Avrupa Mimarlık Eğitimi Birliği (EAAE) mimarlık eğitimi ve araştırması alanında çalışan kişiler ve düşüncelerin karşılıklı değişimi üzerine etkinlikler yürüten ve kâr amacı gütmeyen uluslararası bir kurumdur. 1975 yılında kurulan birliğin en önemli hedefi, mimarlık ve kentsel tasarım eğitiminin bilgi temelini ve kalitesini geliştirmektir. Bu amaçla öğretim üyeleri arasında düzenlenen ve mimarlık eğitimi üzerine yazılmış en iyi yazıların seçildiği EAAE Ödülü ve mimarlık öğrencileri arasında düzenlenen öğrenci yarışmalarının yanı sıra, örgüte üye olan üniversitelerin ortaklaşa yürüttüğü mesleki konferanslar ve yayınlar gibi pek çok etkinlik alanı vardır. (www.eaae.be) Ancak belki de bunlardan en önemlisi EAAE’nin bir alt çalışma grubu olan Avrupa Mimarlık Okulları Başkanları Ağı’dır (ENHSA). (www.enhsa.org) ENHSA’nın temel etkinlik alanı halen kurulmaya çalışılan ortak Avrupa Yüksek Öğretim Alanı’na uyum sağlama sürecinde okullara yardımcı olabilmektir. Bu amaçla, 1998’den beri her yıl Yunanistan’ın Girit adası Hanya şehrinde toplantılar yapılmaktadır.¹

Bu toplantılar Avrupa Topluluğu’nun desteklediği, Socrates Programı çerçevesinde ve Selanik Aristo Üniversitesi’nin denetimi altında olan bir projenin kapsamı içindedir. Avrupa’nın çeşitli okullarından katılan akademisyenler mimarlık eğitiminin sorunları, beklentileri, kazanımları, bilgi ve becerileri vb. konuları on üç yıldır Girit Adası’nda toplanarak tartışmaktadır. Her yıl farklı yeni sorular ve bazı cevaplar akademisyenlerin okullarına geri götürdükleri notları oluşturmaktadır.

2008, 2009 ve 2010 yılı toplantılarına YTÜ Mimarlık Bölümü’nü temsil etmek üzere katıldım. 2008 ve 2010 toplantılarında yeni sorumluluklar ve yeni öncelikler, 2009 toplantısında ise on yıllık Bologna sürecinin değerlendirilmesi görüşüldü. Sözkonusu üç toplantının tema ve oturum başlıkları Tablo 1’de görülmektedir. Bu panellerin oturum başkanları ve panelist listelerine bakıldığında, gerek konu başlıklarının gerekse oturumlarda yer alan katılımcıların sürekliliği dikkat çekmektedir.

Tablo 1. Son üç yıldaki toplantılarının tema ve oturum başlıkları

Son üç yıldır ele alınan konulara baktığımızda mimarlık eğitiminin süresi ve niteliği, “eşdeğerlilik”, “hareketlilik” kavramı, “mimar profili” başlıkları hemen hemen her oturumda ve/veya oturum tartışmalarında yer almaktadır. Avrupa Mimarlık Okulları’nda iki aşamalı olarak sürdürülen eğitimin kalitesi, kesintisiz verilen eğitim ile karşılaştırılmakta ve bu bağlamda eğitim kalitesi sorgulanmaktadır. Her yıl verilen mezunlarla Avrupa’da mimar sayısındaki artış meslek dalımızda işsizliği de beraberinde getirmektedir. Bu sorunun bir çözümü olarak ülkelerarası hareketlilik ve işverimliliği öngörülmektedir. Hareketliliğin sağlanması kapsamında tüm okulların eşdeğerliliğin sağlanması gerekmektedir. Eşdeğerlilik tüm okulların kendi yerel özelliklerini kaybederek, tek tip eğitim veren kurumlar olma riskini de içermektedir. Eğitim veren akademisyenlerin profili, akademik aşamaları için tanımlanan ölçütlerde yine diğer konular gibi ulusal ölçekli toplantılarda tartıştığımız başlıklarla aynıdır. Sözkonusu başlıklar bu yıl düzenlenen toplantıda da tekrar irdelenmiştir.

13. Avrupa Mimarlık Okulları Başkanları toplantısı, Akdeniz Mimarlık Merkezi’nin evsahipliğinde 4-7 Eylül 2010 tarihleri arasında Hanya-Girit’te gerçekleşmiştir. Toplantıya 27 ülkeden 126 temsilci katılmıştır. Katılan ülkeler, İsviçre, Macaristan, Polonya, Rusya, Romanya, Belçika, Portekiz, İsveç, Norveç, Finlandiya, Almanya, Fransa, Yunanistan, Danimarka, Birleşik Krallık (İngiltere), İrlanda, İspanya, İtalya, Türkiye², Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti³ , Hollanda, Çek Cumhuriyeti, Lihtenştayn, Avusturya, Slovakya, Amerika Birleşik Devletleri ve Estonya’dır.

Toplantı kapsamında dört ana oturum ve dört oturum başkanının olduğu son oturum ile yeni başlıklar tartışılmıştır. Oturumlara panelist olarak katılan konuşmacılar kendi ülkelerindeki mimarlık eğitimini, okul ve eğitim planlarını verilen konu başlıkları ışığında tanıtmışlardır.

“Yeni Öncelikler, Yeni Değerler”

5 Eylül 2010, 1. Oturum

Oturum Başkanı: Per Olaf Fjeld (Oslo, Norveç)

Mimarlık okulları, mimarlık hakkında güncel tartışmalardan, yenilikçi (avangard) mimarlık, geniş kültürel çerçeve, meslek sanatının esası, ulusal ve uluslararası politika ve kurumsal çevrelerden ortaya çıkan yeni değerler ile ilgilenmektedir. Şeffaflık, esneklik, uyarlanabilirlik, nitelik, açıklık, yaratıcılık, yenilik, hareketlilik, deneyleme, çeşitlilik, uyumluluk, karşılaştırılabilirlik, işverilebilirlik ilan edilmiş değerler olarak gözükmektedir. Bu değerler yeni stratejiler, yeni faaliyetler ve yeni yaklaşımlarla günümüz mimarlık eğitimini tanımlamak için mimarlık programının yapısını zorlamaktadır.

Günümüzde mimarlık eğitimindeki nitelik okulunuz tarafından nasıl tanımlanmaktadır? Bu tanım geçen yıllardaki tanımlarla nasıl farklılık göstermektedir? Bunu gerçekleştirmek için okullarımızın ana stratejileri nelerdir? Varolan kurumsal çerçevede yeni tanımı benimsemek ne kadar kolaydır? Bazı okullar reformlarını daha nitelikli bir eğitime ulaşmak için programlarına uyarlayabilmekte midir?

“Yeni Öncelikler, Yeni Bağlam”

5 Eylül 2010, 2. Oturum

Oturum Başkanı: James Horan (Dublin, İrlanda)

21. yüzyılda yeni beklentiler ve talepler Avrupa Mimarlık Okulları’nı etkilemektedir. Sosyal ve ekonomik gelişmeler “Avrupa Bilgisi” kavramı etrafında düzenlenmekte ve bu bağlamda yeni yüksek öğretim kurumları hızla kurulmaktadır. Avrupa politikaları araştırma tabanlı eğitim ve gelecekteki birçok zorluğu aşabilmek için öğretim yapan, güçlü, özerk, uyumlu, kapsamlı kurumlar istemektedir. Sosyal ve ekonomik zorluklar, hızlı küreselleşme, Avrupa’nın toplumsal yapısının dönüşümü ve teknolojik değişimden kaynaklanmaktadır. Belirsiz gelecek bağlamında mimarlık okulları için kamu ve profesyonel yetkililer, mezun dernekleri ve diğer mimarlık okulları (bölgesel, ulusal, uluslararası) ile güçlü ilişkiler kurulması ilgi çekici ve uygun programlar oluşturmak için gereken koşullardır. Okullarımızdan genişletilmiş erişim ve yaşam boyu öğrenim kavramlarını stratejilerine eklemeleri, eğitim ve öğretimi Avrupa’nın çeşitli öğrencilerine ve tekrar eğitim almak isteyen yetişkinlere sunmaları, programlarına katılımı genişletmeleri, rehberlik ve iş danışmalığı hizmetlerini sağlamaları, araştırma, öğrenim ve yenilikçilik arasındaki ilişkiyi güçlendirmeleri, tüm öğrenciler için esnek ve yaratıcı öğrenimi geliştirmeleri beklenmektedir. 

Okullarımız sözkonusu hedefleri karşılamaya hazırlar mı? Bu yeni durumda öncelikleri nelerdir? Bütün gerekli değişiklikleri yapmak ne kadar zordur? Bu önceliklerin “bedel”i nedir?

“Yeni Öncelikler, Yeni Yeterlilikler”

6 Eylül 2010, 3. Oturum

Oturum Başkanı: Loughlin Kealy (Dublin, İrlanda)

Bugün eğitim gören mimar adayları 10 yıl içinde mesleki şirketlerini kuracaklar, meslek pratiğini yapacaklardır. Bu adayların ihtiyaç duyacakları profillerini bugünden öngörmemiz mümkün müdür? Bundan iki yıl önce, günümüzde dört mimardan birisinin işsiz kalacağını öngörmek mümkün değildi. Bu sebeten dolayı, mimarlık okulları geçen yıllarda oluşan mimar profilini tekrar düşünmeye başlamıştır.

Eğer yeni, beklenmedik, gelecek mimar profili sorusu varsa, bugünki öğrenciler için stratejimiz ne olmalıdır? Hızla gelişmekte olan topluma ayak uydurabilmek için mimar en çok hangi yeterliliklere sahip olmalıdır? Başarılı ve rekabetçi mimar olabilmek için eğitiminden hangi ana temel bilgi ve becerileri edinmesi gerekmektedir? Bu ana konuya ilişkin mimarlık okullarının stratejileri nelerdir?

EAAE Genel Kurultayı ve Ödül Töreni: EAAE haberleri, etkinlikleri, bütçe ve yeni üyelikler ve üye değişiklikleri konularında bilgilendirme yapılmıştır. EAAE 2009–2010 Ödülü “Mimarlık Eğitimi Üzerine Yazılar” “İklim Değişikliği: Sürdürülebilirlik / Sorumluluk” konu başlığı altında gerçekleşmiştir. Birincilik ödülünü, Colorado Üniversitesi, Mimarlık ve Planlama Bölümü’nden Michael K. Jenson “Etik ya da Teknoloji?” başlıklı yazısı ile almıştır. Diğer ödülleri şöyledir:

2. Ödül: Kim Sorving (Meksika Üniversitesi, Mimarlık ve Planlama Bölümü)

1. Mansiyon: Giovanna Franco (Genova Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi)

2. Mansiyon: Isaac Lerner (Doğu Akdeniz Üniversitesi)

“Yeni Öncelikler, Yeni Konu Alanları”

7 Eylül 2010, 4. Oturum

Oturum Başkanı: Stefano Musso (Cenova, İtalya)

Hızla değişen dünyamızda yapılı çevrenin tüm üretim süreçlerinde önemli dönüşümler yaşanmaktadır. Bu dönüşümler çalışmalarımızın içeriğini etkilemekte ve meslek pratiğinde güçlü uzmanlaşma eğilimleri ise okul programlarında önemli değişimlere neden olmaktadır. Uzmanlaşma programları için bazı dersler daha ağırlık kazanırken bazı dersler tamamen yok olmuştur. Mimari tasarım dersleri ise birçok başka konu alanlarına zaman yaratabilmek için ciddi baskı altındadır. Örneğin günümüz programlarında kentsel çalışmalar, sosyal bilimler, temel doğal bilimler, matematik, strüktür vb. konuların azaldığı diğer taraftan çevre ve sürdürülebilirlik konularının önem kazandığı, yeni konu alanları olarak programlama, biyoloji, yapı üretimi yönetimi vb. konu alanları görülmektedir.   

Bu değişiklikler ne ölçüde mezun profilini etkilemektedir? Yeni eğilimler, yerel ve uluslararası dinamiklerin yönleri hakkında güncel kalmak ne kadar kolaydır? Okullarımız rekabet ortamında hareketlilik ve nitelikte mükemmelik merkezinden ne derece etkilenmektedir?  

Sonuç ve Gelecek Öneriler

7 Eylül 2009, 5. Oturum

Oturum Başkanı: Constantin Spiridonidis (Selanik, Yunanistan)

Son oturuma panelist olarak dört oturum başkanı katılmıştır. Yetiştirdiğimiz mimar adaylarının dünya rekabetini sağlayabilmek için hangi bilgi ve becerilere sahip olması gerektiği konusu tartışılmıştır. Okullarımızın özelliklerini, eşdeğerlilik sözkonusu olduğunda kaybetme riski tekrar vurgulanmıştır. Toplantıya emeği geçen kişilere teşekkür edilmiş, bir sonraki yıl tekrar buluşmak dileği ile toplantı kapatılmıştır. 

Son olarak sadece oturumlarda değil, yemekler sırasında da mimarlık eğitiminin konuşulduğu, kurumların ve kişilerin birbirlerini tanıyıp, farkındalığın sağlandığı Mimarlık Okulları Başkanları Toplantısı, ülkemizin ve mimarlık okullarımızın tanıtılması için önemlidir. Bunun yanı sıra Avrupa okullarının deneyimlediği Bologna sürecine uygun mimarlık eğitiminde karşılaştıkları sorunlar ve olumlu yönler, ülkemiz mimarlık eğitimi için atacağımız adımlarda hepimize katkı sağlayacaktır.