Topluluklar, geçmiş yapı kültürleri, sosyal ve kültürel değerleri, inanç, tutum ve alışkanlıklarının fiziksel bir sonucu olarak; yeni çevrelerinden farklı beklentiler içerisine girmeye başlamışlardır.Toplumlar endüstrileşme ve beraberinde kentleşme etkisi altında kalınca; kültürel olarak yeniden yapılanma sürecine girmekte, değer yargılarında oluşan önemli değişikliklerin sonucunda da gereksinim ve isteklerinde gözle görünür farklılıklar oluşmaktadır. Tarihsel süreç içerisinde, toplumun sosyal ve ekonomik yapısındaki değişimin bir sonucu olarak, mimari ve kentsel durumunda bazı değişiklikler meydana gelmektedir. Koşulların ve değer yargılarının hızla değiştiği bir toplumda, zaman içerisinde yapıların işlevleri de değişebilmektedir. Günümüz kentlerindeki bu durum; tarihî kentlerin fiziksel yapısını değiştirmektedir. Kentlerde meydana gelen ekonomik değişim ve yapıların oluşan yeni ihtiyaçlara cevap verememeleri, farklı ihtiyaçları da karşılamaları gereğini ortaya çıkarmaktadır. Değişime bağlı olarak özgün işlevi farklılaşan sivil mimarlık örneklerinden biri de, Konya Mimarlar Odası Şube Binası olarak çağdaş kullanıma uyarlanan bir yapıdır. Burada yapı; yeniden kullanım kavramı kapsamında, tarihî ve mimari özellikleriyle; yapıldığı dönemden bugüne kadar yüklenilmiş farklı fonksiyonlarıyla incelenmiştir. Bugünkü işlevi için yapılmış olan değişiklikler, çevresel, kullanım ve yapısal düzeyde ele alınmıştır.

MİMARLAR ODASI KONYA ŞUBESİ BİNASI

Yapı Hakkında Bilgi

19. yüzyılın ikinci yarısında Suriye’den göç eden Marunilerce yapıldığı kabul edilen bina, bodrum, zemin ve birinci kat olmak üzere toplam 3 kattan oluşmaktadır. Atatürk Caddesi’ne cepheden bitişik nizam olarak yapılmış olup iki girişi bulunmaktadır. Bina karnıyarık plan şemasına sahiptir. 1958 yılında binayı satın alan, Nevzat Özkal tarafından güneyde yer alan bahçeye betonarme bir sera, salona ek ve metal ızgaralı pergolesi bulunan veranda yapılmıştır. Bu ekin olduğu arka kısımda bodruma iniş merdiveni ve kalorifer bacası yer almaktadır. Binanın yine Atatürk Caddesi’nden olan ikinci girişi bahçeye ulaşımı sağlamaktadır. Geçişin önünde rüzgarlık ve lavabo-WC düzenlemesi yapılmıştır. Rüzgarlıktan bir kapı ile merdiven evine bağlantı sağlanmaktadır. Birinci katta girişin üzerinde ahşap oymalı süslü bir balkon ve aynı aksta arka kısımda üstü örtülü, sonradan yapılmış bir teras bulunmaktadır.

Yapıya Önerilmiş veya Uygulanmış İşlevler

Yapılış amacı konut olan yapı, 1958 yılında Dr. Nevzat Özkal tarafından alındıktan sonra konut olarak kullanmaya devam edilmiş; ancak, zamanla bazı ekler yapılarak arka kısmındaki oda muayenehane olarak kullanılmıştır. 1999 yılında Mimarlar Odası Konya Şubesi mülkiyetine geçen binanın, şu anda da Oda başkanlığını yürüten Mimar Abdullah Naltekin tarafından rölöve ve restorasyon projeleri yapılmış ve restorasyon çalışmaları da Naltekin tarafından sürdürülerek tamamlanmış, Mimarlar Odası Konya Şubesi Binası olarak kullanıma açılmıştır.

Yeni İşlev Gereği Yapılan Değişiklikler

Zemin katta doğuda yer alan iki oda arasındaki ekler (WC-lavabo) kaldırılarak iki odanın arası açılmış ve oluşan bu mekân Oda sekreterinin bulunduğu ofis ve kütüphane olarak kullanıma açılmıştır. Zemin katta batıda yer alan ve Atatürk Caddesi’nden cepheli oda, “mimar çalışma odası” olarak düzenlenmiştir. Doğuda merdivenin arkasında kalan mutfak yeni kullanımda “WC-lavabo” olarak düzenlenmiştir. Yine zemin katta, binanın güneybatısında yer alan bahçe girişi, buradaki rüzgarlık ve WC kaldırılarak, bu mekân bir giriş holüne dönüştürülmüştür. Bu kısımda bulunan, çağdaş malzemeyle yapılmış bir merdiven ile üst katta yer alan seminer odasına ulaşılmaktadır. Zemin katta bahçeye yapılan ek, “mimar evi” olarak kullanılmaktadır. Bu kısım giriş aksının tam karşısında yer alıp, ek hafif metal konstrüksiyon ve cam örtülü bir kış bahçesine dönüştürülmüştür. Bodruma inişin bulunduğu doğu bölüm, bodrumla bağlantılı bir servis mekânı haline gelmiştir. Bodrum kat arşiv ve ısı merkezi olarak kullanılmaktadır. Üst katta, doğuda yer alan iki odanın arası açılarak “başkan odası”na, batıda yer alan oda “toplantı odası”na, orta sofa “bekleme holü”ne dönüştürülmüştür. Güneyde yer alan teras, aşağıdaki ikinci girişle bir merdiven vasıtasıyla bağlantılı, gerektiğinde “toplantı odası”, yeri geldiğinde de “seminer odası” olarak kullanılan bir mekân haline getirilmiştir. Bu katta güney batıda yer alan WC-lavabo aynen yerinde kalmış, “banyo” olan kısmı da “mutfak” olarak kullanılan bir mekân şeklinde düzenlenmiştir.

DEĞERLENDİRME

A. Çevresel Değerlendirme

Şehir içerisinde ticaret alanlarının yoğun olarak yer aldığı, çevresinde birkaç anıtsal yapının da bulunduğu bir bölgede konumlanmış bulunan bir konutun, böyle bir işlevle kullanılması genel olarak olumlu görülmektedir. Fakat Konya şehir merkezinde yer alan yapı adasının yakın çevresinde kapalı ve açık otopark bulunmaması bir takım zorlukları beraberinde getirmektedir.

B. Kullanım Değerlendirmesi

Bina içerisindeki alanların ve eylemlerin birbirleri ile olan ilişkileri, kullanıcıların ve çeşitli servisler için ulaşım olanakları, kullanıcı gruplarına yönelik boyutsal kriterlerin sağlanmış olması, şehir içinde ticaret alanlarının yoğun olarak yer aldığı bir bölgede bir konutun bu gibi bir işlevle kullanılması genel olarak olumlu görülmektedir. Bina büyüklüğü, kullanıcı sayısı, cephesiyle kullanıcı olmayan gruplara etkisi, bina içi alanların birbirine bağlantısı ve kullanım sıklıkları, bu alanlardaki malzeme seçimi ve kullanımı, ve kendine özgü çağdaş dekorasyonuyla Konya’da yeniden kullanıma açılan binalar arasında iyi örnek olarak seçebileceğimiz doğru ve uygun kullanımlardan biridir.

C. Yapısal Değerlendirme

Yapının Dış Kısmını Etkileyen Müdahaleler

Duvarlar: Boya tipi ve rengi değiştirilmiştir.

Madeni aksamlar: Yapıda yer alan madeni ögelerin onarılması veya bozulan kısımlarının değiştirilmesi yerine, büyük bir bölümü sökülerek düzgün bir görüntü elde edilmeye çalışılmıştır. Kapı, pencere kolları ve menteşeleri ile pencere korkuluklarının yeni malzemeler kullanılarak değiştirilmiştir.

Çatı: Ekte yer alan metal ve cam konstrüksiyonda aşırı sivrilikler bulunmaktadır.

Sağlık ve güvenlik kuralları: Günümüz standartlarında ışık, havalandırma, ısıtma ve soğutma sistemleri sağlanmaya çalışılmış olup, ısıtma, bodruma konan bir kazan ve her mekâna yerleştirilen radyatörlerle çözümlenmeye çalışılmıştır.

Yapının İç Kısmını Etkileyen Müdahaleler

İç mekânlar, mimari ögeler ve yüzeyler: Başkan odası ve kütüphanede duvarlar kaldırmak suretiyle iç mekân kurgusu ve kat planı değiştirilmiştir. Yapının koruma statüsü bu tür bir değişime olanak vermektedir.

Ek Yapı

Bahçeye yapılan metal ve cam konstrüksiyon malzemeyle yapılmış olan ek yapı, iddialı malzeme, görünüş ve boyutuyla ön plana çıkma eğilimindedir. Burası bina programı göz önünde bulundurulursa olması gereken bir mekândır. Ancak üst örtüdeki sivrilikler, hacimsel olarak eski binayla yarışır bir görünüm sergilenmesine sebep olmaktadır. Mekân olarak mevcutla bir bütün gibi görünse de ek kendini fazlaca belli etmektedir. Fakat, bu konstürüksiyonun yapının ön cephesinde olmayıp arkada yer alması bütün bu olumsuzlukları örter niteliktedir.

SONUÇ OLARAK

Konya’da yeniden kullanıma sunulan anıtsal yapılardan seçtiğimiz Mimarlar Odası Konya Şube Binası örneğinde, çevresel ve işlevsel olarak uygun bir kullanım söz konusu iken, yapısal olarak yapılan müdahalelerde bir takım zorlamalar bulunmaktadır.

1. Yapının restorasyon sonrası ön görünüşü

2. Yapının doku içerisindeki görünümü

3. Mimar Evi

4. Üst katta yer alan bekleme salonu

5. Ek yapının mevcut bina ile ilişkisi

Ön görünüş, rölöve projesi

Zemin kat planı, restorasyon projesi

Zemin kat planı, rölöve projesi

Sağ yan görünüş, restorasyon projesi