Mimarlar Odası’nın ev sahipliğinde 2005 yılında İstanbul’da yapılacak olan “Dünya Mimarlık Kongresi ve Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) Genel Kurulu”na doğru UIA Başkanı Jaime Lerner tarafından dünya gündemine getirilen ‘kentlerin kutsanması’ kavramına düşünsel katkı olarak ve 2005 buluşmasına kuramsal hazırlık amacıyla, ‘Kentler ve Mimarlık’ temasıyla 18-20 Eylül 2003 günlerinde Bursa’da düzenlenen “XV. Yapı-Yaşam Kongresi”nde sunulan bildiriler ve yapılan tartışmalar ışığında:

- Aşağıdaki saptama ve değerlendirmelerin, kongrenin sonuç bildirgesi olarak derlenmesi;

- Bildirgenin, 2005 İstanbul / UIA Buluşması sürecinin Türkiye mimarlık ortamındaki ilk kapsamlı belgesi olarak; “Kentler ve Mimarlık-Bursa Bildirgesi” adıyla yayımlanması;

benimsenmiştir.

Buna göre 9 adet bildirinin “Tarih İçinde Kent ve Mimarlık”; 10 adet bildirinin “Günümüzde Kent ve Mimarlık”; 5 adet bildirinin de “Yarının Kenti ve Mimarlık” başlıkları altında sunulduğu, ayrıca Bursa kentinin tarihi mekanlarından Irgandı Köprüsü, Türk İslam Eserleri Müzesi ve Kozahan’daki yerel yöneticilerin de katıldıkları paneller ve söyleşilerle gerçekleşen kongredeki genel vurgulamalar ile ortak fikir olarak öne çıkan değerlendirmeler, aynı başlıklara göre özetle şöyledir:

Tarih İçinde Kent ve Mimarlık

Mimarlık ve kent tarihi özdeştir. Binlerce yıllık insan yerleşimleri geçmişinde mimarlık ve kentler birlikte tasarlanmış, birlikte yaratılmıştır. Her ikisi de birbirlerini etkilemiş ve belirlemiş; mimarlığın kentleri, kentlerin de mimarlığı yarattığı -adeta- “bütünleşik bir süreç” uygarlık tarihinin de temelini oluşturmuştur…

Tarih öncesi (prehistorya) çağlarla birlikte antik dönemlerin en zengin ve görkemli yerleşme örneklerinin bulunduğu Anadolu’da, bu bütüncül geçmişin yarattığı kimlik ve kültür birikimlerinin sürdürülebildiği bir çağdaş mimarlık ve kent planlaması hedefi, ulusal meslek politikalarının temelini oluşturmalıdır.

Bu bağlamda kongre katılımcıları, yine tarihin hemen her çağından mimarlık ve kent ilişkilerine ait örneklerle sunulan bildirilerin genel değerlendirmesi olarak, geçmişten geleceğe aktarılacak uygarlık kazanımlarının ve kültür-sanat-yaratıcılık birikimlerinin en kalıcı ve önemli yansıması olarak, “mimarlığını gözeten bir şehircilik” ile “kentle ortak yazgısını gözeten bir mimarlık” anlayışının, mesleki ve diğer ilgili politikalarda belirleyici olması gerektiğinin altını çizmektedirler… Denebilir ki, tarih içinde mimarlığın evrensel kaynağı, “kenti ve mimarlığı birlikte gözeten” uygarlıklardır.

Günümüzde Kent ve Mimarlık

Kongre bildirileri ve değerlendirmelerinde vurgulanan ve mimarlıkla birlikte şehircilik ilke ve hedeflerini de dışlayan küresel politika ve süreçlerin etkisi altında gelişen bir kentleşme karşısında, mimarlığın konumuyla birlikte “tavrı” da giderek önem kazanmaktadır. UIA yönetiminin, işte böylesi bir süreçte “Yaşasın Kentler” deyimiyle dünya mimarlık gündeminde öne çıkardığı mesleki sorumlulukların, sadece nitelikli yapılar hedefinde değil, “yaşanabilir ve kimlikli kentler” hedefinde de yoğunlaşması, günümüzün temel amaçları arasındadır. Bu bağlamda katılımcılar, mimarlığın ve mimari iradenin etkinliğini ve belirleyiciliğini giderek azaltan, kimlik ve tasarım yoksunu kentsel yapılanmaların siyasi ve ekonomik nedenlerini de sorgulayan bir meslek politikasının, akademik ortamlarda, mimarlık dünyasında ve meslek kuruluşlarında her zamankinden daha derin bir anlam ve gereklilik kazandığı konusunda fikir birliği içindedirler. Denebilir ki, günümüzdeki mimarlığın temel sorumluluğu, “kentlerin mimariyle yeniden buluşmasının” sağlanmasıdır.

Yarının Kenti ve Mimarlık

Habitat-II’de de vurgulandığı gibi, dünyadaki kentsel nüfusun genel nüfustan 3 kat fazla arttığı bir süreçte, 21. yüzyılın “kentler yüzyılı” olacağı ve önümüzdeki 50 yıl içinde insanlık tarihinde ilk kez kentlerde daha çok insanın yaşamaya başlayacağı gerçeği, mimarlık ve kent arasındaki evrensel birlikteliğin yeni ve daha ağır yükümlülükler üstleneceğini de kesin kılmaktadır.

Genelde göçe dayalı nüfus yığılmalarının mekansal gereksinmelerinin mimari tasarım ve kentsel planlama olanaklarından yoksun bir ortamda karşılanmasıyla gerçekleşen bu sürece, yine mimari katılım ve müdahalenin artık geleneksel yöntemlerle olamayacağı açıktır.

Bu nedenle sadece yapı sahiplerinin değil, genelde kamunun “müşteri” olacağı mimari hizmetlerin örgütlendiği; mimarın, tek yapıların ötesinde “kitlesel barınmalar” için de mesleki bilgi, beceri ve sorumluluklarını geliştireceği; sağlıksız ve hızlı nüfus ve yapı yığılmalarının baskısı ve tahribatı altında kalan kentlerin bu bunalımlarını aşmalarında mimarlıkla olan tarihsel dayanışmalarını daha ileri düzeylerde yaşama geçirebildikleri bir gelecek vizyonu, mesleki, toplumsal ve kültürel hedeflerin ana aksını oluşturmaktadır. Denebilir ki, yarının kentinde mimarlık, barınma sorunundan demokratik yaşam mekanlarının örgütlenmesine kadar, fiziki kültürel çevre ile toplumsal esenlik arasındaki zengin ilişkileri de kucaklayan bir misyonla karşı karşıyadır...

Sonuç ve Öneriler:

Bütün bu değerlendirmeler ışığında Kongre katılımcıları:

- “Tarih İçinde Kent ve Mimarlık” birikimlerinin bugüne ve yarına da ışık tutabilmesi için, aynı temanın mimarlık ve şehircilik okullarında temel disiplinler arasında yer almasını; mimarlık tarihinin kent tarihi ile birlikte araştırılıp öğrenilmesini; mimari tasarımların kentsel çevreyle yapı arasındaki tarihsel bağların sürdürülebilmesine yönelik ilke ve hedefleri içermesini; toplumun mimarlık kültürünün sürdürülebilir kılınması için de geçmişe ait yapı ve kent dokularının korunmasını;

- Aynı hedef doğrultusunda, “Bugünün Kenti ve Mimarlık” ilişkisinde de yapı ve yapılı çevre bütünselliğinin temel alınmasını; mimari tasarım süreçleri ve kentsel planlama ilişkilerinde aynı bütünselliğin sürdürülmesini; bunun bir mimari etik ve uygulama kuralına dönüşebilmesinin sağlanabilmesi yönünde örneğin her yapı projesi için “Kentsel Etki Değerlendirmesi”nin de meslek hukukunun yeni bir toplumsal yükümlülüğü olarak geliştirilip, kurumsallaştırılmasını;

- Küreselleşmeyle yaygınlaşan ‘tek tip’ finans mimarisine ve bölgesel özellikleri gözardı eden “kimliksiz” ya da “yabancı kimlikli” yapı tasarımına karşı, yerel ve evrensel değerleri gözeten bir mimarlık kültürü ile kentsel karakterlerin sürdürülmesi ilkelerinin, ulusal mimarlık politikası olarak da ilgili tüm kurumlarca benimsenmesini;

- Özellikle 11 Eylül 2001’de New York’daki “mimari simgelerin hedef alındığı” terörle birlikte başlayan “mimarlık ve siyaset” tartışmalarından hareketle, geleceğe dönük mimari ve kentsel mekan tasarımı kararlarında, terörü ve gerilimleri arttıran ya da çağrıştıran yapılı çevreler yerine, toplumun demokratik yaşam ilişkilerini güçlendirici, insani duygu ve birlikteliklerin özendirildiği ortamların hedeflenmesini;

önermektedirler.

Kongre katılımcıları, bu dileklerini de “Yaşasın Kentler” diyerek ulusal ve uluslararası kamuoyuna duyurmakta, Mimarlar Odası Bursa Şubesi’nin ev sahipliğine ve Bursa’daki yerel yöneticilerin yakın ilgileri ile kongre organizasyonu gerçekleştirenlere teşekkür etmektedirler.

20 Eylül 2003

KATILIMCILAR: Turgay ERDEM (Mimarlar Odası Bursa Şubesi Yönetim Kurulu Başkanı), İsmail KINDIR (Yönetim Kurulu II. Başkanı), Tuncay DURGUT (Yönetim Kurulu Saymanı), Ahmet AYBAR (Yönetim Kurulu Üyesi), Asuman BİLSEL (Yönetim Kurulu Üyesi), Recep ÇOHAN (Yönetim Kurulu Üyesi), Dr.Mimar Timur KAPROL (XV. Yapı ve Yaşam Kongresi Bilimsel Kurul Sekreteri), Defne BENOL ACAR (Yapı ve Yaşam Komitesi Başkanı), Doç.Dr. Nilüfer AKINCITÜRK (Bilimsel Kurul Üyesi), Mimar, Şehir Plancısı Osman AYRADİLLİ (Bilimsel Kurul Üyesi), Prof.Dr. Neslihan DOSTOĞLU (Bilimsel Kurul Üyesi), Y. Mimar Oktay EKİNCİ (Bilimsel Kurul Üyesi, Tarihi Kentler Birliği Gen.Dan.), Doç.Dr. Zeynep Merey ENLİL (Bilimsel Kurul Üyesi), Prof.Dr. Sümer GÜREL (Bilimsel Kurul Üyesi), Dr., Y.Müh.Mimar Doğan HASOL (Bilimsel Kurul Üyesi), Prof.Dr. Ruşen KELEŞ (Bilimsel Kurul Üyesi), Dr. Mimar Suha ÖZKAN (Bilimsel Kurul Üyesi, UIA 2005 İstanbul Kongre Başkanı, Ağa Han Genel Sekreteri), İnş.Müh. Himi ŞENSOY (Osmangazi Belediye Başkanı), Vassilis SGOUTAS (UIA Eski Başkanı), M. Müşavir Ramazan ALTUNÖZ (Yıldırım Belediye Başkanı), Jane SAMUELS, Y.İnş.Müh. Mustafa BOZBEY (Nilüfer Belediye Başkanı), Prof. Michael SORKIN, Mimar Arkeolog Ümit SERDAROĞLU, Prof. Dr. Ataman DEMİR, Prof.Dr. Günhan DANIŞMAN, Prof.Dr. İhsan BİLGİN, Prof.Dr. Şengül ÖYMEN GÜR, Prof.Dr. Yıldırım YAVUZ, Prof.Dr. Nesrin DENGİZ, Arş.Gör. İmre ÖZBEK EREN, Arş.Gör. İnci UZUN, Arş.Gör. Nezihat KÖŞKLÜK, Doç.Dr. Ayşe TÜTENGİL, Yrd.Doç.Dr. Cemile TİFTİK KUTLUSAN, Yrd.Doç.Dr. Burcu CEYLAN, Doç.Dr. Ayşe SAĞSÖZ, Arş.Gör. Reyhan MİDİLLİ, Arş.Gör. Süleyman ÖZGEN, Arş.Gör. Derya ELMALI, Arş.Gör. N. Ayşe ÖZBİL, Arş.Gör. Ç.Aslı SUNGUR, Prof.Dr. Bozok ÖZERDİM, Öğr.Gör. Vedat ÇAĞANAĞA, Prof.Dr. Lale BERKÖZ, Ş.Y.P. Süleyman BALYEMEZ, Doç.Dr. Gülay K.USTA, Yrd.Doç.Dr. Ayhan USTA, Arş.Gör. Evrim GÜNGÖR, Arş.Gör. Fatma İLKİN, Arş.Gör. Kağan GÜNÇE, Y.Mimar Özlem ÖZDEREN, Yrd.Doç.Dr. Mustafa YEĞİN, Öğr.Gör. Tolga UZUN, Yrd.Doç.Dr. Emel KAYIN, Yrd.Doç.Dr. Didem BAŞ YANARATEŞ, Mimar Ahmet YOLDAŞ, Prof.Dr. Şenel ERGİN, Arş.Gör. Duygu ÇUKUR, Prof.Dr. Şenel ERGİN, Arş.Gör. Mercan EFE, Prof.Dr. Nesrin DENGİZ, Yrd.Doç.Dr. F.Emel ARDAMAN, Öğr.Gör. Nazlı Ferah AKINCI, Arş.Gör. Özlem ŞENYİĞİT, Doç.Dr. Deniz İNCEDAYI, Arş.Gör. Hakan ÖZKAŞIKÇI, Arş.Gör. Yasemin SARIKAYA, Mehmet SANER, Arş.Gör. Seval CÖMERTLER, Arş.Gör. Ayşegül KURUÇ, Arş.Gör. Ece İ. POSTALCI, Arş.Gör. Özgül YILMAZ.