Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri programının 18. dönemini sıra dışı bir dönem olarak değerlendirmek mümkün. Bunun en önemli nedeni, 2 yıldan uzun bir süredir devam eden salgının, hem bu dönemdeki mimarlık üretimine hem de sergi ve ödül programının değerlendirme sürecine etki etmiş olması. Salgının yarattığı kısıtlamalar nedeniyle değerlendirme önceki dönemlerden farklı bir şekilde önce dijital platformda incelemeler, sonra çevrimiçi toplantılar ve en sonunda yüz yüze toplantı ve sergi inceleme adımlarından oluştu. Sürecin yaklaşık bir aylık zamana yayılması, Seçici Kurul Üyelerinin dijital platform aracılığı ile tüm başvurulara erişiminin olması, arada çevrimiçi toplantıların yapılabilmesi,  olabildiğince detaylı inceleme ve kapsamlı tartışma yapma imkanı sağladı. Bu dönem zorunluluktan kaynaklanan bu yöntemin, gelecek dönemlerde olağan bir yöntem olarak kullanılması önerilebilir.

Seçici kurulumuz bu yıl, Yapı, Proje ve Fikir Sunumu dallarında toplam 98 ürünü değerlendirdi. Dikkat çekici ilk konu, inşası tamamlanarak kullanıma açılmış, -Çevre ve Koruma dalları da dahil- toplam 50 yapı ödül adayı olurken, Proje dalında bu sayının 33’le sınırlı kalmasıydı. Oysa, 2020 yılında bu durumun tam tersi yönde olduğu, XVII. Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri programına proje dalından yapılan başvuruların daha yüksek sayıya ulaştığı ilgili jüri raporundan anlaşılıyor. “Güncel ekonomik şartlarda yapı üretiminin yavaşlaması” ile açıklanan bu durumun, koşulların daha da ağırlaştığı bu dönemde tersine dönmesi ve proje dalından yapılan başvuruların azalmış olması dikkat çekici. Yapı sektörü yatırımlarının duraklaması elbette proje üretimini de olumsuz yönde etkilemiştir ama yönetmelik gereği müelliflik ve telif hakkı tescil işlemi yaptırılmış olma koşulunun yerine getirilmesinde yaşanan güçlüklerin de başvurularda caydırıcı bir etkisi olduğu anlaşılmaktadır.

Seçici kurulumuz, yapı ve proje dalı katılımlarının; işlev, ölçek ve tipoloji açısından çeşitlilik göstermesini, kamu işverenliğinde yapılan çok sayıda nitelikli yapı içermesini ve geniş bir coğrafyaya yayılmasını olumlu göstergeler olarak değerlendirdi. Yönetmeliğe göre “Yarım kalmış tasarım çalışmaları, fikir düzeyindeki etütler, ütopik çalışmalar, mimarlığa ilişkin bir tema etrafında gelişen ve özgün fikirler içeren her türlü sunuş” biçiminde tanımlanan Fikir Sunumu Dalı’nda yapılan 15 başvuru da, yapılı ve doğal çevre, ekoloji, iz bırakan kişi ve olaylar konusunda geliştirilmiş ilginç fikirleri yansıtmalarıyla dikkat çekiciydi.

Mimar Sinan Büyük Ödülü’nün ve Anma Programı’nda yer verilecek mimarların belirlenmesine yönelik seçim süreci, Türkiye mimarlığının farklı boyutlarıyla sıfırdan ya da yeniden detaylı araştırmalar aracılığı ile yeni bilgilerin açığa çıkarılması ve bu bilginin paylaşılması gerektiğini göstermiştir. Bu dönem seçilen çok değerli isimler de böylesi araştırmalara ve paylaşımlara yönelik tartışma ortamı sağlayacaktır. Bu bağlamda, serginin standart formatında yer alan paylaşım ortamlarının genişletilmesi çok önemlidir.

Mimarlığa Katkı Başarı Ödülü mimarlığın yapı ve proje temelli üretiminin yanı sıra ya da bu üretimlerden bağımsız biçimde mimarlık bilgisinin üretilmesine farklı alanlardan farklı içerikler ile katkı sağlayan çok değerli isimlere ve ekiplere verilmiştir. Bu ödül aynı zamanda mimarlığın genişleyen eylem alanlarını ve eylem biçimlerini görünür kılması açısından önemlidir.

Seçim sürecinde, sergi ve ödül programının uygulamasına ilişkin çeşitli noktalar tartışıldı. En önemli konu, mevcut yönetmelikte belirlenen kategorilerin bugünün mimarlık üretimindeki çeşitliliği tam karşılamıyor olmasıydı. Bir diğer konu, bazı dallardaki ödül sayılarının gözden geçirilebileceğiydi. Her dönem dile getirilen, yapı dalı ödül adaylarının yerinde incelenmesi konusu bu dönem için de gündemdeydi. Takvim buna göre programlansa da, kısıtlayıcı nedenlerle bu hedef gerçekleştirilemedi. Seçici Kurulumuz önümüzdeki yıllarda, Yapı Dalı’ndan yapılacak başvurularda müelliflere dijital görselleştirmeler- renderlar kullanmaktan kaçınarak, yapılarını gerçek fotoğraf ve görüntülerle hatta video kayıtlarıyla tanıtmaları konusunda tavsiyede bulunulmasının yerinde olacağını düşündü.

Karar aşamalarında ortak görüşlere varılmakla birlikte, değerlendirme aşamalarında Seçici Kurul Üyelerinin farklı bakış açıları ve karşı görüşleri verimli tartışmalara zemin hazırladı. Üstlenilen sorumluluğun bilinciyle konuları çok yönlü ve gereken düzeyde ele alma hedefi gözetildi. Sonuçta, öncelikle çalışmalarıyla bu programın sürdürülmesini olanaklı kılan tüm katılımcı meslektaşlarımıza, Seçici Kurul olarak bizleri bu onurlu görev için davet eden Mimarlar Odası yönetimine, titizlikle çalışan Düzenleme Komitesi’ne ve katkıda bulunan herkese teşekkür ederiz.

Seçici Kurul

Hüseyin Kahvecioğlu (başkan), Ülkü İnceköse, Deniz Mazlum, Zuhal Ulusoy, Burçin Yıldırım