluşumunu önleyecektir. Ancak çalışmadan anlaşılacağı gibi endüstriyel alanların dönüşümünde benimsenen yaklaşımların seçiminde bir metodoloji eksikliği olduğu sonucuna varılmıştır. Yaklaşımın belirlenme sürecinde alanla ilgili temel parametreler tespit edilerek, bu parametrelerin birbirleriyle olan ilişkilerinin sağlıklı olarak değerlendirilebileceği bir metodoloji kurgulanmasının gerekliliği anlaşılmıştır.

ESKİ LEOPOLDA TREN İSTASYONU VE ÇEVRESİ, Floransa

Floransa’nın ilk tren istasyon yapısı olan Leopolda Tren İstasyonu, tarihî kent surları dışında kalan bir alanda, Porta al Prato adlı kent kapısının yanında 1848 yılında inşa edilmiştir. İtalya Krallığı’nın ilanından sonra yolcu trafiğine kapatılan istasyon 1993 yılına kadar depo ve benzeri işlevlerle kullanılmıştır.(2) 1990’larda yenileme sürecine giren eski istasyon alanı, tarihî kent merkezindeki merkez tren istasyonuna ve Parco delle Cascine adlı kent parkına çok yakın olması nedeniyle kentin çok stratejik bir noktasındadır. Eski tren istasyonunun sergi merkezi olarak yeniden kullanım kararı alınmıştır. Yerel otoritenin kurallarına göre yapının rehabilitasyonu sırasında mevcut yapının mimari karakterinin ve açık alanlarının kalitesinin korunması gerekmektedir.(3) Çok amaçlı kullanıma hizmet veren bir yapıya dönüştürülen eski istasyon günümüzde (2014) sergilere, fuarlara, kültürel etkinliklere ve Floransa’da modanın gelişimi ile ilgili tüm olaylara ev sahipliği yapmaktadır. Yaklaşık 6000 metrekare alana oturan, 7,5 metre yüksekliğindeki üç bitişik dikdörtgen hol ve bir depodan oluşan istasyonun yeniden işlevlendirme uygulaması Mimar Gae Aulenti tarafından yürütülmüştür.(4) Yapının 1980’li yıllarda çekilen fotoğraflarına (Resim 1) dayanarak istasyon yapısının yeniden işlevlendirilmesi sırasında mevcut mimari karakterinin mümkün olduğunca korunduğu anlaşılmaktadır. (Resim 2a, 2b) Yapının doğusuna, ana girişi vurgulamak amacıyla çelik ve prefabrike kolonlar ile metal kirişler eklenmiştir. (Resim 2c)

Leopolda Florence olarak anılan istasyon alanın yenilenmesinde karma kullanım stratejisi benimsenmiştir. İstasyon yapısı ile birlikte müdahale yaklaşık 10 hektar alanı kapsamaktadır. 5,9 hektar kamusal, 4 hektar konut olacak şekilde alan ayrılmıştır. Yerel stratejiler, politikalar ve toplumsal ihtiyaçlar çerçevesinde hazırlanan dönüşüm planında eski kent içi tren yolunun korunması ve değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Planlama sürecindeki tasarım prensiplerinden biri alandaki kültürel mirasın ve eski tren yolununun mümkün olduğunca korunmasıdır. Tren istasyonunun iki hattı Firenze-Porta al Prato istasyonu olarak halen kullanılmaktadır. (Resim 3a)Konut alanına ayrılan kısım altı kent parseline bölünmüştür. Beş parselde konutlar, bir parselde kent oteli inşa edilmiştir. Ayrıca alanda yeraltı otoparkı da gerçekleştirilmiştir. Kamusal alana ayrılan bölümde yeni bir oditoryum yapısı inşa edilmiştir.(5) (Resim 3b)Alanda yer alan diğer tren atölyeleri ise yeniden işlevlendirilmeyi beklemektedir. Leopolda kentsel yenileme alanı yaya yollarının bağlantısının artırılması, yeşil alan uygulaması, bisiklet için kent merkezine rotalar oluşturulması, dükkân, kafe, atölye ve benzeri yerel ekonominin kalkınmasını sağlayacak ticari aktivitelerin alana eklenmesi konusunda eleştiriler almaktadır.(6)

ESKİ FIAT BELFIORE FABRİKA ALANI, Floransa

Leopolda tren istasyonu alanının hemen kuzeydoğusunda kalan yaklaşık 30 bin metrekare alana oturan eski Fiat Belfiore tesisine ait tarihî endüstri yapılarının tamamı rölöveleri hazırlanmadan yıkılmıştır. Alanın kentsel hayata yeniden kazandırılması konusunda uluslararası proje yarışması açılmıştır. Alanda otel, konferans merkezi, otopark, alışveriş merkezi ve ofislerin yer almasını hedefleyen yarışmada birincilik ödülünü Fransız Mimar Jean Nouvel almıştır. Alanın yaklaşık yarısını kullanılan proje yeşil duvarlarla kaplı bir iç avludan oluşmaktadır.(7) (Resim 4) Uygulama 2013 yılında henüz tamamlanmamıştı.

ESKİ FIAT NOVOLI FABRİKA ALANI, Floransa

Eski Fiat Belfiore alanının kuzeybatısında kalan eski Fiat Novoli fabrika alanındaki üretim yapılarının da büyük bölümü yıkılmıştır. Ancak alanda yer alan kazan dairesi (Resim 5) Kent Konseyi’nin kararıyla koruma altına alınmıştır.(8) Alanla ile ilgili olarak karma kullanım stratejisini benimseyen eski Fiat Novoli Alanı’nı kurtarma projesi hazırlanmıştır. Alanın 12 hektara yayılan bir parkla iki bölgeye ayrıldığı projede, parkın doğusunda üç meydan çevresinde şekillenmiş 27 yapı, batısında ise iki meydan çevresinde 16 yapı önerilmektedir. Batıda kalan 32 hektarlık bölüm yeni adalet sarayına ayrılmıştır. Parkın doğusunda kalan alanda ise üç fakülte binası, yurt, konut, ofis, mağaza ve yer altı otoparkı önerilmektedir.(9) (Resim 6)Alandaki eski kazan dairesinin ise müzeye dönüştürülmesi hedeflenmektedir. Park ve doğusunda kalan alan için önerilen kompleks hemen hemen tamamlanmıştır.

CAVATICCIO KANALI ÇEVRESİNDEKİ ENDÜSTRİYEL ALAN, Bolonya

Bolonya kent merkezinin kuzeybatı köşesinde yer alan Cavaticcio Kanalı’nın çevresi 18. yüzyıldan 19. yüzyılın sonlarına kadar kentin üretim alanı olarak kullanılmıştır. Kanal boyunca değirmenler, atölyeler, dükkânlar ve çeşitli fabrikaların bulunduğu bölge, üretim yöntemlerinin 19. yüzyılın sonlarına doğru değişmesiyle, yavaş yavaş çöküntü alanı haline gelmeye başlamıştır. 1990’larda tamamen terk edilen yaklaşık 100 bin metrekare alan, Bolonya Belediyesi tarafından kentsel yenileme alanı ilan edilmiştir.(10) Kentin stratejik bir noktasında yer alan bölgede istenmeyen değişimin durdurulması ve tarihî merkez çevresinin yaşam kalitesinin yükseltilmesi amacıyla Bolonya Belediyesi tarafından Aldo Rossi danışmanlığında “Manifattura delle Arti / MDA” (Sanat Üretim Alanı) adlı bir dönüşüm projesi yürütülmüştür.(11) Kanalın temizlenmesi ve alanın önemli referans izlerinden biri olarak sergilenmesi projenin önemli kararlarından biridir. (Resim 7)

Museo D’Arte Modern Mambo (Bologna Modern Sanat Müzesi) olarak yeniden işlevlendirilen eski ekmek fabrikası, yenileme projesinin odak yapılarından biridir. (Resim 8) Müzede çeşitli atölyeler, ofisler, eğitim alanları, kütüphane ve konferans salonu yer almaktadır. 2007 yılında açılan müze masif taş yapısı, kemerli pencereleri, yüksek tavanları ve demir çatı makasları ile Londra’daki Tate Modern müzesinin İtalya’daki bir benzeri olarak nitelendirilmektedir.(12) Komplekse ait “salara” olarak adlandırılan eski tuz deposu restore edilerek sergi merkezi olarak alanda hizmet vermektedir. (Resim 9) Yenileme çalışmaları Bolonya Üniversitesi tarafından yürütülen kentin eski mezbahası tiyatro, oditoryum, iki sinema salonu, film kütüphanesi, fotoğraf kütüphanesi ve ofisler içeren bir kültür merkezine dönüştürülmüştür. (Resim 10) MDA kompleksinde eski yapılardan bir kısmı günlük bakım merkezi ve anaokulu olarak yenilenmiştir. Kompleksteki “castellacio” yapı topluluğunun ise yaşlılar evi, öğrenci yurdu ve ticari alan; yenilenen onyedi işçi evinin ise konut olarak kullanılması hedefler arasındadır.(13) (Resim 11)

Kanal civarındaki kullanılamayacak durumdaki niteliksiz yapılar ise yıkılarak Cavaticcio Parkı olarak düzenlenmiştir. Ağaçlandırma, yürüyüş alanları, oturma alanları ve prestijli heykellerle zenginleştirilen parkın MDA Kompleksi’nde yer alan diğer yapılarla ilişkilendirilmesi konusunda da çeşitli düzenlemeler gerçekleştirilmiştir.(14) Kompleksi kuzeybatı yönünden sınırlayan surlar ise restore edilmek üzere beklemektedir.

MDA Derneği’nin bir program çerçevesinde düzenlemiş olduğu sanatsal, kültürel etkinlikler ve alandaki ticari amaçlı kafelerin varlığı ile bölgenin canlılığı sürdürülmektedir. Karma kullanım stratejisi benimsenen projede hedeflenen konut, yurt, yaşlılar evi gibi uygulamaların da tamamlanmasıyla bölgenin canlılığının daha da artacağı düşünülmektedir.

ESKİ GALOTTI TUĞLA FIRINI VE ÇEVRESİ, Bolonya

Bolonya kent merkezinin yaklaşık 3 kilometre kuzeybatısında Battiferro’da Naville kanalı yanında yer alan eski tuğla fırını 19. yüzyıla tarihlenmektedir. Galotti şirketi, fırın ve çevresindeki geniş alanı sosyal ve kültürel amaçlarla kullanılması niyetiyle 1980 yılında Bolonya Belediyesi’ne bağışlamıştır. 1984-1992 yılları arasında sürdürülen dönüşüm çalışmalarından sonra tarihî kompleks müze ve eğitim amaçlı kullanılmaktadır.(15) Yakın çevresinde ise konut yapıları inşa edilerek alan karma kullanım stratejisi ile değerlendirilmiştir.

Müzeye dönüştürülen tarihî yapının zemin katında Hoffman tipi tuğla fırını yer almaktadır. Burası tuğla ve kiremitlerin sürekli fırınlandığı bölümdür. Restore edilerek müzenin bir parçası haline getirilen tuğla fırınında Bolonya’nın 18. yüzyıldan başlayarak gelişen endüstriyel geçmişi, tarihî makineler, eski fotoğraflar ve yazılı dökümanlarla tanıtılmaktadır. (Resim 12) Hoffman tipi fırının üzerine inşa edilen birinci kat çok amaçlı salon olarak kullanılmaktadır. Okul etkinlikleri için laboratuarlar, sergi alanları; konferans ve toplantılarda kullanılmak üzere bir oditoryum bu salona bölme panellerle yerleştirilmiştir. Geçmişte bu katın ateşçiler tarafından kullanıldığı bilinmektedir.(16) İkinci kattaki geniş holde ise Bolonya’nın beşyüz yıllık endüstri sektörü, tarihî makineler ve gösterimlerle tanıtılmaktadır. (Resim 13) Katlar arası sirkülasyon, müzenin köşelerine yerleştirilen asansörlerin de yer aldığı iki yeni merdiven holü ile sağlanmaktadır. Müzenin civarında tarihî baca ve büyük makineler sergilenmektedir. (Resim 14)

Müzenin batısında sürekli eğitim merkezi yer almaktadır. (Resim 15) Müze ve sürekli eğitim merkezi kompleksinin batısında doğu-batı aksında yerleştirilmiş, ortasında geniş ağaçlı bir yol bulunan karşılıklı bitişik nizam iki bloktan oluşan konut kompleksi yer almaktadır. (Resim 16) Konut kompleksinin güneyindeki geniş alan otopark olarak kullanılmaktadır. Müze ve eğitim merkezinin güneyindeki eski endüstriyel alanın ise dönüşümü henüz gerçekleşmemiştir.

ESKİ PAMUK FABRİKASI VE ANTREPOLAR, Venedik

Venedik’in güneybatısındaki Dorsoduro’da 1883 yılında inşa edilen pamuk fabrikası 1960 yılına kadar hizmet vermiştir. Tesis terkedildikten 30 yıl sonra, 1990’lı yıllarda Gino Valle Mimarlık Stüdyosu tarafından restore edilmiştir.(17) (Resim 17a, 17b) Ana yapının büyük bölümü Mimarlık Fakültesi tarafından kullanılmaktadır. Sadece dış beden duvarları korunan ana yapıya eğitim için gerekli stüdyolar, ofisler, arşiv, sergi salonları, konferans salonu ve kantin gibi fonksiyonlar yeni planlama anlayışı ve taşıyıcı sistem ile yerleştirilmiştir. (Resim 17c) Bu adaptasyon sırasında yapının dış beden duvarlarına zarar verilmemiştir.

Ana yapının kuzey ve batısında yer alan tali yapılar üniversitenin laboratuarları olarak işlevlendirilmiştir. Ana yapının doğusunda sıralanan dört adet antreponun (magazzini) üçü yeniden işlevlendirilerek üniversiteye ait derslik olarak düzenlenmiştir. Antrepolardan biri ise olduğu gibi sergilenmektedir. (Resim 18) En doğuda yer alan bu antreponun olduğu gibi sergilenmesi, yeniden işlevlendirme uygulamaları sırasında diğer antrepolarda gerçekleştirilen yeni eklerin ve değişikliklerin algılanması adına oldukça olumlu bir yaklaşımdır. Tesis sadece gündüzleri yaşayan bir eğitim kompleksi olarak değerlendirilmiştir.

ESKİ TERMOELEKTRİK SANTRALİ VE ÇEVRESİ, Roma

Roma tarihî kent merkezinin yaklaşık 8 kilometre güney batısında, Tiber nehrinin doğusunda Ostiense olarak adlandırılan alan 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başlarında endüstriyel alan olarak gelişmiştir.(18) Ostiense’deki eski endüstriyel alanların çöküntü alanı haline gelmeden yenilenmesi amacıyla Ufficio Citta Storica tarafından Ostiense Marconi Kentsel Yenileme Projesi hazırlanmaktadır. Bu projenin ana stratejisi tarihî izlerin ve kimlik bütünlüğünün korunmasıdır. Bu nedenle eski endüstriyel alanların yeniden işlevlendirilerek kullanımı projenin ana hedefleri arasındadır. Bu amaçla Roma Kent Konseyi ve İtalya Kültür Bakanlığı uzmanlarının yer aldığı bir ekip tarafından Ostiense’deki eski endüstri yapılarının yer aldığı yaklaşık 1.500.000 metrekare alanın “The Historical Heritage Map of Ostiense Marconi Project” kapsamında 2002 yılından bu yana tarihî miras haritası (Carta Ostiense Marconi / COsMA) hazırlanmaktadır. Projede modern kentsel planlama stratejilerinin gereksinim duyduğu tüm coğrafik ve mimari veriler temin edilmeye çalışılmaktadır.(19) Özgün işlevini yitirmiş alanda proje kapsamında endüstri mirası olarak tespit edilen çok sayıda yapı yer almaktadır.

Alanda yer alan eski termoelektrik santrali Centrale Elettrica Montemartini, sergi mekânına dönüştürülen sıra dışı bir endüstri yapısıdır. (Resim 19) 1912 yılında Roma’nın ilk kamusal elektrik santrali olarak inşa edilen yapıda, 19. yüzyılın sonlarındaki kazılarda bulunan klasik heykel kolleksiyonu ve Santa Bibiana’dan geniş bir mozaik sergilenmektedir. Yapının özgün donanımı olan turbinler, diesel motorlar ve buhar kazanları ile birlikte sergilenen bu arkeolojik eserler, bölgenin kültürel çekim alanı haline gelmesine katkıda bulunmaktadırlar.

Bölgede önemli bir çekim merkezi haline gelmeye başlayan eski Termoelektrik santralinin karşısında yer alan tarihî pazar alanının da yeniden işlevlendirilerek kentsel hayata kazandırılması konusunda uygulamalar tamamlanmak üzeredir. Yapılan motorlu taşıt köprüleri, metro istasyonları ile ulaşım entegrasyonu tamamlanan alanda önemli miktarda endüstri mirası yapı yeniden işlevlendirilmeyi beklemektedir.

DEĞERLENDİRME

Çalışma kapsamındaki tarihî endüstri mirası alanların dönüşümünü irdeleyen Tablo 1 aşağıda yer almaktadır. Floransa’daki eski Leopolda Tren İstasyonu ve Roma’daki eski Termoelektrik Santrali (Centrale Elettrica Montemartini) yapılarındaki uygulamalar sırasında mevcut yapının özgün mimari özelliklerinin bütünlüyle korunduğunu söylemek mümkündür. Venedik Üniversitesi Cotonificio Kampüsü’nde derslik olarak işlevlendirilen antrepolarda (magazzini) ise minimum müdahale benimsenmiştir. Ancak Bologna’da Cavaticco Parkı çevresinde sanat müzesi, sergi salonları, müzik ve sinema salonları, kütüphane gibi işlevler kazandırılan MDA bölgesindeki eski ekmek fabrikası, tuz deposu ve eski mezbaha yapılarında, yapıların cephe özellikleri mümkün oldukça korunurken, iç mekân organizasyonlarında yeni işlevin gerektirdiği düzenlemeler yapılmıştır. Aynı tarz uygulamalar Bolonya’daki endüstri mirası müzesi olarak yeniden işlevlendirilen eski Galotti Tuğla Fırını’nda, Venedik Üniversitesi Cotonificio Kampüsü’nde Mimarlık Fakültesi olarak yeniden işlevlendirilen eski Pamuk Fabrikası’nda da izlenebilmektedir. Floransa’daki eski Fiat Bielfore Fabrikası’nın tüm, eski Fiat Novoli Fabrikası’nın ise bir ünitesi dışındaki tüm üniteleri ise tamamen yıkılmıştır.

Floransa Leopolda İstasyon Alanı’nın, Fiat Novoli Fabrikası Alanı’nın, Bolonya’daki MDA’nın endüstri mirası müzesi olarak yeniden işlevlendirilen eski Galotti Tuğla Fırını ve çevresinin, Roma’da müzeye dönüştürülen eski termoelektrik santrali Centrale Elettrica Montemartini’nin de yer aldığı Ostiense alanın yenilenmesi / dönüşümünde karma kullanım stratejisinin benimsendiğini söylemek mümkündür. Kentin kültürel aktivitelerine ayrılan bu alanlara konut, kültürel ve ticari işlevler içeren yapılar entegre edilerek bölgenin canlılığı hedeflenmektedir. Floransa Fiat Bielfore Fabrikası’nın yıkılan ünitelerinin bulunduğu alan ise otel olarak değerlendirilmeyi beklemektedir. Venedik Üniversitesi Cotonificio Kampüsü olarak değerlendirilen endüstriyel yapılar ise Venedik Üniversitesi’nin katkısıyla sadece eğitim odaklı değerlendirilmiştir.

SONUÇ

Avrupa’daki son çalışmalarda kentsel şekillenmede ekolojik kriterleri dikkate alan duyarlı dönüşüm uygulamalarının önemi vurgulanmaktadır. Dönüşüm uygulamalarını değerlendirmek ve genel yaklaşımları belirlemek amacıyla İtalya’nın iyi korunmuş Floransa, Bolonya, Venedik ve Roma kent merkezlerindeki ve merkez civarındaki özgün işlevini yitirmiş yedi tarihî endüstriyel alanda tamamlanan veya yürütülen dönüşüm uygulamaları incelenmiştir. Genelde karma kullanım stratejisi benimsenen bu alanlarda yürütülen kentsel yenileme projeleri incelendiğinde üç farklı yaklaşımla karşılaşılmıştır. Bunlar:

• Alandaki tüm yapıların hemen hemen korunduğu yaklaşımlar,
• Alandaki tarihî yapıların bir bölümünün korunduğu, bir bölümünün yıkılarak yeni kullanım alanlarının yaratıldığı yaklaşımlar,
• Alandaki tüm yapıların yıkılarak yeni kullanım alanlarının yaratıldığı yaklaşımlardır.

Genellikle yarışmalarla elde edilen projelerin gerçekleştirildiği kentsel yenileme çalışmalarında yukarıda belirtilen üç yaklaşımdan biri idareciler tarafından çeşitli gerekçelerle benimsenmektedir. Ancak bu seçim İtalya örneğinde de görüldüğü gibi genellikle metodolojik bir yöntemle yapılmamaktadır. Oysa bu seçimin yapılması için çeşitli parametrelerin varlığından söz etmek mümkündür. Yapılan gözlemler sonucu belirlenen parametreler şu şekilde sıralanabilir:

• Alanın konumsal değeri,
• Alandaki yapıların “korunması, yeniden işlevlendirilmesi, yıkımı”nın ulusal, bölgesel ve kentsel ölçekteki fayda-zarar ilişkisi,
• Alandaki yapıların kullanım değeri,
• Sosyal çevre istek ve özellikleri.

Bu parametrelerin birbirleriyle olan ilişkilerinin sağlıklı olarak değerlendirilebileceği bir metodoloji eksikliği tespit edilmiştir. Sonuç olarak kentsel çevrenin duyarlı dönüşümü için bir metodolojinin kurgulanması gerekliliği anlaşılmıştır. Bu metodolojik yaklaşım tarihî kent merkezleri ile kent çeperlerinde kalan alanların mekânsal ve sosyal anlamda zayıflamış bağlantılarının yeniden doğru olarak kurgulanmasına katkı sağlayacaktır.

Eski endüstri yapılarının yeniden yaşayan bir mekâna dönüşmesi için öncelikle alan verileri, mimari özellikleri, ne tür enerji kullanıldığı, ne tür makineler içerdiği, eklentilerinin olup olmadığı ve benzeri konularını ayrıntılı şekilde araştıran belgelemeye gereksinim vardır. Roma Kent Konseyi ve İtalya Kültür Bakanlığı uzmanlarının yer aldığı bir ekip tarafından Roma’nın eski endüstriyel alanlarından Ostiense’de “The Historical Heritage Map of Ostiense Marconi Project” kapsamında hazırlanmakta olan dijital tarihî miras haritası(20) ve benzeri çalışmalar belgelemenin bütüncül ve hızlı tamamlanması bakımından yararlı olabilir.

Belgeleme aşamasından sonra kentsel planlama stratejileri ve tarihî endüstriyel yapıların / alanların özelliklerinin birlikte değerlendirilerek yapılarla ilgili “temizleme, onarım, sağlamlaştırma, bütünleme, yeniden işlevlendirme veya gerektiği durumlarda yeniden tasarım ve benzeri” koruma kararlarının belirlenmesi gereklidir. Belirlenen kararlar çerçevesinde geliştirilecek uygulamaların kent imajına katkı sağlayacağı unutulmamalıdır.

Not: Bu çalışma, Dimitra Babalis’in koordinatörlüğünde Dipartimento di Ingegneria Civile e Ambientale (DICeA), Universita degli Studi di Firenze (İnşaat ve Çevre Mühendisliği Bölümü, Floransa Üniversitesi) evsahipliğinde yürütülen, yazarın ziyaretçi araştırmacı olarak dâhil olduğu “Sensitive Transformation in Urban Characterisation Environment” başlıklı araştırma projesi kapsamında hazırlanmıştır.

KAYNAKLAR

•  Babalis, Dimitra (der.), 2010, “Florence, A Transforming City in Progress”, Chronocity The Assesement of Built Heritage for Developments and Creative Change, Alinea, Floransa, ss.53-66.

•  Bertoletti, Marina, Cima, Maddalena, Talamo, Emilia, 2006, Centrale Montemartini Musei Capitolini, Comune di Roma, Roma.

•  Guanci, Giuseppe, 2012, Guide to Industrial Archeology in Tuscany, NTE, Floransa, ss.48-93.

•  Hospers, Gert-Jan, 2002, “Industrial Heritage Tourism and Regional Restructuring in the European Union”, European Planning Studies, cilt:10, sayı:3, ss.397-404.

•  Rosano, Antonino, 1987, “Le ex stazione Leopolda di Firenze-Dalla memoria storica all’ipotesi di recupero”, Recuperare Edilizia Design Impianti, cilt:6, sayı:28, s.216-219.

•  URL1. http://www.stazione-leopolda.com/spazio_descrizione.php, Stazione Leopolda web sitesi, [Erişim: 07.07.2012]

•  URL2. http://www.aei.fi.it/progetti/alberghi/piano-di-recupero-area-ex-fiat-firenze, Aeiprogetti web sitesi, [Erişim: 01.06.2014]

•  URL3. http://www.bodiniarchitetti.it/pages/progetto_urbanistica.php?id=84&tipo=urban_design, Bodiniarchitetti web sitesi, [Erişim: 05.02.2014]

•  URL4. http://www.manifatturadellearti.org/en/about-mda, Manifattura Delle Arti web sitesi, [Erişim: 01.06.2014]

•  URL5. http://www.wadis.it/vediopera.asp?id=329, World Architectural Discovery web sitesi, [Erişim: 07.09.2012]

•  URL6.http://travel.nytimes.com/2008/02/24/travel/24dayout.html?_r=0 New York Times Seyahat web sitesi, [Erişim: 07.09.2012]

•  URL7. http://www.comune.bologna.it/patrimonio-industriale/index.php?lang=en, Museo Del Patrimonio Industriale web sayfası, [Erişim: 07.09.2012]

•  URL8. http://www.iuav.it/English-Ve/About-Iuav/maps/in-Venice/Cotonifici/index.htm, Universita Iuav di Venezia web sitesi, [Erişim: 08.09.2012]

•  URL9. http://proceedings.esri.com/library/userconf/proc04/docs/pap1288.pdf, [Erişim: 08.09.2012]

NOTLAR

1. Hospers, 2002.

2. Guanci, 2012.

3. Babalis, 2010.

4. URL1.

5. Babalis, 2010, ss.55-57.

6. Dimitra Babalis ile kişisel görüşme, 2012.

7. URL2.

8. Babalis, 2010, ss.55-57.

9. URL3.

10.URL4.

11.URL5.

12.URL6.

13.URL4.

14.URL4.

15.URL7.

16.URL7.

17.URL8.

18.Bertoletti, Cima ve Talamo, 2006.

19.URL9.

20.URL9.