DOSYA: X. Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri, 2006
Anma Programı: MİMAR KEMALETTİN BEY (1870-1927)
1870-1927 yılları arasında yaşamış olan ve Mimar Sinan’dan sonra, yapıtlarıyla toplum tarafından en çok tanınan ve saygı duyulan mimarlarımızdan biri olan Kemalettin Bey, Osmanlı Hassa Mimarları Ocağı’nın yaklaşık yüz yıllık sükutundan sonra, 20 yüzyıl başlarında, çağdaş anlamda modern mimarlık mesleğine katkıda bulunmaya başlayan ilk Türk mimarlarından olması; 57 yıllık yaşamına sığdırdığı yüzlere varan önemli mimari yapıtın yanısıra, çok sayıda Osmanlı anıt yapısını ilk kez bilimsel bir yaklaşımla restore ederek ülkemizdeki restorasyon çalışmalarına öncülük etmesi; bu yapıtlar arasında Kudüs’teki Mescid-i Aksa’nın onarımında gösterdiği yetkinlik ve başarı nedeniyle uluslararası bir ün yaparak, İngiliz Kraliyet Mimarları Birliği RIBA’nın ödülünü alması; Osmanlı İmparatorluğu’nun son ve Cumhuriyet’in ilk yıllarına damgasını vuran ulusçuluk akımına koşut olarak, mimarlıkta Türk ulusçuluğu kuramına öncülük etmesi; İstanbul’da, Sanayi-i Nefise, Hendese-i Mülkiye, Kondüktör Mekteb-i Alisi ve Mühendis Mekteb-i Alisi gibi okullarda yüzlerce öğrenci yetiştirmesi; mimarlık, restorasyon ve Türk mimarlık kuramı konularında yazmış olduğu çok sayıda yazı ile mimarlık yazını konusunda da bir ilki oluşturması ve günümüzdeki TMMOB benzeri ilk meslek örgütü olan “Osmanlı Mimar ve Mühendis Cemiyeti”ni kurması, nedenleriyle Seçici Kurul, Ulusal Mimarlık Ödülleri kapsamında ilk kez düzenlenen Anma Programı’nda rahmetli Mimar Kemalettin Bey’in, gecikmiş bir vefa borcu olarak, önümüzdeki iki yıl boyunca çeşitli yayın ve etkinliklerle gündeme getirilmesine karar verdi.
Biyografi
1870 yılında, İstanbul’un Acıbadem semtinde doğdu. Yüksek eğitimini 1887-1891 yılları arasında Henedese-i Mülkiye’de tamamladı. 1891 yılında okulu bitirince Prof. Jachmund’un asistanlığına atandı. Bu görevi dört yıl boyunca yürüten Kemalettin Bey, bu arada okul dışında özel bürosunu açarak ilk yapıtlarını tasarlamaya başladı. 1895’te mimarlık eğitimini ilerletmek için Devlet eliyle Berlin’e gönderildi. Berlin’de Charlottenburg Technische Hochschule’de iki yıl mimarlık eğitimi gördükten sonra, iki buçuk yıl da Berlin’de mimarlık bürolarında çalıştı. 1990 Nisan ayında yurda döner dönmez Hendese-i Mülkiye’deki görevine yeniden başladı. 1901 tarihinde Harbiye Nezaretei Ebniye-i Askeriye mimarlığına ek görevle atandı. Bu yıllarda Kemalettin Bey’in, ulusal mimarlık konusundaki düşüncelerini geliştirmeye başladığı biliniyor. Kemalettin Bey’in mimarlık açısından en verimli dönemi, 1909-1919 arasındaki 10 yıllık dönemdir. 1909 yılında Evkaf Nezareti’nin başına atandı; örgütün büyük bir mimarlık ve inşaat bürosu biçiminde çalışması sağlandı. “Kemalettin Okulu” olarak da anılan Evkaf Nezareti, İnşaat ve Tamirat Heyet-i Fenniyesi, Birinci Ulusal Mimarlık akımının odak noktasına dönüştü. Kemalettin Bey, 1908 yılında kurulan Osmanlı Mimar ve Mühendis Cemiyeti’nin kurucuları arasındadır. 1919 yılında İngiliz yönetimine geçen Kudüs’te Mescid-i Aksa’nın onarımı için Müftü tarafından Kudüs’e çağrıldı. Çağrıyı kabul eden Kemalettin Bey, Mescid-i Aksa Camii’nin onarımında gösterdiği başarıdan dolayı, İngiliz Kraliyet Mimarlar Akademisi’ne (RIBA) şeref üyesi olarak seçildi. 1925 yılında Evkaf Müdüriyeti Umumiyesi İnşaat ve Tamirat Müdürlüğü’ne atanan Kemalettin Bey, Ankara Palas’ın tamamlanması için çalışmalarını sürdürürken, başkentte gerçekleştirilmesi düşünülen bir dizi başka yapıyı da tasarlamaya koyuldu. 12 Temmuz 1927 günü, Ankara Palas şantiyesinde kaldığı odada geçirdiği beyin kanaması sonucu 57 yaşında vefat etti.
Başlıca Yapıtları ve Koruma Çalışmalarından Bazıları:
Ahmet Cevad Paşa Türbesi, Fatih-İstanbul, 1901
Filibe Gar Binası, Bulgaristan, 1908
Kemer Hatun Camii, Beyoğlu-İstanbul, 1911
İkinci, Üçüncü, Beşinci Vakıf Hanları, İstanbul (1911 yılında tasarlanmış, bitiş tarihleri belli değil)
Bebek Camii, İstanbul, 1913
Edirne Gar Binası, 1914
İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, 1913
Dördüncü Vakıf Hanı, İstanbul, 1926
Birinci Vakıf Hanı, İstanbul, 1918
Harikzedegan Kat Evleri, Laleli-İstanbul, 1922
Mescid-i Aksa ve Hazreti Ömer Camii Restorasyonu, 1925
Mimar Kemalettin Okulu, Ankara, 1925 sonrası
Ankara Palas, 1927
Ankara İkinci Vakıf Hanı, 1927
Devlet Demir Yolları Genel Müdürlüğü, Ankara, 1928
Ankara Gazi İlk Muallim Mektebi, 1930
Sultan Ahmet, Fatih ve Ayasofya Külliyeleri Restorasyonu (tarihi belli değil)
Kaynaklar:
- Yıldırım Yavuz, 1981, Mimar Kemalettin ve Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Basım İşliği, Ankara.
- Derl. İlhan Tekeli, Selim İlkin, 1997, Mimar Kemalettin’in Yazdıkları, Şevki Vanlı Vakfı Yayınları, Ankara.
Bu icerik 2922 defa görüntülenmiştir.
