Mutena Sohbetler I “KIM O” adlı toplantı, 4 Mart günü Platform Güncel Sanat Merkezi’nin ev sahipliği ile Oda Projesi (Seçil Yersel, Özge Açıkkol, Güneş Savaş) tarafından düzenlendi. Ana konunun “gentrifikasyon” olduğu toplantı da davetli konuşmacılar kısa süreli konuşmalar gerçekleştirdiler. Mimarlık, sanat, antropoloji, sosyoloji, planlama gibi farklı birçok çalışma alanlarından gelen izleyiciler ile birlikte gerçekleşen toplantıda, Galata ve Asmalımescit’deki kültürel pazar, fiziksel yenilenme, mülkiyet dönüşümü sürecinde sanatçı ve sanatçı gruplarının rolü ve pozisyonlarını sorgulanmaya çalışıldı.

Gentrification, “soyluluk”, “mutenalaşma” gibi birçok farklı terimlerle kullanılan ve asıl olarak bir semtin kültürel pazarlama stratejileri ile yenilenmesi, yeniden değerlenmesi, mülkiyetin el değiştirmeye başlamasına işaret ediyor. Ekonomik dönüşümün gerçekleştiği semtlerde yeni kültürel yaşamın oluşmasında, sanatçıların ve sanatçıların etkinlikleri bir anlamda önemli; çünkü farkında olarak ya da olmayarak gentrifikasyon sürecinde etkin rol oynayabiliyorlar.

Önümüzdeki aylarda farklı sanatçıların ve bu konuda çalışanların katılacağı birkaç toplantı daha düzenlenecek. Toplantıda, konuşmacılardan Korhan Gümüş, kültürel pazarlama ve aktörlerin rolü ile yerel yönetim ile ilişkisi; Jean-Francois Pérouse, “gentrifikasyon” anlamı ve tarih içinde farklı ülkelerdeki örnekleri; YTÜ Şehir Ve Planlama Bölümü’nde Galata’nın gentrifikasyonu üzerine yüksek lisans tezini tamamlayan Tolga İslam, bu süreç hakkında bilgi verdi. MSGSÜ Sosyoloji Bölümü’nde bitirme tezini Fransız Sokağı üzerine yapan Funda Dönmez ve bölümün öğretim üyesi Sibel Yardımcı ise, kültür sermayesi üzerinden pazarlanan kent mekânları / semtler ile ilgili olarak sembolik ekonominin mekân ile ilişkisi hakkında konuştular. YTÜ Mimarlık Bölümü’nden Ayşen Ciravoğlu ise gentrifikasyon süreci içinde binaların kültürel stratejiler doğrultusunda yenilenmesi sırasında mimarın sorumluluğu; GÜ’den sosyolog Didem Danış ise Elmadağ-Kurtuluş semtinin özellikleri ve kent merkezinde konumlanmasına rağmen kültür pazarının dikkatini niye çekmediği üzerinde durdu. Araştırmacı Tan Morgül ise Kuzguncuk örneğini vererek eski semtliler ve yeni gelenler arasındaki ilişkiye değindi. Sosyolog-şehir plancısı Ayça İnce ise Asmalımescit’ın gentrifikasyonu ve sanatçıların rolü üzerine yazdığı tezden yola çıkarak araştırmasının sonuçlarından bahsetti. Pelin Tan, kentsel dönüşümlerde sanatçıların rolü ve sanatçı insiyatiflerinin etkinliği ile ekonomi arasındaki ilişkiye dair 1970’lerde Soho örneği ve 2001 Rotterdam kentinin Avrupa kenti seçilmesinden sonra ortaya çıkan olumsuz durumlardan bahsetti.

Kent mekânlarında sanat etkinliklerinin, mekânların rolüne değinen Oda Projesi, Selda Asal (Apartman Projesi), Deniz Aygün (Galata Perform), Serhan Ada; Vasıf Kortun (Platform Garanti Güncel Sanat Merkezi), Selim Birsel (Dükkan), ve Osman Bozkurt (Pist) gibi mekân yöneticileri ya da insiyatif sürdüren sanatçılar, kültür sermayesi ile sanatsal etkinlikler / pratikler arasındaki gerginliği, çelişkileri, deneyimleri üzerinden aktardılar. İzleyiciler arasında Ayfer Bartu, Orhan Esen, Nevzat Sayın ve Nuray Mert tartışmalar sırasında görüşleri ve eleştirileri ile katkıda bulundular.

1970-1980 yıllarında New York – Manhattan’da sanatçıların yaşadığı Soho’nun gentrikasyonu üzerine birçok sanatçının biraraya gelip S. Zukin, P. Marcuse gibi plancı ve sosyal bilimcinin desteği ile süreci eleştiren bir dizi etkinlik yapılmıştı. Özellikle Martha Rosler ve Rosalyn Deutsche gibi sanatçı-yazarlar, gentrifikasyon süreci altında mekânın dönüşen ekonomik değeri ve bununla bağlantılı fakir, evsiz, etnik gruplar ve sanatçıların semti terk etmek zorunda kalmaları üzerine birçok yazı yazdılar ve eleştiren projeler gerçekleştirdiler. Kentsel dönüşüm sırasında sanatçıların hem “gentrifier” diye adlandırdığımız kültürel potansiyel barındıran bir kentsel mekâna bilinçli-bilinçsiz işaret ederek bu süreci başlatmaları, hem de ucuz mekân ve alt kültüre ait bir çevrede var olmak istemeleri arasında çelişki, sanıyorum birçok zaman diliminde ve yerel örneklerde daha tartışılacak.

“Mutena Sohbetler” önümüzdeki aylarda birkaç toplantı ile devam edecek.

Ayrıntılı bilgi için: odaprojesi@gmail.com