Y. Mimar Hakkı Atun’un, Kentsel Tasarım için Yeni Bir Yaklaşım başlığını taşıyan kitabı Lambert Academic Publishingtarafından çok yakında yayımlandı. Yüksek öğrenimini İTÜ Mimarlık Fakültesi’nde tamamladıktan sonra, İngiltere’de, Manchester ve Nottingham Üniversiteleri’nde kent planlaması ve kentsel tasarım konularında lisansüstü çalışmalar yapmış olan Hakkı Atun, teknik bilgi ve birikimini yüksek düzeyde bir bürokrat olarak, ülkesi olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde uygulamaya taşımakla kalmamış, KKTC’de Parlamento Başkanlığı ve Başbakanlık gibi çok önemli görevler de üstlenmiş olan saygın bir bilim, uygulama, siyaset ve devlet adamıdır.

Yazarın 332 sayfa uzunluğundaki kitabı iki kısımdan oluşmaktadır. 7 bölüm içeren I. kısımda, görsel kalite, kent estetiği, görsel çözümleme ve değerlendirme yöntemleri, kentsel tasarımın bilimsel temelleri ve kentsel tasarım için yeni bir temel arayışı gibi kuramsal konulara yer verilmiştir. Kitabın II. kısmını oluşturan 8., 9. ve 10. bölümlerde ise dört kent, I. kısımda ele alınan kuramsal esaslar yönünden karşılaştırmalı olarak incelenmektedir. Bu dört kent, İngiltere’nin Nottingham, Stevenage, Newark ve Norwich kentleridir.

Görsellik, yaşam kalitesinin en önemli göstergelerinden biri olarak öteden beri kent plancılarının ve tasarımcılarının uğraş alanlarından biri olmuştur. Kentsel çevrenin iyi olanını iyi olmayanından ayırt etmeye yarayan önemli ölçütlerden biridir görsellik. Hakkı Atun’un kitabında, kentsel güzelduyu (estetik) ve görünüm konusunun iki yönden ele alınmakta olduğu dikkat çekmektedir: Birincisi, araştırmacılarca kullanılan veri toplama ve değerlendirme yöntemleridir. İkincisi ise, kente ilişkin bir kolektif algının oluşturulması gereksinmesidir. Bir yandan kentte yaşayanlara güzelduyusal bir zevk ve görsel bir doyum sağlaması, öte yandan da kenti orada yaşayanların zihninde canlı tutan bir simge oluşturması, kentsel çevrenin görsel kalitesinin iki temel özelliğidir. Yazar bu tür niteliklerin kentsel tasarımda dikkate alınması gereken yaşamsal öğeler olduğunu önemle vurguluyor. Özellikle, halkın planlama sürecine katılmasının, kentsel tasarıma dinamizm kazandıracağına dikkat çekiyor.

Çevre psikolojisi, görsel algılama psikolojisi, toplum bilimlerinde araştırma yöntemleri gibi son zamanlarda kent plancılarının çokça yararlandıkları toplumsal bilim dallarının sağlayabileceği girdilere haklı vurgular yapan yazar, F. Stuart Chapin’dan Kevin Lynch’e, Christopher Alexander’dan Edmund Bacon’a, Jane Jacobs’dan Roger Montgomery’ye ve Robert Venturi’den William H. Whyte’a kadar çok sayıda plancı, tasarımcı, mimar ve kent bilimcinin sağladıkları birikimden de yararlanmayı ihmal etmiyor. Konut, ticaret, sanayi, eğitim, ulaşım, sağlık, kültür, eğlenme ve dinlenme gibi kentlere özgü kamusal işlev, hizmet ve kolaylıkların birbirinden kopuk ve bağımsız bir toplamından ibaret olmayan kentsel tasarımı, sözü edilen bütün bu işlevlerin mekân ve zaman içinde karşılıklı ilişkilerinin denetim ve düzen altına alınmasıyla ilgili bir hazırlık çalışması olarak gördüğünü belirtiyor.

Görselliğin ve güzelduyusal özelliklerin son yıllarda kentsel tasarımda ve planlamada kazandığı önem dikkate alındığında, Hakkı Atun’un kitabının yayımlanmasının zamanlama yönünden de çok yerinde olduğunu belirtmek gerekir. Birçok Batı ülkesinde bu kitabın dayandığı önermeleri tasarım ve planlama süreçlerine katmayı öngören uzmanların ve belediyelerin devletten parasal destek bile görmekte olmaları boşuna olmasa gerektir.

Kentsel Tasarım için Yeni Bir Yaklaşım başlıklı bu çalışmanın bilimsel değerini daha da yükselten asıl özelliği, kanımca, sormaca gibi, toplumsal bilimlerde zahmetli ve zaman alıcı bir yöntemi seçerek, İngiltere’nin büyükçe sayılabilecek dört ayrı kentinde karşılaştırmalı bir uygulamaya konu yapmasıdır. Yapılan görüşmelerin temsili niteliği ve genelleştirmeye elverişliliği konusunda bilimsel bir ihtiyatlılık göstermekten de geri kalmayan yazar, araştırma konusu olan dört kentin güçlü ya da zayıf yönlerini oluşturan özelliklerinin ve kentlerin imgelerinin, alınan yanıtların yüzdeleri değişse de, karşılaştırılabilir olduğu sonucuna varmaktadır. Kevin Lynch’in ünlü Kent İmgesi adlı yapıtında kullandığı ölçütlerin, inceleme konusu olan kentlerde az çok farklar gösterse de kullanılmaya elverişli olduğu sonucuna varmaktadır. Yazar, ayrıca, başka kentler üzerinde yapılmış olan buna benzer çalışmaların sonuçlarıyla da karşılaştırmalar yapmaktan geri kalmıyor.

Hakkı Atun’un kitabının dikkatle incelenmesinin, mimarlık, planlama, tasarım ve güzel sanatlar gibi dallarda öğrenim yapan ve öğretim görevi üstlenmiş olanlar ve bu uğraş alanlarında çalışanlar için çok yararlı bir başvuru kaynağı olduğu açıktır. Kendisiyle KKTC üniversitelerinde ortak ders verme onurunu elde ettiğim yazarı başarısından dolayı kutluyorum.