Türkiye’de yapı üretimi pek çok sektörü etkilemekte ve gelişmesine katkıda bulunmaktadır. Bu bakımdan yapı alanında kullanıma sokulacak Ar-Ge çalışmaları, Türkiye yapı sektörünün problemlerinin giderilmesinde hem süreç açısından, hem de ekonomik açıdan önemlidir. Türkiye’deki yapı üretiminin Ar–Ge kurgusu için gerekli olan birimler ve laboratuarların neler olması gerektiğini belirleyen, yapı sektörü için hizmet veren, aynı zamanda TÜBİTAK bünyesinde, üniversiteler ile işbirliği içerisinde çalışan bir kuruma ihtiyaç vardır.

Türkiye’deki yapı üretiminin koşulları gözönüne alınarak konstrüksüyon alanında, araştırma yapılması, danışmanlık hizmeti verilmesi, konstrüksüyon ürünlerinin geliştirilmesi, kamunun konuya ilgisinin çekilmesi, teknik ve malzemelerle ilgili araştırmalar yapılması için Ar-Ge’nin gerekli olduğu belirtilmiştir. Yapı üretiminin tüm alanlarında üretkenlik sağlamak, projelerde katalizör olmak, teknoloji transferi sağlamak, yönetmelikler ve yapı kalitesi alanında kamuya yardımcı olmak, yapı üretimi içindeki personelin eğitimi ve iş güvenliğini sağlamak ise oluşturulacak Ar-Ge modelinin çözümde yol göstermesi beklenen alanlar olarak belirlenmiştir. Ar-Ge’nin enformasyon alanında toplama, düzenleme, yayınlama, danışmanlık, test ve araştırma hizmeti, yapı endüstrisi ile akademik kurumlararası iletişim, yapı alanında uluslararası aktivite ve iletişim sağlama, yerli ve yabancı yapı organizasyonlar arası koordinasyonu sağlama konusunda, yapı üretimine çözümler getireceği açıktır. Türkiye’de ulusal ve uluslararası yapı standartlarının geliştirilmesini de sağlayacaktır. Strüktürde, yeni yapım teknikleri geliştirme, depreme karşı gelişmiş strüktürel sistemlerin elde edilmesi için gerekli teknolojilerin kullanımı, yapı üretiminde yapılacak olan Ar-Ge çalışmaları ile sistemleşecektir. (1)

Bu yazıda, yapı alanında Türkiye’de Ar-Ge’nin kurulması ve planlanması için, Japonya’da yarı kamusal yapıya sahip yapı araştıma kurumu üzerinden, Ar-Ge’nin nasıl planlandığı, örgütlendiği, bütçesinin hazırlandığı, denetim ve yönetiminin nasıl yapıldığı incelenmiştir. Japonya Building Research Institute’de (BRI) gerçekleştirilen çalışmanın sonucunda ulaşılan bulgular değerlendirilmiştir. Türkiye BRI örneğini iyi değerlendirmeli ve yapı alanındaki Ar-Ge’de daha fazla geri kalmamalıdır.

YAPI ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ / BUILDING RESEARCH INSTITUTE (BRI)

BRI, Japonya’da yapı alanında çalışan üniversite personeli, yani biliminsanları ve Konstrüksiyon Bakanlığı (MLIT) aracılığı ile kamu sektörü arasında koordinasyonu sağlayan bir kurumdur. BRI, bilim ve teknoloji alanında 21. yüzyılın yapı, konut ve kentlerini oluşturmak amacı ile 1942 yılında kurulmuştur. Temmuz 1948’de Yapı Araştırma Enstitüsü (BRI) ismini almıştır. (2) Nisan 1958’de BRI bünyesinde 5 araştırma bölümü altında 13 araştırma birimi, Ocak 1962’de Uluslararası Sismoloji ve Deprem Mühendisliği Enstitüsü (IISEE) ve Nisan 1969’da Test ve Ölçüm Bölümü kurulmuştur. Nisan 1980’de Tsukuba bilim kentine taşınan BRI, 2001’de MLIT’nın yapısına uygun olarak bağımsız yönetimli bir kurum olmuştur. (3)

BRI’nin Ar-Ge politikaları:

• Yapım ve kent planlama teknolojilerini ilerletmek;
• Sistematik olarak kurulan ve gelişen yapılar ve şehirler için Ar-Ge faaliyetlerini geçekleştirmek;
• Yapı ve şehirlerin gelişmesine yönelen kamusal ilginin yükselmesini yanıtlamak ve devamını sağlamak;
• Kamu güvenliğinin artırılması;
• İç mekân hava kirliliğinin kontrol ve önlenmesi için temel teknolojilerin geliştirilmesi;
• Şehirlerin yangın dayanıklılıkları için metodlar geliştirilmesi;
• Küresel ve bölgesel çevrenin korunması ve restorasyonu;
• Ahşap strüktürlerin yapımında geri dönüşebilirlik kaynaklarının teknolojik açıdan geliştirilmesi;
• Enerji ve geri dönüşebilir kaynaklar açısından kendini sürdürebilen konut ve şehirlerin konstrüksiyon ve yönetim sistemlerinde Ar-Ge yapmak;
• Yüksek yaşam kalitesi sağlanması;
• Apartman ve devre mülklerin tasarım metotlarının ve şehir planlaması için enformasyon teknolojilerinin Ar-Ge çalışmaları;
• Yapı ve yerleşim temel gelişim teknolojilerinin araştırılması;
• Yapı ve yerleşimin evrensel tasarımının Ar-Ge’si olarak sıralanmaktadır. (4)

Bu politikaları izleyerek yeni metod ve teknolojiler geliştirmeye odaklanan BRI, depreme karşı ömür boyu gelişmiş strüktürel sistemlerin elde edilmesi için gerekli teknolojileri de geliştirmektedir. (5) BRI’de kamusal hedefler, sosyal hedeflerin bilimsel ve teknik anlatım içine dönüştürülmesi ve bilimsel ve teknik anlatımdan güncel araştırma programları üretilmesi ile sağlanmaktadır. (6)

BRI’nin bütçesinin (7) büyük kısmı devlet tarafından sağlanmaktadır. (8) Japonya’da bilimsel etkinlikleri destekleyen Eğitim, Kültür, Spor, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı (MEXT) mali kaynağın % 20’sini sağlamaktadır. Araştırmacıları, üniversiteler de desteklemektedirler. Ayrıca MLIT, MEXT, Bilimsel Araştırmalar için Yardım Bağışı (KAKENHI) (9), Yeni Enerji ve Endüstriyel Teknoloji Geliştirme Organizasyonu (NEDO) (10) gibi pek çok kurumun Ar-Ge için düzenledikleri fonlardan dış mali kaynak gelmektedir. (11)

BRI’nin bağlı olduğu kurum ve bu kurumdaki değişim ile birlikte BRI’nin yapısı şekillenerek bugünkü halini almıştır. (12) Finans sağlama konusunda Bakanlık her zaman desteklediği için BRI, yarı bağımsız yönetimli olarak nitelendirilmelidir. 2001’den sonra BRI kendi içinde ikiye bölünmüş ve yapı alanındaki Ar-Ge çalışmaları üzerine yoğunlaşmıştır. (13) BRI’nin organizasyon şeması yılların deneyimiyle şekillenmiştir; yönetim bir kişinin yerine bir kurulun elindedir. (Tablo 1)

BRI’NİN YER SEÇİM KRİTERLERİ

BRI, Tokyo’nun kuzey doğusunda, modern bir kentsel peyzaja sahip (14) Tsukuba bilim kentinde kurulmuştur. Tsukuba’nın (Harita 1), başkent Tokyo’ya 60, Uluslararası Narita Havaalanı’na 40 km mesafede (15) olması, biliminsanlarının yurtdışı, devlet kurumları ve üniversitelerle bağlantılarını rahat sağlanması açısından önemlidir. Tsukuba bilim kenti, ülkenin bilim, endüstri, tarım, ormancılık, çevre ve uzay araştırmaları alanlarında ulusal test ve araştırma kurumlarının merkezi durumundadır. (16) Aynı zamanda Tsukuba Üniversitesi kampüsü dahil yüksek öğretim enstitülerinin bulunduğu kenttir. Tsukuba’da yaklaşık 19 bin araştırmacı (tüm ülkedeki araştırmacıların % 40’ı) bulunmaktadır. (17) Ayrıca, 120 özel şirket de Ar-Ge üzerinde çalışmalar yürütmektedir. (18)

BRI, kentin kuzey-güney doğrultusunda yerleştirilmiş ana ulaşım akslarının kesişimindedir. (Harita 2) Kent merkezinin kuzeyinde bulunan BRI Kampusu’nun çevresinde yoğun yerleşim yaratılmamasının nedeni, büyük ölçekte ve açık alanlarda yapılan testlerin güneyden gelen hâkim rüzgarın etkisi ile çevreye zarar vermesini engellemektir. (19)

BRI’NİN YERLEŞİMİ, ALTYAPISI, LABORATUARLARI VE REKREASYON ALANLARI

BRI, araştırma laboratuarlarının yanı sıra laboratuarlar için gerekli altyapı tesisleri ve malzeme depoları gibi pek çok altyapıyı aynı kampüs içerisinde sunmaktadır. Kampusta, burada yapılan çalışmaların ve BRI işleyişinin sergilendiği sergi binası ve yoğun çalışma içerisinde bulunan araştırmacıların rahatlamasına yardımcı olacak yüzme havuzu ve tenis kortu gibi spor alanları bulunmaktadır. Yönetim binası içerisinde araştırma elemanlarının odaları, kütüphane ve IISEE’nin eğitim stüdyoları, personel yemekhanesi bulunmaktadır. Araştırmacıların doğal bir ortamda çalışmaları için BRI kampusunda su ögesini de barındıran yeşil alanlar tasarlanmıştır. Ayrıca açık alan deneylerinin yapıldığı alanlar yer almaktadır. (20) Kampusun toplam alanı 179.382 m² ve yönetim binası, laboratuarlar ve diğer ek kapalı alanlar ise 42.988 m²’dir. Gerekli olduğunda ise yeni alanlar eklenebilmektedir. (Kroki 1, Tablo 2, Resim 1)

BRI’NİN BÖLÜMLERİ

Strüktür Mühendisliği Bölümü: İşlev ve tamir kolaylığı gibi yapıların performansı ve güvenliği konularında çalışmaktadır. Strüktür tasarımı metotları ve kamunun talebini karşılamak için strüktür performanslarının ölçülmesi geliştirilmektedir. Tasarımdan kaynaklanan yüke ve dış kuvvetlere destek verme üzerine ve geliştirilmiş strüktürel teknolojiler üzerine çalışmaktadır. (21) (Resim 2, 3, 4, 5)

Yangın Mühendisliği Bölümü: Bir bina veya şehirde, yangın anında insanların güvenliğini emniyete almak ve yangının neden olduğu ekonomik zararı düşürmek üzere metodlar geliştirmektedir. Yapı malzemelerinin fiziksel davranışlarını, parçalarını ve yangın süresince yükselen ısıda strüktürlerin durumunu incelemektedir. Ayrıca insanların tahliye hareketini analiz etmek, yangın güvenlik değerlendirmesi için kapsamlı metotlar araştırmak ve geliştirmek için çalışmaktadır. (22) Bölümün Ar-Ge konuları, yapı ölçeğinden kent ölçeğindeki yangınlara kadar geniş bir yelpazede gerçekleşmektedir. (23) (Resim 6)

Çevre Mühendisliği Bölümü: Etkin şekilde kaynak yaratmak için çeşitli metod ve teknolojiler ile enerji tasarruflu, sağlıklı ve konforlu yapılar geliştirmeye çalışmaktadır. Hatta bölüm, enerji tüketimi ve yapıların çevresel performansını incelemek ve geliştirmek üzere güncel gelişmeler ve metodlarla bağlantılı olarak insanların yaşam tarzları konusunda da araştırmalar yapmaktadır. (24) (Resim 7)

Yapı Malzemesi ve Komponentleri Bölümü: Yapı malzemeleri ve bileşenlerinin temel fiziksel özelliklerini incelemektedir. Yapıları tamir etmek ve bakımını yapmak için metodlar geliştirmekte ve kompozit malzemeler gibi yeni malzemeleri de incelemektedir. Disiplinlerarası çalışmalar ile gelecekte kamu talebini karşılamak üzere yüksek performans ve kaliteye sahip yeni malzemelerin geliştirmesi gibi öncü temel çalışmalar yürütmektedir. (25) (Resim 8, 9, 10, 11)

Yapı Üretim Mühendisliği Bölümü: Bölüm, çeşitli talepleri yerine getiren yapı üretim sistemlerine ve dengeli performanslara, yapım çalışmalarında hataları önleme metodlarına, gelişmiş enformasyon topluluğuna yanıt vermek için ölçümlere ve yapı üretimiyle ilgili olan diğer teknolojilere sahip yapılar için metodlar araştırmakta ve geliştirmektedir. (26)

Konut ve Kentsel Planlama Bölümü: Bölümün amacı, iskânın iyileştirilmesi ve planlaması, sürdürülebilir yapılar elde edilmesi ve toplumun gelişmiş kentlere sahip olması yönünde çalışmalar yürütülmesidir. Toplumun yaşlanmasını gözönüne alarak çeşitli kullanıcı taleplerini karşılayan kentsel alan ve yapıların elde edilmesi ile objektif ve rasyonel planlama metodları ile iskân geliştirilmesi üzerine çalışmaktadır. Bölüm araştırmalarında, veri toplama süresince, kentsel alanları ölçme araçlarının gelişimine, aktivitelere ve yaşam alanlarına (27) önem vermektedir. (Resim 12, 13)

Uluslararası Sismoloji ve Deprem Mühendisliği Enstitüsü (IISEE): Depremlerin işleyişlerini, yerkürenin içinde yayılma strüktürlerini ve sismik dalgaların büyümesini gözlemlemek, depremleri izlemek için teknolojiler geliştirmek, zemin ve yapıların dinamik özellikleri ve depreme dayanıklı tasarım üzerine çalışarak deprem zararlarını engellemek ve azaltmak için temel ve uygulamalı çalışmaları yönetmektedir. (28) Hatta enstitü, gelişmekte olan ülkelerden gelen uluslararası eğitim programındaki araştırmacılara, bu alanlardaki teknolojisini ve bilgisini aktarmaktadır. (29) 83 farklı ülkeden 1102 kursiyer eğitim kursunu tamamlamıştır; bugün nükleer testleri durdurma ve deprem zararlarını önlemede lider çeşitli uluslarda görev almaktadırlar. (30) Ayrıca enstitü sahip olduğu araştırmacı kadrosu ve BRI’nin diğer bölümlerindeki biliminsanlarının da katkıları ile vermiş olduğu eğitimi yüksek lisans düzeyine taşımıştır.

TARTIŞMA VE SONUÇ

Dünyada özellikle gelişmiş ülkelerin yapı sektöründe Ar-Ge hizmeti veren organizasyonlar bulunmaktadır. Her organizasyon, bulunduğu ülke ve bölgedeki yapı sektörünün şartlarını gözönünde bulunduran Ar-Ge politikaları izlemektedir. Japonya’nın deprem kuşağında yer alması, bu konuda çalışmalar yapması, dünya çapında gelişmiş bir yapı sektörüne sahip olması, halen geleneksel yapım sistemini devam ettirmesi, doğal yaşam içerisinde sürdürülebilir kentler üzerine çalışmalar yapması, mevcut tarihî dokularını korumaya çalışması, tüm altyapı çalışmalarında ileri düzeyde olması gibi pek çok nedenle, Türkiye’de kurulacak yapı Ar-Ge organizasyonu için en uygun yapının BRI olduğu belirlenmiştir. BRI’nin kuruluşu, organizasyonu, finansmanı, yerleşimi, laboratuarları gibi özellikleri, Türkiye’de kurulacak yapı Ar-Ge organizasyonu için bir örnek olacaktır. Ayrıca tarihsel Türk-Japon işbirliği kullanılarak BRI’den yardım alınması sözkonusu olacaktır.

Japon yapı sektörü, kültürel ve geleneksel girdileri gelişmekte olan teknolojilerle birleştirerek günümüze uyarlamayı başarmış bir sektördür. Yapı sektöründe yer alan şirketler de dünyada sözsahibidir. Japonya’da büyük yapı şirketlerinin kendi Ar-Ge birimleri mevcuttur. Eğer yok ise diğer bir kurumun Ar-Ge birimi ya da laboratuarlarından yararlanarak ellerindeki teknolojiyi, malzemeyi, üretim sistemini ve diğerlerini geliştirerek rekabetçi Japon yapı sektöründe ve dünya yapı sektöründeki sürekliliklerini sağlamaktadırlar. Süreklilik için yapı Ar-Ge’sini önemli görmektedirler.

Yapı alanında gerçekleştirilen Ar-Ge’nin tüm sonuçları ülkede yayımlanmakta ve her kuruluşun kullanımına açılmaktadır. Ayrıca üniversitelerden özel şirketlere kadar her kurum birlikte çalışma yapmak konusunda heveslidir. Yapı sektöründeki bu çalışmalarda BRI, önemli yer tutmaktadır. BRI’de yapılan Ar-Ge çalışmaları, toplum ve araştırmacılar tarafından önemli görülmektedir. BRI yıllar içerisinde yapısal gelişimini tamamlamış, köklü olduğu kadar yeni teknik ve teknolojilere açık bir kurumdur. BRI bünyesindeki araştırmacılar, Japon hükümeti ve BRI yönetimince yaptıkları çalışmalarda desteklenmektedirler. Bu, çalışma ortamlarının rahatlığı ve maddi olarak tatmin ile elde edilmektedir. Araştırmacıların dâhil olduğu 7 ana bölümün sahip olduğu laboratuar ve ekipmanları, çalışmaları doğrultusunda gerekli izinler ve düzenlemeler yapıldıktan sonra kullanmaktadır. BRI’de yapılan Ar-Ge çalışmalarının tamamı için yeterli düzeyde finans pek çok kurumdan sağlanmaktadır. Böylece yapılan çalışmaların, maddi kaygı taşımadan, bilimsel ortam içerisinde ve farklı süreçlerde tamamlanması mümkündür.

Avrupa Birliği’ne girmek ve Avrupa projeleri yapabilmek için bilim teknoloji düzeylerinin gelişmesi ve bunun uygulamadaki başarısının önemli görüldüğü günümüzde, Türkiye’nin yapı sektöründe gerçekleştireceği Ar-Ge de önemli bir konumdadır. Yüksek maliyetlere sahip Ar-Ge faaliyetleri, Japonya’da gelecekteki faydaları düşünülerek her alanda yapılmaktadır. BRI’nin kurulması ve sürdürülebilirliğinin korunması, deprem ülkesi Japonya’nın yapı sektöründe bilim ve teknolojiye verdiği önemin göstergesidir. BRI, gelişmiş organizasyon yapısı ve tam anlamıyla oturmuş sistemi ile Türkiye Yapı Araştırma Enstitüsü’ne önderlik edecek bir organizasyondur. BRI, sadece laboratuarları açısından değil, aynı zamanda yönetim ve sermayesinin organize edilmesi açısından da önderdir. Türkiye’de kurulacak enstitünün alt birimleri, BRI’nin yapısındaki birimlerle paralellik göstermelidir. Fakat bu bölümlerde incelenecek konular, Türkiye yapı sektörü için önem arz eden konulara göre yeniden düzenlenmelidir. Bu enstitünün kurulmasına, BRI’de olduğu gibi, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile TÜBİTAK önderlik etmelidir. Özellikle kurumun maddi desteğinin sağlanmasında bakanlığın rolü büyük olacaktır. TÜBİTAK, araştırılması gerekli ve öncelikli konuların belirlenmesinde ve araştırmacıların desteklenmesinde önemlidir. Enstitü, diğer tüm araştırma birimleri ve özellikle üniversitelerle bağlantılı olmalıdır. Kendi laboratuarlarını belirli bir ücret ile üniversitelerin kullanımına açmak için gerekli yasal düzenlemeler yapılmalıdır.

Ortak çalışmaların yürütülmesi açısından fiziki yer seçimi önemlidir. Yapı Ar-Ge organizasyonun, konu üzerinde çalışmaları olan üniversiteler ve büyük kentlerle bağlantısı önemlidir. Yapı Araştırma Enstitüsü’ne hem ülke içerisinden hem de yurtdışından gelecek araştırmacıların ulaşımının kolay olacağı bir yer seçilmelidir. Araştırmaların niteliği düşünülerek, yakın çevresinde toplu yaşam alanlarının olmamasına dikkat edilmelidir. Burada çalışacak personelin seçimi ve eğitim düzeyi önemli bir konudur. Kuruluşta TÜBİTAK ve üniversitelerin ilgili bölümlerine önemli görevler düşmektedir. BRI ile bağlantıların geliştirilmesi ve diğer ülke yapı Ar-Ge organizasyonları ile bağlantılar kurulup geliştirilmelidir. Türkiye için gerekli olduğu ve TÜBİTAK’ın destekleri ile kurulmasının uygun olduğu düşünülen Yapı Araştırma Enstitüsü’nün kurulması ve idaresi için gerekli yetki ve imkânların bir kişi ve/veya kuruma tanınması ile Türkiye için uygulamaya geçirilmesi mümkün görülmektedir. Çalışmanın yapı sektöründe gerçekleştirilecek yapı Ar-Ge organizasyonu için özendirici olması umulmaktadır.

NOTLAR

* Yazının üretildiği çalışma, TÜBİTAK 2219 Yurtdışı Doktora Sonrası Araştırma Burs Programı tarafından desteklenmiştir.

1. Parlak Biçer, 2005.

2. Kenken, 2008, 2011.

3. BRI, 2002; Kenken 2008, 2011.

4. Kenken, 2008, 2011.

5. Kenken, 2008, 2011.

6. BRI, 2005.

7. BRI, 2002.

8. BRI, 2002; Kenken, 2008, 2011.

9. Jsps, 2008a, 2008b.

10. Nedo, 2008a.

11. Nedo, 2008b.

12. BRI, 1992.

13. BRI, 1992.

14. BRI 1992.

15. Kanko, 2008; Tsukubainfo, 2008.

16. Kanko, 2008.

17. Kanko, 2008; Tsukubainfo, 2008.

18. Tsukubainfo, 2008.

19. Parlak Biçer, 2008.

20. Parlak Biçer, 2008.

21. BRI, 1992, 2002; Kenken, 2008.

22. BRI, 1992, 2002; Kenken, 2008.

23. BRI, 2002; Kenken, 2008.

24. BRI, 1992, 2002; Kenken, 2008.

25. BRI, 1992, 2002; Kenken, 2008.

26. BRI, 1992, 2002; Kenken, 2008.

27. BRI, 2002; Kenken, 2008.

28. BRI, 1992, 2002; Kenken, 2008.

29. BRI, 1992, 2002; Kenken, 2008

30. Kenken, 2008.

KAYNAKLAR

BRI, 1992, 50. Anniversary of BRI, kenchiku kenkyuujyo 50 nen, BRI 50 years, BRI 50 Years, Tsukuba-shi, Japonya.

BRI, 2002, Souritsu 60 shuunen kinen, kenchiku kenkyuujyo kono 10 nen no ayumi, heisei 18 nen 11 gatsu, Tsukuba-shi, Japonya.

BRI, 2005, Proceedings Of The Mini RMM (Research Manager Meeting) On CIB (Conseil International Du Batiment) Biannual Board and Committeees Meeting in Tokyo 2005, 26 Eylül 2005, BRI, Institute of Technology, Shimizu Corparation Tokyo, Japonya, ss.7-13.

BRI, 2008, Annual Report of BRI, Nisan 2007-Mart 2008, BRI, dokuritsu gyousei houjin, kenchiku kenkyuujyo nenpou; Annual Report of BRI, heisei 19 nendo, Nisan 2007-Mart 2008, dokuritsu gyousei houjin, henshuu hakkou kenchiku kenkyuujyo, Building Research, heisei 19 nendo kenchiku kekyuujyo nenpou, heisei 20 nen 6 gatsu 30 nichi, heisei 20 nen 6 gatsu 30 nichi, insatsu, hakkou, henshuu-hakkou dokuritsu gyousei houjin kenchiku kenkyuujyo, İbaraki-ken Tsukuba-shi Tachihara 1, denwa 029 (864) 2151 (dai), Tsukuba-shi, Japonya.

JSPS, 2008a, http://www.jsps.go.jp [Erişim: Ağustos 2008]

JSPS, 2008b, Kakenhi Grants-in Aid For Scientific Research 2008 Creation of New Intelligence-For the Formation and Inheritance of Intellectual Assests That Lead The World, MEXT, JSPS.

KANKO, 2008, http://kanko.pref.ibaraki.jp/en/info/natufral.html [Erişim: Ağustos 2008-Şubat 2009]

KENKEN, 2008, www.kenken.go.jp/english/index.html [Erişim: Ağustos 2008-Şubat 2009]

KENKEN, 2011, www.kenken.go.jp/english/index.html [Erişim: Aralık 2011]

NEDO, 2008a, www.nedo.go.jp/english/index.html [Erişim: Ağustos 2008-Şubat 2009]

NEDO, 2008b, “What is Nedo?”, www.nedo.go.jp/english/introducing/what.html [Erişim: Ağustos 2008-Şubat 2009]

Parlak Biçer, Z.Ö., 2005, Türkiye’deki Yapı Üretiminde Genel ve Organizasyonel Düzeyde Ar-Ge Kurgusu İçin Bir Model Önerisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi FBE, Ankara.

Parlak Biçer, Z.Ö., 2008, Türkiye’de Yapı Üretiminde Kurulacak Olan Genel Düzeyde Bir Araştırma-Geliştirme Organizasyonu için Gelişmiş Ülkelerdeki Örneklerin İncelenmesi: Örnek Alan Japonya, TÜBİTAK 2219 Yurtdışı Doktora Sonrası Burs Programı, Japonya.

Tsukubainfo, 2008, http://tsukubainfo.jp/Main/IntroductionToTsukubaCity [Erişim: Ağustos 2008-Şubat 2009]