Tasarlama eylemi özünde yaratıcılıktır ve tasarımın mekânın özüne ve biçimine ilişkin olarak elde edilmesine yönelik kurallarının olması zorunludur. Ancak ülkemizde bu kuralları kapsayan mevcut yasal düzenlemeler, tasarımı belirli kalıplar içerisinde ele almakta, dolayısı ile yaratıcılık eylemini kısıtlamakta, tanım ve yaptırım belirsizlikleri içermektedir. Bu belirsizlikler içerisinde gerçekleşen uygulamaların yaşanabilir çevreler oluşturulmasında yetersiz kaldıkları açıktır. Aynı belirsizlikler planlama ve mimariyi yönlendiren yönetmeliklerde de vardır. Planlama ve mimari arasında bir köprü niteliği taşıyan kentsel tasarım ise bu yönetmeliklerde, sadece çerçeve tanımlamalar ile yer almaktadır. Yönetmeliklerde kentsel tasarımın kavram, kapsam ve sürecine ilişkin herhangi bir değerlendirme bulunmamaktadır. Bu nedenle çok disiplinli bir çalışma alanı olan kentsel tasarım alanında çoğunlukla objektif kriterler yerine, sübjektif kriterlere dayalı değerlendirmeler yapılmaktadır.

Kent mekânının biçimlendirilmesinde yönlendirici olan ve bu çalışmanın konusunu oluşturan mimarlık, şehircilik ve kentsel tasarım proje yarışma şartname ve yönetmeliklerindeki genel eğilimler ve sonuç ürünler irdelendiğinde, bu sorun daha açık bir biçimde ortaya çıkmaktadır. Yönetmeliklerde tek yapı ölçeğindeki değerlendirmelerin ağırlıkta olduğu, yapıya çevreden yaklaşımın göz ardı edildiği ve kentsel tasarıma ilişkin açıklayıcı hükümlere yer verilmediği görülmektedir.(1) Belirli sorunların çözümü ve dalında en iyiyi seçmek için düzenlenen yarışmalar, bu şekilde kent mekânında yeni problem alanlarının ortaya çıkmasına yol açmaktadır.

TÜRKİYE’DE KENTSEL TASARIM YASAL MEVZUATI

ÜZERİNE GENEL BİR DEĞERLENDİRME

Yürürlükteki imar yönetmeliklerinin mimarlığı ve özellikle de planlamayı, sınırlayıcı ‘şablonlar’ içine sokan kuralları ile ‘anlam ve yaptırım belirsizlikleri’ içeren kuralları iç içedir.(2) Bunun yanısıra kuralların ve kural uygulayıcılarının birbirleri ile çelişen yaklaşımları, amaçlanan süreçlerin ve hedeflerin dışında uygulamalara ve kentsel tasarıma ilişkin eksik ve yetersiz değerlendirmeler yapılmasına neden olmaktadır.

Bu konuda, 1. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu Sonuç Bildirgesi’nin 18. maddesi, “Kentlerde imar yönetmelikleri yerine tasarımı yönlendiren kentsel tasarım rehberleri” geliştirilmesi gereğine dikkat çekmektedir.(3) Aynı bildirgenin 26. maddesi planlama kademesi içinde sürecin bir parçası olarak kentsel tasarımın yer almasını ve bu düzenlemeye olanak sağlayacak bir Şehircilik Çerçeve Yasası’nın düzenlenmesini önermektedir. 9. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu Sonuç Bildirgesi’nin I.1.10. maddesi ise, yönlendirici yönetmeliklerin olması gerekliliğini; I.3.1. maddesi kentsel tasarımın yasal çerçevesinin çizilmesinin önemini; I.3.2.maddesi kentsel tasarımın planlamanın bir girdisi olması gerekliliğini vurgulamaktadır. Yönetmelik anlamında tasarım kılavuzlarının düzenlenmesi yine aynı metnin II. ve III. bölümlerinde yer almaktadır. (4)

MEKÂNSAL DÜZENLEMELERE İLİŞKİN

PROJE YARIŞMA YÖNETMELİK VE ŞARTNAMELERİ

Ülkemizde kent mekânın biçimlendirilmesinde yönlendirici olan proje yarışma yönetmelikleri irdelendiğinde, tasarıma konu yapıların kent bütününden bağımsız ele alındıkları ve kentsel tasarım kavram, kapsam ve sürecine yönelik önemli eksiklikler içerdikleri görülmektedir. Bu konuda çevre duyarlı ve bağlamsallığı saptamaya yönelik bir kentsel tasarım çerçevesinin eksikliği açık bir biçimde ortaya çıkmaktadır. (5)

TMMOB Mimarlar Odası Mimarlık Mühendislik Şehircilik

ve Kentsel Tasarım Proje Yarışmaları Yönetmeliği

12.03.1988 tarihinde yürürlüğe giren yönetmelik, ilgili alanlarda proje yarışmalarında izlenecek yol, görev, yetki ve sorumlulukları tayin ve tespit etmektedir. Bu yönetmelik hükümlerine uygun olarak yapılmayan yarışmalar geçerli değildir. Yarışmalar uluslararası, ulusal, bölgesel ve fikir yarışmaları olmak üzere 4 şekilde yapılmaktadır.

Söz konusu yönetmeliğin ilgili maddesinde: “Yarışmaya katılmak isteyen yarışmacıların, yarışma konusu tesisin yapılacağı yeri görmeleri istenebilir” hükmü yer almakta, projenin gerçekleştirileceği yeri görmek konusunda inisiyatif jüri üyelerine bırakılmaktadır. Böylelikle mimarlık, şehircilik ve kentsel tasarım süreçlerinde oldukça önemli bir girdi olan ‘yer’ kavramı ikincil önemde ele alınmış olmaktadır. Aynı yönetmelikte, “programlarda, yapının üzerinde inşa edilecek alan ve çevresi hakkında teknik bilgilerin yer alması” gereği ifade edilmekte(6), böylelikle kent mekânı açısından ele alınması zorunlu veriler teknik bilgi düzeyine indirgenmektedir.

Yönetmeliğin “kentsel tasarım” sürecine ilişkin yaklaşımı “kentsel tasarım” proje yarışmalarının da aynı yönetmelik hükümlerine tabi olması ile sınırlıdır. Yapıya çevreden yaklaşımın öneminin göz ardı edildiği yönetmelikte, yapının kent mekânı ile ilişkisine dair kaygıların proje müelliflerinin ve jüri üyelerinin duyarlılıkları ölçüsünde ele alındığı görülmektedir. “Kentsel tasarım ve şehircilik yarışmalarında jüri asil ve yedek üyelerinin yanısıra, uzmanlığı ile ilgili kişiler bulundurulması” hükmü ise, kentsel tasarımın çok disiplinli bir çalışma alanı olduğunun kabulü anlamında olumlu bir yaklaşım sergilemektedir.(7)

Kamu İhale Kurumu Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği

Kamu İhale Kurumu kapsamındaki idarelerce ilgili alanlarda bir plan veya tasarım projesi elde edilmesine yönelik olarak yapılacak yarışmalara ilişkin esas ve usulleri düzenlemeyi amaçlayan yönetmelikte, kentsel tasarım proje yarışmaları: “Stratejik planlarla uygulama önceliği belirlenmiş kamusal alanlarda, kent kimliğini belirleyici, kentin doğal, kültürel, tarihî ve sosyal özellikleri ile kullanımları açısından önem taşıyan kesimleri için özel uygulama ayrıntıları içerecek biçimde hazırlanan plan ve projeler ile üst ölçekte, kimlik-imaj çalışması, orta ölçekte yapı ve çevresinin bütüncül bir anlayışla tasarlanmasını amaçlayan kitle-açık alan düzenleme çalışması, alt ölçeklerde ise kitleler arası boşlukların çevresel tasarımını içeren yarışmalardır” biçiminde tanımlanmıştır.(8) Yönetmeliğin ilgili maddesinde kentsel tasarım proje yarışmalarının olabilirlik, yaşanabilirlik, sürdürebilirlik, maliyet analizi konularında da stratejiler geliştirmesi beklenmektedir. Bu kapsamlı ele alışa karşın, Yarışma Şartnamesi Eki’nde, “Verilecek Bilgi ve Belgeler” başlığı altında kentsel tasarım proje yarışmaları için özel bir yaklaşım yerine, “mimari, şehir ve bölge planlama, peyzaj mimarlığı yarışmalarında verilen belgelerden jürice gerekli görülenlerin yarışmacılara verilmesi ” biçiminde genel ve kapsayıcı olmayan bir yaklaşım sergilenmektedir.

Yine aynı yönetmelikte “Yarışmacılardan İstenenler” başlığı altında kentsel tasarım yarışmalarına yönelik özel bir değerlendirme hükmü yoktur ve “mimari, şehir ve bölge planlama, peyzaj mimarlığı yarışmalarında istenen rapor ve belgelerden jürice gerekli görülenlerin istenmesi” biçiminde genel bir hüküm yer almaktadır.(9)

Görüldüğü üzere yönetmelikte kapsamlı olarak tanımlanmasına karşın, kentsel tasarım proje elde etme süreçleri tümüyle jüri üyelerinin ve yarışmacıların inisiyatiflerine ve duyarlılıklarına bırakılmıştır. Ancak, yönetmelikte jüri üyeleri konusu oldukça detaylı biçimde ele alınmış ve kentsel tasarım yarışmalarında yarışma konusunun özelliğine göre asıl ve yedek jüri üyeleri arasında mimar, şehir plancısı ve peyzaj mimarının yer alması gereği hükme bağlanmıştır.

TEK YAPI ÖLÇEĞİNDEKİ UYGULAMA ÖRNEKLERİ ÜZERİNDEN KENTSEL TASARIM TARTIŞMALARI

Kentsel tasarım sürecine ilişkin bir tartışma yaratabilmek amacıyla, bu çalışmada Ankara için ‘önemli’ odaklarda yer alan 3 yapı seçilmiştir. “İmar” durumları nedeniyle ‘parsel’ ölçeğinde ve “tek yapı” olarak ele alınan her 3 yapı kentte bir kentsel tasarım problem alanı olarak değerlendirilmektedir.

Altındağ Belediyesi, Belediye Sarayı ve Çevre Düzenleme Projeleri

Söz konusu proje, Altındağ Belediyesi tarafından 1986 yılında ulusal ve tek kademeli olarak Mimarlar Odası üyeleri arasında yarışmaya açılmıştır. Yarışma şartnamesinde yarışmanın amacı, “Güzel sanatları teşvik ile kentin bu noktasına düzen getiren ve çevresine uyumlu belediye yapısı önerilerinden en başarılı bulunacak eseri elde etmektir” biçiminde tariflenmiştir. Aynı şartnamede “Tasarımda Göz Önünde Bulundurulacak Hususlar” başlığı altında yarışma alanı bilgileri yer almakta(10), “ Belli yükseklikteki konumu güneyde Ankara kentine hakim bir bakış imkânı sağlamakta, kuzeyde ise yamaca doğru gelişen eski yapısal dokuya yönelmektedir” değerlendirmesi ile alanın önemi vurgulanmaktadır.

Şartnamede, yarışma alanına yaklaşımda, Talatpaşa Bulvarı ve Anafartalar Caddesi’nin değerlendirilmesi ve bu alanın düzenlemesinde, önerilecek ‘mimari yapıya’ uygun bir tanım getirilmesi özellikle istenmiştir. “Yapının gerek yakın çevre, gerekse Ankara ile kuracağı siluet ilişkilerinin araştırılması” yarışmada önem kazanan bir husustur.(11) Aynı şartnamede “İstenilen Paftaların Sayısı, Ölçü ve Çiziliş Şekilleri” başlığı altında “Vaziyet Planı ölçek 1/500’dür ve planlar 1/200 ölçeğindedir” ibareleri yer almaktadır. Maket için getirilen ölçek yine 1/500’dür ve maket gösterilen sınırlar içinde kalmak zorundadır. Yarışmacılara tüm ek bilgilerin yanısıra “arsa bilgilerini kapsayan 1/500 ölçekli planlar da” verilmiştir.

Görüldüğü üzere şartnamede, yapının konumlanacağı “yer”e ilişkin belirli bir duyarlılık sergilenmiştir. Ancak elde edilen Belediye Sarayı Binası projesinin gösterilen bu duyarlılığı kapsadığını söylemek zordur. Vaziyet planı ve maket sınırlarının salt yakın çevreyi içine alacak ölçekte olması, yapının uzak çevre ile kurduğu ilişkiyi algılamayı zorlaştırmıştır. Proje müelliflerinin ifadesine göre, yapının bulunduğu hakim noktada bakış açılarını kesmesi nedeniyle ortasında geniş bir boşluk açılarak kentle görsel bir bağ kurulmaya çalışılmıştır. Esenpark alanı kuzeye kaydırılarak yeniden kazanılmış ve Belediye Meydanı ile bütünleştirilmiştir. Aynı şekilde yakın çevrede yer alan Çıkrıkçılar Sokak’ın da meydan ile bütünleşmesine özen gösterilmiştir.(12) Ancak proje müelliflerince ifade edilen tüm bu olumlu kaygılar, yapıldığında çevreyle kurduğu formel ilişkinin dışında, bulunduğu “yer”e özelleşmiş bir tanım getirmeyen bir kompleksin ortaya çıkmasını engelleyememiştir.(13)

Türkiye Kızılay Derneği Rant Tesisleri

1980 yılında açılan bir yarışma konusudur. Yapının yer aldığı Kızılay Meydanı birbirine dik iki ana trafik ekseninin kesiştiği bir odak noktasıdır. Üç köşesi kesin şeklini almış olan meydanın Türkiye Kızılay Derneği’ne ait dördüncü köşesinde yer alan arsada yapılaşma bittiğinde yaklaşık 32.000 m² zemin üstü kullanım gerçekleşecektir. TBMM, Bakanlıklar ve Güven Parkı’nı içeren bir alanın bitiminde bulunan arsa, bu konumu ile Ankara açısından büyük önem taşımaktadır.(14)

Yapının yer alacağı meydanın anlamı nedeniyle (15) mal sahibi Türkiye Kızılay Derneği yeni yapılacak yapının da eskisi gibi meydana özelleşmesini ve Kızılay’ın bu ayrıcalığını sürdürecek bir yapı olmasını istemiştir.(16) Şartnamede bu nedenle olası yapının Kızılay’ı imgelemesi gereği önemle vurgulanmıştır. Aynı şekilde yapının kent halkı için bir buluşma mekânı olarak düşünülmesi ve yapı ile birlikte yakın çevre için de öneriler getirilmesi beklenmiştir. Yarışmada, yoğun yaya dolaşımı olan meydanda, insanların buluşacağı, görüşeceği, dinleneceği, yağmur ve güneşten korunmuş, görsel zenginliğe sahip bir ortak mekân oluşturulması da hedeflenmiştir.(17)

Alanın bu denli önemsenmiş olmasına karşın, yarışmanın parsel düzeyinde ve “tek yapı” ölçeğinde ele alınması kentsel mekân oluşturma kararının yarışmacılara bırakılmasına yol açmıştır. Bu anlamda proje müelliflerince ifade edilen “kentsel dış mekânlar ve mimari iç mekânlar” arasında uyumlu ilişki ve sürekliliğin sağlanması kaygısı önemli bir yaklaşım olarak öne çıkmıştır. Bu yaklaşımla, zeminde inşaat alanının neredeyse yarısı kullanılmayarak bir kentsel mekân yaratılmaya çalışılmış(18), ancak yine de Sakarya Caddesi’nden batıya doğru açılım yapan kentsel vistanın kapanması engellenememiştir. Bina, trafik kavşağının bir elemanı olmaktan kurtulamamış, çevresi ile kurduğu ölçek ilişkisi ise meydanın mevcut yapılar ve yayalar açısından anlamını değiştirmiştir.

Türk Eczacıları Birliği Sosyal ve Kültürel Tesisleri

Türk Eczacıları Birliği’nin (TEB) 40. kuruluş yıldönümü nedeniyle, birliğin mülkiyetinde olan arsa üzerinde gerçekleştirilen yapının mimari projeleri Mimarlar Odası Proje Yarışmaları Yönetmeliği uyarınca 1996 yılında açılan bir yarışma sonucunda elde edilmiştir. Birlik Merkez Heyeti, en uygun çözümün katılım ile elde edileceği, bu yolla mimarlık sanatının teşvikine ve desteklenmesine katkıda bulunulacağı, yaratılacak fikir ortamı ve yarışma süreçleriyle 40. yıl kutlamalarına anlam kazandırılacağı düşüncesi ile yarışma fikrini desteklemiştir.

Yapının yer aldığı alan, bir yanında benzin istasyonu bulunan ve diğer 3 yanı konut adaları ile çevrili bir yerleşim merkezinde, “yapı adası” konumundadır. Ancak, bu özgünlüğüne karşın yarışma şartnamesinde alana ilişkin herhangi bir değerlendirme yoktur. Yarışmayı kazanan projenin açıklama raporunda çevre verilerinin, içe dönük dinamik bir yaşamı ve mekânı kurgulamak bağlamında ele alındığı ifade edilmiştir. Jüri tarafından da bu yaklaşım olumlu bulunmuş, yapının çevre içindeki yükselmesi uzak ve yakın algılama başarısı olarak özellikle vurgulanmıştır.(19) Kuşkusuz tek yapı ölçeğinde bakıldığında yapıda elde edilen yaşamsal ve mekânsal zenginlik oldukça heyecan vericidir. Ancak hızlı trafik akışı olan ve Çayyolu-I konut yerleşimini Çayyolu-II konut yerleşimine bağlayan ana ulaşım aksı yanında ve yoğun bir konut dokusu içinde yer alan bina, ölçek olarak çevresinden kopmuş, uzak ve yakın algılama açısından ise yer aldığı konut dokusu içinde ciddi bir farklılık yaratmıştır.

KENTSEL TASARIM PROJE YARIŞMALARI ÜZERİNDEN

KENTSEL TASARIM TARTIŞMALARI

Kentsel tasarım eylemi mimarlık eylemi ile ilişkisini bir üst ölçekten kurar. Kentsel tasarım eyleminde mimari sonuç ürün önemlidir ve mimari sonuç üründeki kalite ölçütü, kentsel tasarım kalite ölçütünün bir girdisini oluşturmaktadır. Kentsel kalite ölçütlerinin oluşturulmasında bir araç olarak ele alınan kentsel tasarımın önemi, mimari sonuç ürününü daha geniş bir kentsel çevre içinde değerlendirmesinden kaynaklanmaktadır. Kentsel tasarım mimarlık eylemine tek yapı ölçeğinden öte bir anlam katmakta ve çevre ile ilişkisini önemli kılmaktadır.

Ülkemizde kentsel tasarım mimarlık eylemi ile ilişkisi bağlamında değil, çoğunlukla planlama ile ilişkisi bağlamında ele alınmaktadır. Kentsel tasarımın salt planlama ile ilişkisi bağlamında ele alınması kentsel tasarım eyleminin açık alanlar ile sınırlandırılmasına neden olmaktadır. Son dönem gerçekleştirilen yarışmalara bakıldığında bu yaklaşım açıkça görülmektedir. TMMOB Mimarlar Odası Mimarlık Mühendislik Şehircilik ve Kentsel Tasarım Proje Yarışmaları Yönetmeliği uyarınca yarışmaya çıkarılmış ve bir kısmı sonuçlanmış yarışmalar şunlardır:

- Ünye Belediyesi Kent Meydanı - Yunus Emre Parkı Kentsel Tasarım Proje Yarışması

- Bursa Kızyakup Kent Parkı Kentsel Tasarım ve Mimari Proje Yarışması

- Balıkesir Çamlık Kentsel ve Mimari Tasarım Ulusal Proje Yarışması

- İstanbul Beylikdüzü Cumhuriyet Caddesi ve Yakın Çevresi Kentsel Tasarım Proje Yarışması

- Burdur Şehirlerarası Otobüs Terminal Kompleksi Kentsel Tasarım ve Mimari Proje Yarışması

Görüldüğü üzere yarışmaların çoğunda kentsel tasarımın kapsamı açık alanlarla sınırlanmış ve kentsel tasarım eylemi bir açık alan tasarım eylemine indirgenmiştir. Bu konuda, Balıkesir Çamlık Kentsel ve Mimari Tasarım Ulusal Proje Yarışması ve Burdur Şehirlerarası Otobüs Terminal Kompleksi Kentsel Tasarım ve Mimari Proje Yarışmaları önemlidir. Yarışmalar kent açısından önemli yapıları tek yapı ölçeğinden öte kentsel çevrenin bir elemanı olarak ele alan yaklaşımlarıyla yarışmalar sürecinde farklı bir tavır sergilemişlerdir.

SONUÇ

Proje elde etme süreçlerinde önemli bir yöntem olan ve kentsel tasarım projelerini de kapsayan yarışma yönetmeliklerindeki yaklaşımlar önemli sorunlara neden olmaktadır. Kentte, belirli odak noktalarında yer alan ve aslında bir kentsel tasarım problemi olarak ele alınması gereken yapıların “tek yapı ölçeğinde” ve tek “parsel” olarak ele alınmaları sorunun bir yanını oluşturmaktadır. Bu süreçte bir kentsel tasarım problemi olarak ele alınması gereken mimari sonuç ürün ile çevre ilişkisi göz ardı edilmekte, bu ilişki jüri üyelerinin ve yarışmacıların duyarlılıklarına bırakılmakta, tüm bu duyarlılıklara karşın, çoğu kez elde edilen ürünler kentte yeni problem alanlarının ortaya çıkmasına yol açmaktadır. Sorunun diğer yanını yarışma yönetmelikleri uyarınca gerçekleştirilen kentsel tasarım proje yarışmalarındaki yaklaşım oluşturmaktadır. Bu yarışmalarda kentsel tasarım, yapılı çevre pratikleri ile ilişkisi bağlamında değil, açık alan tasarımı bağlamında ele alınmakta, kentsel tasarımın bütüncül ve kapsayıcı içeriği ihmal edilmektedir.

Bu durumun öncelikle kentsel tasarıma ilişkin yasal çerçevenin olmayışından kaynaklandığı açıktır. Ülkemizde kentsel tasarım mevcut yasal düzenlemelerde sadece yönetmelikler boyutunda ve oldukça dar kapsamda ele alınmaktadır. Oysa kentsel tasarım sosyal, ekonomik ve kültürel süreçlerle ilgilidir. Dolayısı ile yasal düzenlemelerin kentsel tasarımın geniş kapsamlı içeriği ile bağlantılı olarak oluşturulması gereklidir.

Diğer yandan proje yarışma süreçlerinde mimarlık sonuç ürünü ve kentsel çevre ilişkisini doğru kuracak ve kentsel tasarımı doğru tanımlayacak yaklaşımlara gerek vardır. Kentsel tasarıma farklı yaklaşımlar sonuçta, daha yaşanabilir çevrelerin ortaya çıkmasına yol açacak, mimarlık sonuç ürünlerinin kentsel çevre içinde daha anlamlı değerlendirilmelerini sağlayacaktır.

NOTLAR

* Bursa 17. Uluslararası Yapı-Yaşam Kongresi’nde sunulan, ancak yazarları tarafından görülen gereklilik üzerine yayından çekilen, gözden geçirilmiş bildiri metnidir.

1. Sideris, A. L. 1996. “Kent’te Kırıklar: Kentsel Tasarım Kısıtlılıkları ve Potansiyellerinin Bildirimi” başlıklı makalesinde, daha önceki tartışmaları toplayıcı bir biçimde, kentsel tasarım için 6 öğeden oluşan bir gündemi belirlemektedir. Bu öğeler, “katılımcılık ve kullanıcıların sorumluluk ve yetkisi”, “gerçek kullanıcı gereksinimlerinin karşılanması”, “standartlaştırılmış tasarım yerine ‘bağlamsal’ tasarım”, “parçacılık yerine bütünleşme”, “kesin belirleyicilik yerine esneklik” ve “ ‘binalar’ yerine ‘mekân’ların tasarım konusu yapılması”dır.

2. Karaman, A. 2003. Yasal çerçevedeki sıkıntıları belirleyen yazısında planlamaya yönelik birbiriyle çatışan yasa ve yönetmelikleri planlama, kentsel yenileme ve kentsel tasarım için bütünsel bir yapıya dönüştürme gerekliliğinin altını çizmektedir.

3. Çubuk, M. 1992.

4. Çubuk, M. 1998.

5. Kaplan, H., N. Bayraktar ve A. Tekel, 2004. Son zamanlarda ülkemizdeki kentsel tasarım yarışmaları üzerine yapılan değerlendirmelerde bazı eksiklikler dile getirilmektedir. Örneğin: Cömertler, S. 2003. İzmir Büyükşehir Belediyesi’nce 2001 yılında gerçekleştirilen Alsancak-Turan Beldesi’nin (Liman Alanı) Uluslararası Kentsel Tasarım Yarışması ile ilgili olarak, bu yarışmanın görsel ve mekânsal kaygılar üzerine odaklandığını, sosyal kaygıların ihmal edildiğini belirtmektedir.

6. Yönetmeliğin 11. maddesinde yapının harita ve şehir planındaki yeri, vaziyet planı, yapı alanı veya arsanın zemin cinsi, yeraltı su seviyesi, arsa veya yapı alanı çevresinin trafik yönünden durumu, arsa veya yapı alanında inşaat yapılmasına izin verilen saha, yapının inşa edileceği sahadaki yapıların durumu vb. bilgilerin idare tarafından yarışmacılara verilmesi hükmü yer almaktadır.

7. 2001, Mimarlık Mühendislik Şehircilik ve Kentsel Tasarım Proje Yarışmaları Yönetmeliği.

8. Modernci bir bakış açısıyla, ölçekleri ve konuları kategorik gören bu kentsel tasarım proje yarışmaları yaklaşımının da tartışılması gerekmektedir.

9. 2002, Resmî Gazete.

10. Yarışma alanı Talatpaşa Bulvarı, Anafartalar Caddesi ve Ulucanlar Caddesi’nin birleştiği bölgede yer alan, “Esenpark” alanıdır.

11. 1985, Altındağ Belediyesi Belediye Sarayı ve Çevre Düzenlemesi Proje Yarışması Şartnamesi.

12. 1987, Mimarlık.

13. Yarışmaya katılan projelerden ikisi proje alanına farklı yapılaşma önerileri getirmişlerdir. Bu önerilerden birisi Esenpark’ın kentin tarihinde önemli yer tutan meydanlardan biri olduğu savıyla, bu alanda bir yapılaşmaya karşı çıkarak, alanın diğer kentsel meydan ve açık alanlar bağlamı doğrultusunda ele alınması gereğini savunmaktadır. Diğer öneride ise, yapılaşma programının çevre için fazla olduğu savunulmuş, Esenpark alanında program doğrultusunda ortaya çıkacak yapılaşmanın olumsuzluğu vurgulanarak bu tür mekânların, halk tarafından aktif olarak kullanılabilecek açık mekânlara dönüştürülmesinin sağlıklı bir yaklaşım olacağı ve bu alanın salt park olarak değil kentsel aktiviteyi sağlayıcı ve kent mekânlarıyla uyumlu programlarla ele alınması gereği ifade edilmiştir. (Erk, Y. ve H. Özbay, 1987).

14. 1981, Mimar.

15. Türkiye Kızılay Derneği’nin alandaki eski yapısının varlığı bu alana Kızılay adının verilmesine neden olmuştur.

16. Yarışma sürecinde Ankara Belediyesi’nce alanın yeşil alan olması için plan değişikliği yapılmak istenmiş, ancak İmar İskân Bakanlığı’nca bu öneri reddedilmiştir. Yarışmaya katılan projelerden birisi bu öneriyi benimseyen bir yaklaşımla ele alınmıştır.

17. Unaran, E. 1981.

18. Yatman, A. ve N. Yatman, 1987.

19. 1997, Türk Eczacıları Birliği Sosyal ve Kültürel Tesisleri Yarışması.

KAYNAKLAR

* 1987, “Altındağ Belediye Sarayı ve Çevre Düzenlemesi Projesi”, Mimarlık, s:2.

* Cömertler, S. 2003, “Kentsel Dönüşümde Bir Araç Olarak Kullanılan Kentsel Tasarım Yarışmaları Üzerine Bir Tartışma”, Kentsel Dönüşüm Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul.

* Çubuk, M. 1992, I. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu ve Panel Sonuçları, İstanbul.

* Çubuk, M. 1998, “9. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu Sonuçları: Farklı Ölçeklerde Kentsel Tasarım”, Sunuş Bildirisi ve Sonuç Metni, İstanbul.

* Erk, Y. ve H. Özbay, 1987, “Altındağ Belediye Sarayı Yarışması’nda İki Karşı Proje”, Mimarlık, s:2.

* Kaplan, H., N. Bayraktar ve A. Tekel, 2004, “Legal and Administrative Dimension of Urban Design; A Critical View, Urban Design in Change/Change in Urban Design”, International Urban Design and Implementations Symposium: 3rd International Urban Design Congress, İstanbul.

* Karaman, A. 2003, “Dönüşüm Projelerinde Kentsel Tasarımın Rolü, Kentsel Yenileşme ve Kentsel Tasarım”, Uluslararası 14. Kentsel Tasarım ve Uygulamalar Sempozyumu Bildiriler Kitabı, İstanbul.

* Sideris, A. L. 1996, “Clarks in the City, Addressing the Constraints and Potantials of Urban Design”, Journal of Urban Design, vol:1, no:1.

* 2001, Mimarlık Mühendislik Şehircilik ve Kentsel Tasarım Proje Yarışmaları Yönetmeliği, TMMOB Mimarlar Odası, Ankara.

* 2002, Mimarlık, Peyzaj Mimarlığı, Mühendislik, Kentsel Tasarım Projeleri, Şehir ve Bölge Planlama ve Güzel Sanat Eserleri Yarışmaları Yönetmeliği, Resmî Gazete, 24 Aralık 2002, S.24973, Ankara.

* Yatman, A. ve N. Yatman, 1987, “Türkiye Kızılay Derneği Rant Tesisleri Projesi Söyleşisi”, Mimarlık, s:2.

* Unaran, E. 1981, “Ankara Kızılay Tesisleri Yarışması”, Mimar, s.1.

* 1981, “Mimari Açıklama Raporu”, Mimar, s:1.

* 1985, Altındağ Belediyesi Belediye Sarayı ve Çevre Düzenlemesi Proje Yarışması Şartnamesi, Ankara.

* 1997, Türk Eczacıları Birliği Sosyal ve Kültürel Tesisleri Yarışması, TMMOB Mimarlar Odası Yayını, Ankara.