Mimarlık yarışmalarının sonuçları spekülasyonlara açıktır; farklı bir jüri kompozisyonunun, farklı ölçütlerle, farklı sonuçlara varacağı iddia edilir. İddianın doğruluğu her yarışma için değişkendir, çünkü her mimarlık yapıtı gibi her mimarlık yarışması da özgüldür. Makalede, bir yarışmanın profesyonel sürecinin tamamlanmasından hemen sonra aynı yarışmanın bir grup yeni mezun mimar tarafından yeniden değerlendirilmesi deneyimi aktarılıyor. Genç mimarların, yarışmalar ve değerlendirme dünyasının iç dinamiklerini deneyimledikleri bu çalışmada, sonuçların, profesyonel sonuçlarla paralellik göstermesi ilginçtir.

YARIŞMA SONUÇLARI

Her yarışma sonucu bir dizi sorgulamayı başlatır. Ödül alamayanlar, nere(ler)de yanlış yaptıklarını; birinciliği kaçıranlar, birinciliği neden yakalayamadıklarını; birincilik ödül sahipleri, uygulama aşamasına nasıl geçeceklerini; jüri, değerlendirme ölçütlerinin ve süreçlerinin doğru ifadesini; işveren, yeni tanıştığı müellifle nasıl çalışacağını; kamu ise yeni projeyle neler kazanabileceğini sorgulamaya başlar. Suların durulması zaman alır. Yapım ve kullanıma geçiş sonrasında bazı sorgulamalar yeniden alevlenir. Dolayısıyla her yarışma, izleyenlerinin ve katılımcılarının değerler sistemini harekete geçirerek, onun yeniden biçimlenmesine vesile olur.

DEĞERLENDİRME NEDİR? NE DEĞİLDİR?

Jürinin yaptığı bir “değerlendirme”dir. Gelen öneriler arasından, problemi çözebilen ve diğerleri arasında görece daha “özgün”(?) olan önerilerin seçilmesi ve kendi içinde sıralanarak ödüllendirilmesi jürinin görevidir. Bunun yanı sıra jüri, seçtiği ve seçmediği tüm öneriler için değerlendirmelerini raporlar. Değerlendirmeler öyle sağlam ölçütlere göre yapılmalıdır ki yarışma sonrası eleştirel ortamlarda savunulabilir olmalıdır. Savunulamayan değerlendirmeler jürinin öznellikle, keyfilikle ve tutarsızlıkla suçlanmasına neden olur.

Gerçekte her jüri üyesi kendi değerlendirmesini yapmak üzere görevlendirilmiş bir öznedir. O zaman jürinin işi, öznel olandan yola çıkan fakat keyfi ve tutarsız olmayan bir değerlendirme yapmaktır. Tüm jürilerin kullanabileceği standart bir değerlendirme modeli yoktur. Yarışmalar Yönetmeliği’nin (1) “Jüri Çalışmalarının Yapılması ve Yarışmanın Sonuçlandırılması” başlığı altındaki maddeleri, jürinin uymakla görevli olduğu süreci, her bir yarışmanın programı ise öneriler gelmeden önceki ölçütleri / beklentileri belirler. Önerilerin de dahil olduğu değerlendirme modeli, her yarışmada yeniden kurgulanır. Modellerin benzeşmesi ve jüri raporlarına yansıyan ortak terimlerle ifade edilmesi değerlendirme işleminin bir “sağduyu”ya dayandığına işaret eder. Bu sağduyu meslekte yetkinleşmiş jüri üyelerinin ortak birikim, sezgi ve aklıyla oluşur.

BİR YARIŞMAYI YENİDEN DEĞERLENDİRME DENEYİMİ

Son 20 yılın uluslararası eğitim çerçeveleri mimar adaylarından mesleğin uygulama alanları üzerine belli derece ve içerikte bilgi, beceri ve anlayış sahibi olmalarını beklemektedir. (2) Eğitim kurumları da kişinin meslek algısının geliştirilmesi ile görevlendirilmiştir. Bu durumda, dersler laboratuar ortamları olarak görev yapmakta, kişiyi mesleki olan “herşey” üzerine donatmaya çalışmaktadır.

Bu metin kapsamında aktarılacak olan “yeniden değerlendirme” çalışması da bu tip bir meslek algısı kazandırma operasyonudur. Gazi Üniversitesi Mimarlık Fakültesi M534 “Mimarlıkta Tasarlama ve Değerlendirme Problemleri” (3) başlıklı ders, tekil tasarım ürünleri, kullanılmakta olan yapılar ve mimarlık yarışmaları gibi değerlendirme konusu olabilecek ortamları konu edinmekte, değerlendirme teorileri öğretmek yerine tasarımcı olacak bireyin değerlendirme pratiğindeki sezgisel gücünü deneyimle arttırmayı hedeflemektedir.

Tasarımcı, başkalarının pratiklerini değerlendiren olduğu gibi kendi kendini de değerlendirebilendir. Her iki durumda da ölçütlerinin nesnel ve öznel içeriklerinin bilincinde olmalı, ölçütlerinin uygun olanlarını ölçülebilir verilerle ifade edebilmenin tekniklerini kurgulayabilmelidir. Sözü edilen bilinç ve tekniklerin kişiye kazandırılması bir yarışmayı yeniden değerlendirme pratiği üzerinden gerçekleştirilmiştir.

YENİDEN DEĞERLENDİRME SÜRECİ

Yeniden değerlendirilen yarışma, Ekim 2006’da sonuçlanan 41 projenin yarıştığı ve Cem Açıkkol ve Kaan Özer’in projesinin birincilikle ödüllendirildiği, yaklaşık 70.000 m2’lik bir programı olan TBMM Kütüphane–Araştırma Merkezi Arşiv Binası ve Genel Sekreterlik Hizmet Binası Yapı Kompleksi ile Ziyaretçi Kabul Binası Mimari Proje Yarışması’dır. (4) Yarışma projesi hızla uygulanmış, şimdilerde kullanıma geçmiştir.

Ders yürütücüsünün başkanlık yaptığı ekip (jüri) toplam 6 üyelik bir gruptur. (5) Eğitim ortamında bir yeniden değerlendirme sözkonusu olduğunda süreç de profesyonel değerlendirmeden farklılaşmıştır. Sürecin aşamaları bu metnin gövdesini oluşturmaktadır.

Adım 1: Keşifler

Yer: TBMM arazisi içinde yer alan yarışma arsası özgün bir öneme sahiptir. Clemens Holzmeister’in Millet Meclis’i, Behruz ve Altuğ Çinici’nin TBMM Halkla İlişkiler Binası, Behruz ve Can Çinici’nin Meclis Camisi (ki bu yapı 1995 Ağa Han Ödülü kazanmıştır) bu alanda yer alan özgün mimarlık örnekleridir. Yeni yapının bu örnekler, mevcut yeşil doku ve ulaşım ağıyla (hem Dikmen Caddesi’nden giriş, hem de meclisin kendi iç ulaşımı) bütünleşik ve özellikle Meclis Binası’nın önüne geçmeyen bir hizmet binası olarak tasarlanması istenmiştir. (6) Ekip tüm alanı gezmiş, mevcut yapılar, işleyiş ve doğa bağlamının belirleyiciliğini kavramaya çalışmıştır.

Sergi: Yarışmanın sonuçlanması ile birlikte Meclis Kabul Salonu’nda 10 gün süre ile halka açık olarak sergilenen 41 projenin maket, çizim ve jüri değerlendirme raporları üyeler tarafından incelenmiştir.

Kolokyum: Kolokyumda jüri tarafından yapılan açıklamalar, katılımcıların jüri değerlendirmelerine olan eleştirileri ekip tarafından izlenmiştir.

Önerilerin Arşivlenmesi: 41 projenin maketleri ve tasarımı yansıttığı düşünülen paftaları ekip tarafından dijital ortamda arşivlenmiştir. İleriki değerlendirme süreçleri için veritabanı oluşturulmuştur.

Keşifler için üyeler 2 hafta süreyle birbirlerinden bağımsız çalışmış, kendi değerlendirmelerini biçimlendirecek altyapıyı oluşturmuşlardır. Birikimler, ekip biraraya geldiğinde paylaşıma açılmış, yeniden düzenlenmiştir.

Adım 2: Ön Eleme

Yarışma şartnamesinde dağıtılacak ödül sayısı 12 adetti. Buna göre sıralama yapmaksızın 12 proje seçmek bu aşamanın hedefiydi.

Ölçütlerin önerilmesi: Üyelerden kendi ilk değerlendirmelerini yapmak için kullandıkları ölçütleri açıklamaları istendi. Ölçütler 3 ana başlıktaydı: (i) bağlam, (ii) ana fikir, (iii) biçim.

• Fiziki “bağlam”ın irdelenmesinde ekip, esas jürinin çevreyle bu kadar sıkı bağları olan ve mevcut yapılarla yarışmaması istenen bir kompleks için çevreyi de içeren bir maket istememesini yadırgadı -oysa esas jüri yetkindi ve istenen de zaten “yarışmayacak” bir binaydı. Maket resimleri, 3D yakın çevre modeli içine yerleştirildi, her bir önerinin mevcut yapılarla etkileşimi (sırtını dönme, meydanla açılma, duvar çekme, çukurlaşarak avlulaşma, açıyla yön değiştirme, soyut çizgilerle bitirme vb.) dijital ortamda gözlemlenebilir / karşılaştırılabilir hale getirildi. Kompozisyon için ana caddeyi esas alanlar, Meclis Kampusu’nu esas alanlar ve her iki tarafa da eşit davrananlar olmak üzere öneriler gruplandı. (Resim 1)
• Maketlerin renkli ve özgün anlatım dillerinin olması ekibi bütün önerileri eşit görebileceği bir başka karşılaştırma ortamı oluşturmaya itti. Dijital ortamda her bir maket resmi bir karakalem ifadeye dönüştürüldü, yani algıyı çeken görsel özellikler nötrleştirildi. Renk ve doku etkileri kaybolan öneriler, tek bir cümle ile açıklanabilir ve ana fikir şemaları kolaylıkla çizilebilir kitle-boşluk kompozisyonlarına dönüştü. Benzer ana fikirler içinden görece daha karmaşık olan öneriler daha inceltilmiş olarak değerlendirildi. Netleşebilen, sadeleşebilen, tek defada algılanabilen şemalar pozitif kutbu oluştursa da, iç çözümlerinin inceltilmişliği sonraki süreçlerde irdelenmek üzere işaretlendi. Dolayısıyla “sadelik” bir yandan “okunaklılık” olarak değerlendirilirken, öbür yandan “tasarımda incelmişlik” ölçütünü gündeme getirdi. Bu tip bir hizmet binasında karmaşıklığın, iç çözümlerin incelmişliği paralelinde, yerinde bir davranış olacağına karar verildi. (Resim 2)
• Yarışma programında Ziyaretçi Kabul Birimi’nin de yer aldığı düşünüldüğünde, halkı davet edebilecek biçimsel arayışlar çağdaş dünya mimarlığı içinde arandı. Richard Rogers’in Galler Ulusal Meclisi ve Enric Miralles’in Yeni İskoçya Parlamento Binası incelendi. Bu tasarımlar meclis ve hizmeti birlikte ele alan yaklaşımlardı. Çağdaş çözümlerdeki mekân duyumunu oluşturan ölçek, malzeme, renk, gece etkisi, elemanlar (merdiven, saçak vb.), sembolik / ulusal değerler, yenilik gibi unsurlar tartışıldı. Grup, dünyada yetkin (state of art) olanın da gözönünde tutulması gerektiği üzerinde hemfikirdi.

Ölçütlerin alt başlıkları: Her bir ölçüt alt başlıklara çoğaltıldı, bağlamdan, ana fikirden ve biçimden tam olarak ne kastedildiği tanımlandı. Değerlendirmelerde tanımlanmadan kullanılan bu yüzden de herkesin farklı yorumlayabileceği mimarlık kavramları özelleştirildi. Standart bir değerlendirme tablosu (Tablo 1) olarak kullanıma sunuldu.

Nicel değerlendirme: Üyelerden, 41 önerinin her biri için 14 başlıkta değerlendirme yapması ve değerlendirmesini 5 dereceli bir ölçekte (1=başarısız, 5=başarılı) ifade etmesi istendi. Yani her bir üye 41 x 14 = 574birim değerlendirme yaptı. Böylelikle öneriler, her üye tarafından eşit şartlarda titizlikle gözden geçirilmiş oldu. Aritmetik ve ağırlıklı ortalama sonuçları iki ayrı sıralama ortaya çıkardı. Ağırlıklar (ana fikir ve biçim % 20’şer, bağlam % 60) grup içi tartışmalarla belirlenmişti. Bir nicel değerlendirmede asıl olan not muydu, yoksa notu verenlerin hemfikir olabilmesi, birbirlerini ikna edebilmeleri miydi?

Değerlendirme sonuçlarının tartışılması: Değerlendirme ne tamamen nicel ne de tamamen nitel olabilen bir olgudur. (7) İkisi arasındaki gel-gitler / geri-beslemeler değerlendirme sürecini dinamik kılar, sonuçların içe sinmesini sağlar. Bu çalışmada “nicel değerlendirme, özü nitel olan bir değerlendirme sürecinin altyapısını, netliğini ve akışkanlığını sağlamada bir araç olarak kullanıldı”. Nicel değerlendirme sonuçlarına göre ölçütlerden en az ikisinde “geçer” notun (tüm değerler ortalamasının) üzerinde başarı gösteren 18 proje finalist olarak belirlenmişti. 18 proje tartışmaya açıldı, zira 12 proje seçilmeliydi.

Finalistler: Jüri eleyici davrandı, 11 proje seçti. Bu 11’lik grup, nicel değerlendirmenin 18 finalistinden bazılarının elenmesi, 1 önerinin de elenmişler listesinden yukarıya çekilmesi ile oluşturuldu. Yani, nicel değerlendirme ortaya net bir tablo çıkardı ama son kararı jürinin tartışmaları / uzlaşısı verdi. (Resim 3)

Adım 3: Sıralama

12 projenin sıralandığı aşamadır. Ön elemeden elde kalan 11 projedir ve jüri bu 11 önerinin seçiminden hâlâ tam olarak memnun değildir.

İlk sıralama denemesi: Her bir üyenin her bir finalist proje için tekil değerlendirmesini ve derecelendirmesini kendi metoduyla oluşturması ve ortama sunması istendi. Üyeler 11 projenin dışına çıkmak konusunda serbest bırakıldı. Ön elemede daha çok kitle kararları üzerinden gelişen değerlendirmeler bu aşamada iç çözümleri de titizlikle okumayı içerdi. Üyeler kendi sıralamalarını ve gerekçelerini diğerlerine karşı savunmak zorunda olduklarından kapsamlı ve dikkatli saptamalar yaptılar. İlk sıralamada üyeler arası çatışmalar ve çakışmalar ortaya çıktı; 1. üye birinciliğe değer öneri görmedi. 2. üye 4 öneri seçip diğerleri ve derecelendirmeler konusunu diğer jüri üyelerine bıraktı. 5. üye ilk 3 ödülü verdi, mansiyonları eşdeğer gördü. Ortam gerildi. (Tablo 2)

Mimari bilinçaltı çalışması: Her bir üyeden kendi değerlendirmelerine temel teşkil ettiğine inandığı “mimari bilinçaltı”nı ortama sunması istendi. Bir üye Engels, Schulz ve Heidegger’in yazıları ile Aalto, Tatlin, Tange mimarisini aktarırken, bir diğeri Wright, Libeskind, Gehry, Utzon, Rogers, Gaudi, Callatrava, Mies ve Sinan’ı birarada saydı. Yeni mezun mimarların bilinçaltlarının okulda öğrendikleriyle ve popüler yapılarla sınırlı olduğu gözlemlendi. Paylaşım tartışma ortamını bir sonraki gerilime hazırlamada önemli rol oynadı. Hâlihazır yarışma ölçütleri: Bir üye son 5 yıl içindeki önemli yarışmaların (8) değerlendirme raporlarını çalıştı. Ölçüt çeşitliliğini ortama sundu.

İkinci sıralama denemesi: Her bir üye tüm dereceler için birer öneriyi aday olarak göstermeye mecbur edildi ve kendi öznel değerlendirme sürecine geri döndü. Sonuçlar yeniden tabloda biraraya getirildi (Tablo 3). İlk sıralamadan daha da çelişkili bir manzara ortaya çıktı. Ortam daha da gerildi.

Tartışmalar: Tartışmanın akıcılığı için tablodaki her bir öneriye bir takma-isimverildi. Önerilerin kompozisyonel algısına gönderme yapan takma-isimler, “işlenmiş”, “devsaçak”, “cesur”, “çubuk-çubuk”, “duvar”, “şaşmatarak”, “indirgeme”, “plansız”, “Topkapı”, “kompakt”, “dinamik” ve “tipik” olarak belirlendi. İki oturum hararetli ve çekişmeli tartışmalarla geçti. Üyelerin kendilerini ifade etme becerileri bu aşamada bariz bir sıçrama gösterdi. Jüri başkanı, yaşanan sürecin gerçek bir değerlendirme olmadığını, tartışma ortamı ile zaten hedefe ulaşıldığını bildirerek çalışmanın bu noktada sonlandırılmasını önerdi. Öneri kabul görmedi. Sonuçların “oylama” ile belirlenmesine karar verildi. Söz bitmişti ama işlem bitmemişti.

Oylama ve final: 3 ardışık oylama sonucunda profesyonel jürinin birinci seçtiği proje, 5-1 oy çokluğu ile yine birinci seçildi. Diğer seçimler, orijinal jürinin seçimleriyle paralellikler taşısa da sıralama tamamen farklıydı. 2 üye, raporların yazılabilmesi için sürekli not almaktaydı. Her bir tablonun, raporlara da yansıtıldığında jüri değerlendirme ölçütlerini ve adil seçimini ne derece temsil edeceği yani “jürinin tutarlılığı” tartışıldı. “İlk 3 ödül için, hizmet binası olmaya uygun bir yapı dilinin yakalanmış olduğu ve bu dilin bir simge/sembol yapıda var olabilecek mimari iddiayı da taşıdığı”nın altı çizildi. Jürinin ödüllendirme ve sıralamadaki “özgün değerlendirme ölçütü” buydu. (9)

1.Ödül için Rapor: Projede kütle parçalarının entegrasyonu olumludur. Program parçalarının birbirleri ile ilişkilendirilmesindeki akışkanlık başarılıdır. Yaya-araç, yeşil-yapı ilişkileri olumludur. Ziyaretçi ve sürekli kullanıcı ayrımlarının mekânsal karşılığını bulması, komplekse yaklaşan kişinin plazalar (avlular) aracılığı ile girişleri algılaması olumludur. Kitle plastiğine katkıda bulunan köprülerin, avluyu bölerken yakaladığı oranlar, boşlukların insan ölçeğine yaklaşmasını sağlamıştır. Kütüphane-Araştırma Merkezi’nin üstünü örten çatının formundaki farklılaşma kompozisyona olumlu yansımıştır. Öneri değişikliklere cevap verebilecek esnekliktedir. Bununla beraber iç hacimlerde uzayan koridorlar ve bu koridorlara açılan ofislerin sıra halinde konumlanması eleştirilmiştir. Proje 5–1 oy çokluğu ile birincilik ödülüne layık görülmüştür.

Adım 4: Yansıtma

Tüm bir süreç, tüm jürinin de hazır bulunduğu bir ortamda orijinal yarışmada ödül alan ve elenen 4 mimara anlatıldı. Kendilerine “Biz ne yapmışız?” sorusu yöneltildi. Geri beslemeler yaşanan süreci destekledi. Cem Açıkkol, ödülü aldıktan sonra projede yaptığı değişiklikleri anlattı, dolayısıyla müellif seçiminin bir nihai nokta olmadığını, müellifin yetkinliğinin öneriden okunabilmesinin de bir ölçüt olduğunu örnekledi. (10) Mürşit Günday, yapılan her değerlendirmenin eldekilerle ve değerlendirenlerle sınırlı bir çaba olduğunu, herkesle görüşülemeyeceğini, bu nedenle de bir yarışmanın resminin hiçbir zaman tam olarak çizilemeyeceğini ifade etti. Buna rağmen bu çabalar çoğaltılmalı, çeşitlenmeler görülmeliydi. Adnan Aksu, süreç boyunca oluşturulan tartışma ortamının müellif seçmek yerine, önerilerin içeriği ve ulusal mimarlık ortamındaki yerine de değinmenin doğru olabileceğini söyledi. Murat Sönmez ise genç jürinin genç bir öneriyi seçmemiş olmasının olumsuz bir durum olduğunu ifade etti. Genç mimarların ve üç yetkin yarışmacının birbirlerini anlama çabası yansıtmanın en önemli öğesiydi.

KAZANIM

Değerlendirme pratiğini 14 hafta boyunca deneyimlenen yeni mimar jüri üyelerine (değerlendiricilere) yaşadıkları sürece dayalı olarak değerlendirmenin tanımını yapmaları bir sınav sorusu olarak sorulmuştur. Cevaplar birbirine paraleldir, bir tanesinin alıntılanması süreçten ne öğrenildiğine dair fikir verecektir: “Değerlendirme, ortak bir soruya verilen özgün cevapların bazı noktalarda öznel bazı noktalarda nesnel ölçütlerle karşılaştırılmasıdır. Mimarlıkta bir şeyin hiçbir zaman mutlak doğru/yanlış olmayacağı gibi, değerlendirme süreci de değişken ve dinamiktir. Soruya, cevaplara ve değerlendiricilere göre şekillenebilen bu süreç, optimum çözümleri bulmaya yöneliktir.” İfade edilecek düzeydeki “bilinçlilik” en önemli kazanımdır. Bir değerlendirici olarak meslek insanının yaşayabileceği olası zihinsel ve grup süreçleri, akademik ortamın teoriden taşınan pratikleri ile harmanlanarak meslek algısı / sağduyu gelişimi yolunda etkin bir adım atılmıştır.

SON SÖZ

“Değerlendirme” öznel-nesnel bileşenlerin karmaşık birlikteliğinden oluşan, süreç olarak geri dönüşlere açık, değerlendirici öznelerin deneyimlerine dayalı, değerlendirici ekiplerin grup içi uzlaşısına yönelik operasyonlara bağlı, değerlendirilen nesnenin özellikleri ile biçimlenen ve teorisi olmasına rağmen (11) pratikte çeşitlenebilen, dinamik bir olgudur. Bütün dinamikliğine rağmen iki değerlendirmenin aynı öneriyi birinci seçmesinin ve aynı öneriler çerçevesinde değerlendirme yapmasının ardında yatan gerçek, değerlendirilen nesnenin özelliklerinin ne derece güçlü olduğu, bu özelliklerin çaba sarf ederek okunduğunda ve anlaşıldığında esas belirleyici olduğudur. Birden fazla önerinin değerlendirildiği durumlarda, genel kanının aksine sonuçlar, değerlendiriciler tarafından değil daha ziyade önerilerin yetkinliği tarafından biçimlendirilmiş olmaktadır. Nedenselliği yukarıda serimlenen bu yargı art zamanlı (asıl jüri bittikten ve sonuçlar açıklandıktan sonra ikincisinin yapıldığı) bir çalışma bulgusudur, eş zamanlı (aynı eserleri iki ayrı jürinin birbiri etkisinde kalmadan değerlendirdiği) çalışmalarla desteklenmeye ihtiyaç duymaktadır. (12)

NOTLAR

1. 01.01.2003 tarihinde yürürlüğe girmiş olan, tüm fizik çevre tasarımı ve güzel sanatlarla ilgili yarışmaları tek uygulamada toplayan “Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği”.

2. 1996 UNESCO/UIA Mimarlık Eğitimi Şartı, 1985 Mimarlar Yönergesi, 2005 Avrupa Birliği Yeterlilikler Çerçevesi vd.

3. Dersin künye bilgileri www.mmf.gazi.edu.tr/mimarlik/akts.php adresindedir.

4. Yarışmanın asli jüri üyeleri; Mimar Mustafa A. Aslaner (jüri başkanı), Prof. Dr. Yıldırım Yavuz, Mimar Mustafa Aytöre, Doç. Dr. Lale Balas (İnşaat Mühendisi) ve Doç. Dr. Abdi Güzer’dir. Yarışmada ödül alan ekipler ise şunlardır: Cem Açıkkol, Kaan Özer (1. Ödül); Rıfat G. Koçyiğit, Bilge B. Aksaz (2. Ödül); F. Bozkurt Gürsoytrak, Derya Güleç, Hilal Ayaz (3. Ödül); Yakup Hazan (1. Mansiyon); Yavuz Selim Sepin (2. Mansiyon); M. Mürşit Günday (3. Mansiyon); Sevinç Hadi, Tülin Hadi, Cem İlhan (4. Mansiyon); Ali Akarsu, Korhan Torcu (5. Mansiyon); Alaattin Öztürk (Satınalma); N. Cüneyt Akbulut, Z. Simin Akbulut (Satınalma) ve Cem Güray, Yusuf İlhan (Satınalma). Yarışma ile ilgili diğer bilgiler ve görseller için: Önal, F. (yay. haz.), 2009, TMBB Kütüphane – Araştırma Merkezi Arşiv Binası ve Genel Sekreterlik Hizmet Binası Yapı Kompleksi ile Ziyaretçi Kabul Binası, Ulusal Mimari Proje Yarışması, Mimarlar Odası Yayınları, Yarışmalar Dizisi, dizi no:19, Ankara ve www.arkitera.com.tr

5. Akademik ortamda yapılan yeniden değerlendirme çalışması; 2006-2007 / I. Yarıyılı lisansüstü öğrencileri Derya Güleç, Evren Sayın, Gülçin Soyupek, Hossein Sadri, Noushin R. Zahra ve Hilal (Ayaz) Aycı ile ders yürütücüsü Pınar Dinç’ten oluşan ekip tarafından gerçekleştirilmiştir.

6. Şartnamenin “Yarışmanın Amacı” başlığı altındaki ilgili ifade şöyledir: “Bu yeni projenin TBMM Binası ile yarışmayan, saygılı, kesinlikle geçmişe öykünmeyen, çağdaş bir mimari çözüm önermesi gerekmektedir.” Bkz.www.tbmm.gov.tr/duyurular/ belge/sartname_mimariproje.pdf

7. Dinç, P. 1992, Mimarlıkta Ürün Değerlendirme Yaklaşımları ve Uygulama Alanlarının Saptanması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

8. Anayasa Mahkemesi, Antalya Altın Portakal Film Müzesi, ODTÜ Kuzey Kampüsü yarışmaları

9. Asıl Seçici Kurul Raporu’nda 1. Ödül sahibi projenin “[...] Programın gerçekleşmesine yönelik hassasiyeti, dış mekân kurgusundaki olumlu nitelikleri ve genel mimari kaliteleri gözetilerek birinci ödüle layık görüldüğü” ifade edilmiş ve diğer ölçütler şu şekilde açıklanmıştır: “Bu öneri vaziyet planında gösterdiği duyarlılık ve program çözümündeki titizliği ile öne çıkmaktadır. Projenin arazide bıraktığı boşluklar ve kot farklarının ele alınışı ile işlevlerin birbirleriyle olan ilişkileri ve kitleye yansıma biçimleri olumlu bulunmuştur. Benzer biçimde Meclis arazisinin teklif kitle tarafından tarif edilme biçimi ve meclis binası ile oluşturulan süreklilik olumlu bulunmuştur.” Rapor ayrıca değişiklikler önermiştir: “Jüri bu projede büyük konferans salonunun üçüncü boyutta ulaştığı kütlesel biçimin ve güneyde yer alan büro odalarının boyutlarının yeniden etüdünü tavsiye etmektedir”.

Asıl Jüri’nin ölçütleri bu çalışmanın başında gerçekleştirilen ana fikir, biçim, bağlam değerlendirmeleri (Tablo 1) ile uyumludur. Ancak Tablo 4’ün açıklamasında da görüleceği gibi bu çalışmanın jürisi bağlamdan çok projenin kendi iç dinamikleri üzerinden bir final değerlendirme yapmayı tercih etmiş, bütün bir değerlendirme sürecini rapora yansıtamamıştır.

10. Yarışma sürecinden sonra tasarımda gerçekleşen değişiklikler şunlardı: 1. Genel Sekreterlik Birimi’nin Orman Bakanlığı Binası’na taşınmasından dolayı bu birime ayrılan yerlerin 3 kat da ilave edilerek 525 parlamenter için çalışma odasına dönüştürülmesi, 2. Kütüphanenin programdan çıkarılması, 3. Toplantı odalarının komisyon odalarına dönüştürülmesi ve ek olarak 2 adet uluslararası komisyon toplantı odası planlanması, 4. Doktorluk biriminin alt zemin katta çözülmesi. Bir anlamda konsept aynı kalmış iç çözümler tamamen değişmiştir.

11. Ülkemizde değerlendirmenin teorik içeriğini yalın bir dille konu edinen çalışmalar: Sey Y. ve M. Tapan, 1976, Değerlendirmede Temel Sorunlar ve Mimarlıkta Değerlendirme, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yapı Araştırma Kurumları Yayını, İstanbul; Tapan, M. 2004, Mimarlıkta Değerlendirme, İTÜ Yayınları, İstanbul.

12. 2006-07 bahar yarıyılında dersimi alan ve çalışmada jüri üyeleri olan genç mimarlar Derya Güleç, Evren Sayın, Gülçin Soyupek, Hossein Sadri, Noushin R. Zahra ve Hilal (Ayaz) Aycı’ya tutkulu ve istikrarlı katılımları için; Cem Açıkkol, Mürşit Günday, Adnan Aksu ve Murat Sönmez’e “yansıtma” sürecindeki olumlu rolleri için; doküman ve görüşleri ile internet ortamında sürece Bursa’dan dahil olan mimarlar Özgür Ediz ve Levent Arıdağ’a samimi paylaşımları için teşekkürlerimi sunarım.