İtalya’nın orta kuzeydoğusunda İÖ 6. yüzyılda kurulan bir Ortaçağ kenti olan Urbino’nun 1958’de yeniden yapılandırılma projesi, Team 10’in önemli üyelerinden ve İtalya’nın önemli yazarlarından mimar Giancarlo de Carlo’ya teklif edilmiş. De Carlo uzun yıllar bu küçük kentte çalışarak, mekân ve sosyal hafızayı kentin içinden sorgulayıp koruyan ve modern ihtiyaçlara cevap veren başarılı bir restorasyon ve yenileme gerçekleştirmiş. Urbino Projesi olarak anılan De Carlo’nun bu yenileme çalışması sadece fiziksel bir yenileme değildi; aynı zamanda yazları açtığı ve yıllarca sürdürdüğü bir yaz okulu olan ILLIAD (the International Laboratory of Architecture and Urban Design) ile bir ortaçağ kentini yeniden, güncel olarak etkinleştirmeye çalıştı. Kent çalışmalarına yoğunlaşmış olan Urbino Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü binası, tümüyle De Carlo’nun eklemeleri, yenilemeleri ile dolu. “Kent” temasını merkezine alan bu seneki Görsel Sosyoloji Konferansı, 3-5 Temmuz 2006 tarihlerinde Uluslararası Görsel Sosyoloji Kuruluşu tarafından bu bölümün misafirperverliği ile gerçekleştirildi.

1990’larda önemli ölçüde post-kolonyal yaklaşımların, kuramların hakimiyetine geçen “görsel kültür” alanı, görsel üretimi gündelik yaşamdan okuyup farklı yaklaşımlar ile değerlendirmek isteyen sosyal bilimcilerin interdisipliner ortaklıklarından ayrıldı. Görsel üretim ve konvansiyonel pozitivist sosyoloji geleneği arasında kendine bir yer bulamayan bu sosyal bilimciler, Görsel Sosyoloji Kuruluşu altında buluştular. Geçen sene Santorini adasında “Toplumsal Cinsiyet” teması altında Yannis Scarpelos (Panteion Üniversitesi) öncülüğünde düzenlenen konferans, bu sene Avrupa kentlerinin gelişimi üzerinde önemli çalışmalar gerçekleştirmiş olan Yuri Kazepov tarafından “Eyes on the City” başlığı altında kent temasına odaklanarak organize edildi. Film ve sinema, kent ve kontrol mekanizmaları, kentsel pazarlama ve ayrıca bu alanların sosyolojik metodolojinin yenilenmesi, kent sosyolojisi alanında görsel malzemenin nasıl kullanılması gerektiği üzerine oturumlar gerçekleştirildi. Kentte var olan görsel imgeler ile sosyal alan arasındaki ilişkinin, bireylerin gündelik yaşamda kentsel/mimari çevre ile ilişkisinin sorgulandığı konferansta, sosyal çatışma, yerel-küresel ikilik, mekânda sosyal-tarihî bellek, küresel ekonomi ve kentlerin pazarlanması gibi alt temalar üzerinde duruldu.

Konferansın en ilgi çeken önemli oturumlarından biri, küreselleşen kentsel pazarlamanın farklı kentlere yansıyan görsel imgeleri üzerinde karşılaştırmalı analizleri temel alan bir oturumdu. Kentte bulunan tarihsel mirası, sembolik ekonominin nesnesi haline getirmek ya da bir yaşam biçimini çekici bir nesne olarak sunup yerel yatırımcıya veya uluslararası yatırımcıya, turizme açmak, son yıllarda bize oldukça tanıdık gelen geç kapitalizmin mekân stratejisi. “Kentsel İmgeler” (Urban Imaginaries) başlığı altında yapılan sunumlarda, İstanbul, Oulu, Amerika ve İspanya gibi coğrafyalarda, farklı bağlamlarda üretilen imgeler ve bu imgelerle (“kent” in yeniden sunulması amacı ile) yeniden temsil edilen mekân ve kent analizleri yapıldı.

Finli kültür antropoloğu Kari Miettunen, Kuzey Finlandiya’da bulunan Oulu kentinde 1980’lerden bu yana gelişmiş olan uluslararası yüksek iletişim teknolojisi pazarının kentin fiziksel yapısına, mimarisine etkisi ve bir “teknotopia” (tekno-ütopya) olarak kentin 2000’lerde pazarlanma stratejilerinde sunulmasını aktardı. Buna karşılık, City Üniversitesi, Sosyoloji Bölümü’nden Özlem Ünsal ise, İstanbul kentini sunan kamusal alandaki görsel imgeleri (tanıtım filmleri, poster, logolar...) UIA Kongresi üzerinden örnekleyerek, kentin sunumunda Doğu-Batı ikililiği arasında kalmış bir kültürün suni, çelişkili, referanslar içeren görsel medyadaki imgelerini analiz etti. Oturumda, Ünsal ve Miettunen’den farklı olarak, iki mimarlık araştırmacısı ve kent bilimci Texas’tan Peter Lang ve İspanya Navarra Üniversitesi’nden Oliva Jesus, “konut” reklamları ile değişen modernizm ve özelleştirme arasındaki ilişkileri Amerika ve İspanya örnekleri ile analiz ettiler. Oturum, geç-kapitalizmin küresel etkisiyle yerelleşmiş örneklerin karşılaştırmalı analizlerini ortaya koydu; ayrıca “kültürel miras”ın ne olduğu, hangi ekonomik dönem ve kültürel paradigmalarda nasıl anlam değişimine uğradığı gibi önemli soruları ortaya çıkardı.

Konferans genelinde tartışılan diğer önemli bir konu ise, günümüz metropollerinde artan gözetlenme ve kontrol mekanizmaları idi. Tüm dünyada örnekleri bulunan “kapalı siteler” ve bu yapılaşma, kenti sadece sosyal değil, fiziksel/görsel anlamda da “kamplaştırmakta”. Üretilen ve genişleyen “güvenlik” sektörü ise, kent için üretilen üst-söylemlere zemin hazırlamakta, kentin tanımı ve toplumsal anlamda bireyin konumunu yeniden adlandırmakta. Son olarak, konferansta diğer önemli oturumlardan biri, “felaket”, “şiddet” ve “terör” durumları sırasında ya da sonrasında yaratılan medya imgelerinin kentleri nasıl yeniden tanımladığı idi. Birey ile kent mekânları arasında yaratılan endişe, tekinsizlik içeren kontrol mekanizmaları ve bio-siyaset normları, 11 Eylül sonrası kentsel durum üzerinden değerlendirildi.

Konferans birçok antropolog, sosyolog, siyaset bilimci ile mimar, kent bilimci ve plancıyı biraraya getirerek, güncel kentsel temsil biçimlerinin yerel karşılaştırmalarla tartışılmasına ortam sağladı.