Hemen hemen bir yıl önce, 13 Mayıs 2008 tarihinde Delft Teknoloji Üniversitesi Mimarlık Fakültesi binası bir elektrik kısa devresi nedeniyle çıkan yangın sonucu kullanılamaz hale geldi. Yangın sırasında kuzeybatı kanadı çöken bina, sonrasında birkaç aya yayılan bir dönemde tamamen yıkılarak yeni mimarlık fakültesi için başlayan tartışma ve girişimlere de yol verdi. “Building for Bouwkunde (1)” temasıyla geçen yıl Eylül ayında Uluslararası Venedik Bienali’nde Hollanda Pavyonu’nda duyurulan yarışma “Binanın da Ötesinde” bir mimarlık vurgusuyla güncel mimarlık pratiği ve daha da önemlisi mimarlık eğitimini de sorgulama iddiasıyla yola çıkmıştı.

Mimarlık disiplininin her alanına her seviyeden açık olan, 50 farklı ülkeden 466 katılımın gerçekleştiği yarışmanın sonuçları da yine yüksek sayıda bir katılımla gerçekleşti. Finalistler, 14 Mart, cumartesi günü Hollanda Mimarlık Enstitüsü’nde (NAi) gerçekleştirilen tartışma, ödül töreni ve yarışmaya katılan projelerden oluşan serginin açılışı ile duyuruldu. Kazanan projelerin ödülleri, sahiplerine Eğitim Bakanı Ronald Plasterk tarafından verilirken Jüri Başkanı Liesbeth van der Pol tarafından jüri ve değerlendirme sürecini ayrıntılarıyla katılımcılara aktardı. Bu bağlamda, jüri sürecinin de yarışmada dile getirildiği gibi yeni fakülte ortamının oluşturulmasına katkıda bulunacak bir forum olarak değerlendirildiği söylenebilir.

Yarışmaya katılan tüm projeler 15 Mart-7 Haziran 2009 tarihleri arasında NAi-Hollanda Mimarlık Enstitüsü sergi salonunda görülebilir. (2) Sergide, değerlendirme süreci içinde farklı nedenlerle ilgiye değer olanlar da vurgulanıyor. Projeler, değerlendirme sürecinde sahip oldukları özelliklere göre gruplanmışlar. Tek bir yapıdan, birkaç yapı bloğundan ya da farklı yapılardan oluşan projeler bu niteliklerine göre üç ayrı grupta değerlendirilmiş. Ödüllendirilen projeler dışında ayrıca jürinin son elemede anmaya değer gördüğü 42 proje de ayrı bir grup olarak görülebilir. Bu grup içinde Türkiye’den de iki proje yer alıyor. (3)

Ayrıca, belirgin bir yapı tipi ya da mekânsal çözüm önermeyen ama daha çok “vizyoner” olarak nitelenebilecek önerilerde de ayrıca gruplanmış. Bu grup içinde mimarlık ve tasarım eğitiminin de ötesinde eğitim veren-alan ayrımları ve bunların kurumsal niteliklerine dair sorular soran, cevaplar arayan öneriler de var. Yarışmanın duyuru metninde de vurgulanan “mimarlık eğitiminin sorgulanması” gibi fakülte binasının gereklerinin ötesine giden ölçütlerle değerlenilebilecek ve bu gözle bakıldığında yarışmanın sonuçları açısından keşke dedirtecek örneklere de rastlanabilir. Ama her değerlendirme sürecinde olduğu gibi bunda da beklentilerin şekillendirdiği bir yaklaşım belirleyici oldu. Ayrıca, projelerin jürinin final değerlendirmesinden önce Delft Mimarlık Fakültesi’nde oluşturulan bir arayüz üzerinden gönüllü kişilerce değerlendirilerek bir ortak görüş oluşturulduğunu da belirtmek gerekiyor.

Aslında belki de yarışmanın gerçek amacına bu sergi ile ulaştığı ve yangın sonrasında ilk etapta bir sağduyu oluşturmaya ve acil problemleri çözmeye dönük olan ortak aklın uzun vadede beslenebileceği forum ortamını bu şekilde gerçekleştirdiğini de söyleyebiliriz. Bu noktada getirilebilecek eleştirilerden en göze çarpanı, belki de bu sürecin, fakülte binasının kaybından birinci derecede etkilenen kullanıcılarını bu heyecana yeterince ortak edemeyişi olabilir. Her ne kadar yarışma jürisi farklı yaklaşımları temsil edecek bir “kazanan” grubu oluşturmuş olsa da yarışmanın temel güdülerinden birisi olan mimarlık eğitiminin ve geleceğinin sorgulanmasına yönelik daha dar bir çerçeveden baktığı söylenebilir. Şüphesiz bunda halen geçici olarak görülen ve kullanıcılarının önemli bir kısmı tarafından sahiplenilememiş Julianalaan üzerindeki eski yüksekokul binasına bir alternatif bulma çabasının da payı var. Ancak yine de bunun bir fikir yarışması olduğu ve zaten profesyonellerin dahil edileceği ikinci bir yarışma gerçekleştirileceğini de düşününce, ödüllendirilen projelerden ziyade serginin kendisinin buna daha iyi cevap verdiği söylenebilir.

Sergi, katılımcıların yanısıra yanan fakülte binasının tarihine ve Delft Teknoloji Üniversitesi’nde mimarlık eğitim programının başlangıcına da odaklanıyor. Mimarlık fakültesi, 1953 yılında mimar Jonannes Hendrik van den Broek (1898-1978) tarafından tasarlanan ve üniversite için farkedilir bir etkinliği bulunan yapının kaybının ardından yeni bir dönemeçte. Ama geçen bir yılda alınan mesafe ve yarışmanın da parçası olduğu heyecan gözönüne alındığında, gerek kamu erkinin projeye gösterdiği ilgi gerek mimarlık çevrelerinin konuyla ilgisi açısından, yarışmanın amacına ulaştığı söylenebilir: Mimarlık, kül ve toz-dumanın içinden çıkıyor.

NOTLAR

1. Bouwkunde sözcüğü Hollandacada mimarlıktan daha geniş bir anlamda kullanılıyor. Bouw: Yapı, yapma, inşa etme, kurma; kunde: Bilgi, görgü, bilim.

2. Sergiyle ilgili ayrıntlı bilgi için.

3. Yarışmanın son elemesine kalan projelerin listesi

ÖDÜL ALAN PROJELER

BİRİNCİLİK (EŞDEĞER ÖDÜLLER)

Amalgam

Laura Alvarez (1977, mimar), Laura Alvarez Mimarlık, Amsterdam, Hollanda

Green-Housed Culture

Marc Bringer (1972, mimar) ve Ilham Laraqui (1980, mimar), Laraqui-Bringer Mimarlık, Paris, Fransa

A World Without Objects

Gijs Raggers (1973, mimar), Gijs Raggers Mimarlık, Rotterdam, Hollanda

İKİNCİLİK (EŞDEĞER ÖDÜLLER)

Learning and Creating

Olli Raila (1983, öğrenci), Heikki Muntola, Heikki Riitahuhta, Mikko Jakonen ve Eetu Arponen, Oulu Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Finlandiya

BK City, Not a Metaphor

Henk Engel (1949, mimar), Erik van den Berg ve Marius van der Meulen, De Nijl Mimarlık, Rotterdam, Hollanda

Vertical Forum

Elsbeth Ronner & Mick van Gemert, Delft TÜ Mimarlık Fakültesi, Hollanda

MANSİYON

Ego Eco-System

Marc Koehler (1977, mimar), Martijn de Geus, Miriam Tocino, Stepan Havlik, Carlos Franco, Hans Smolenaers ve Bart Popiela, Marc Koehler Mimarlık, Amsterdam, Hollanda; Danışmanlar: Peter de Bois (TU Delft/Amsterdam Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu) ve Matthijs Leendertse (TNO)

Post Ignem

Tom Haelvoet (1984, mimar) ve Eveline Hanssens, Haelvoet-Hanssens Mimarlık, Wondelgem, Belçika

JÜRİ ÜYELERİ:

Liesbeth van der Pol (Başkan, Hükümet Başmimarı, Hollanda)

Rahul Mehrotra (Mimar, Prof., Mimarlık Bölümü, MIT, ABD)

Yung Ho Chang (Mimar, Prof., Mimarlık Bölümü Başkanı, MIT, ABD)

Herman Hertzberger (Mimar, Prof., TU Delft, Hollanda)

Kees Kaan (Mimar, Prof., TU Delft, Hollanda)

Ole Bouman (Hollanda Mimarlık Enstitüsü Yöneticisi, Rotterdam, Hollanda)

Leanne Reijnen (Öğrenci, Mimarlık Fakültesi, TU Delft, Hollanda)

Herma de Wijn (Yarışma sekreteri, Mimar, Hollanda)

Katılamayan üyeler:

Mark Wigley (Mimar, Columbia Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Dekanı, ABD)

Wytze Patijn (Mimar, Delft TÜ Mimarlık Fakültesi Dekanı, Hollanda)

Jüri raporu: Klaske Havik