Mimarlık Dergisi Yayın Kurulu’nda, yayına hazırlamayı üstlendiğimiz ‘Mimarlık Eğitimi’ dosyasının içeriği tartışılırken öncelikle Türkiye’de mimarlık eğitiminin günümüzdeki durumunun ortaya konulması gereği üzerinde fikir birliğine varıldı. Bu çalışmayı gerçekleştirirken, kabullenilmiş genel geçer yargıların ötesinde, sayısal veriler üzerinden yapılacak bir durum saptamasının Türkiye’deki mimarlık eğitiminin değerlendirilmesinde ve özellikle sorunlarının belirlenmesinde somut bir temel oluşturacağı düşüncesiyle yola çıktık. Mimarlık eğitiminde niteliğin önemini göz ardı etmemekle birlikte, niceliksel verilerin belirli bir gösterge değerinin olduğu ve nesnel bir değerlendirme olanağı sağlayacağı düşüncesiyle bu araştırmaya başladık. Kapsamı Mimarlık dergisinde yayınlanacak kısa bir değerlendirme ve süresi birkaç ayla sınırlı olan bu araştırma kuşkusuz ileride çok daha genişletilebilir ve ayrıntılandırılabilir. Bu aşamada biz, Mimarlık bölümlerine yönelttiğimiz temel sorular üzerinden Türkiye’de mimarlık eğitimine ilişkin genel ve olabildiğince nesnel bir tablo çizmekle yetiniyoruz.

2003 ÖSYM Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi Kılavuzu’na göre Türkiye’de 21 devlet üniversitesi ve 6 vakıf üniversitesinde, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde ise 5 vakıf üniversitesinde toplam 32 mimarlık bölümü bulunmaktadır.(1) Yurtdışında bulunan 3 üniversite, Azerbeycan Mimarlık ve İnşaat Üniversitesi (Bakü-Azerbeycan), Moldova Teknik Üniversitesi (Kişinev-Moldova) ve Gediminas Teknik Üniversitesi (Vilnius-Litvanya) ile birlikte 2003 yılı ÖSYM Kılavuzu’na göre YÖK’e bağlı olarak eğitim veren mimarlık bölümü sayısı 35 olarak görünmektedir. Ancak araştırmamız sırasında, Kocaeli Üniversitesi (Kocaeli) ve Yüzüncü Yıl Üniversitesi’nde (Van) 2003 yılı içerisinde 2 yeni mimarlık bölümü açıldığı ve sadece Mimarlık yüksek lisans programı bulunan Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü (Kocaeli) Mimarlık Bölümü ile birlikte toplam mimarlık bölümü sayısının 38’e çıktığı bilgisine ulaşmış bulunuyoruz.

Araştırmamızın kapsamına Türkiye’de ve KKTC’de bulunan 31 mimarlık bölümünü aldık. ÖSYM Kılavuzu’nda bulunan, ancak 2003 yılında almış olduğu tüm öğrencileri hazırlık sınıfında eğitim görmekte olan Zonguldak Karaelmas Üniversitesi (Safranbolu) Mimarlık Bölümü ile ÖSYM Kılavuzu’nda bulunmamakla birlikte, 2003 yılı içerisinde açılan diğer 2 bölümün akademik kadroları ve ders programları henüz oluşum sürecinde olduğu için, bunlarla ilgili edindiğimiz bilgileri aktarmakla yetinip değerlendirmeye almadık. Araştırmamızın çerçevesi Mimarlık lisans programlarıyla sınırlı olduğundan Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mimarlık Bölümü’nü ve Azerbeycan, Moldova ve Litvanya’da bulunan ve YÖK ile anlaşmalı olarak Türkiye’den öğrenci kabul eden 3 mimarlık bölümünü ise araştırmamızın kapsamı dışında oldukları için yine değerlendirme dışı bıraktık.(2)

Araştırma Süreci

Araştırmamıza başlarken, ilk olarak Haziran 2003’te Mimarlar Odası Genel Sekreteri’nce Türkiye ve KKTC’de eğitim vermekte olan 31 mimarlık bölümüne yazılı bir çağrı yapıldı. Bu çağrı ile, bölüm başkanlarına ve öğretim üyeleri ile öğretim görevlilerine bir dizi soru yöneltildi. Bölüm başkanlarına yöneltilen sorular mimarlık bölümlerine ilişkin sayısal bilgileri içermekteydi. Öğretim üye ve görevlilerinden ise son beş yılda gerçekleştirmiş oldukları eğitim, araştırma, yayın, proje ve uygulama etkinliklerini içeren bilgiler istenmişti. Böylece, bölümlere ilişkin temel verilerin yanısıra, öğretim üye ve görevlilerinin hangi alanlarda etkinliklerini sürdürdüklerine bağlı olarak mimarlık bölümlerinin uzmanlık konularına ilişkin bir veri tabanının oluşturulması amaçlanmıştı. Ancak öğretim üye ve görevlilerinin çok azından yanıt gelmesi nedeniyle bu girişimimizi ileride yeniden ele alınması umuduyla bir kenara bırakmaya karar verdik. Çağrımıza olumlu yanıt veren kişilere gösterdikleri ilgiden dolayı özellikle teşekkür ediyoruz.

İlk aşamada bölüm bilgilerine yönelik olarak Mimarlar Odası Genel Merkezi’nce yapılan çağrıya mimarlık bölümlerinin ancak 12’sinden yanıt alabildiğimiz için bu çağrıyı Eylül ayında yineledik. Bu ikinci aşamada da ancak 10 bölümden daha yanıt alabilmemiz üzerine, bu kez kişisel olarak doğrudan yazışma yoluna gittik. Beklentimizin tersine bilgi toplama sürecinin bu denli zor oluşu, araştırmanın da uzamasına neden oldu. En son 13-14 Kasım 2003’te ODTÜ’de bir araya gelen XVII. MOBBIG Mimarlık Okulları Bölüm Başkanları İletişim Grubu toplantısında, toplantıya katılan bölüm başkanları ve temsilcilerine, yapmakta olduğumuz bu araştırmanın bir ön sunuşunu yapma olanağımız oldu. Bu toplantıda yapılan yapıcı eleştiri ve uyarıları, araştırma sonuçlarını değerlendirirken olanaklar ölçüsünde dikkate almaya çalıştık. Eksik olan bölüm bilgilerini de MOBBIG toplantısı sonrasında büyük ölçüde toplayabildik. Bu yıl kurulmuş bulunan Kocaeli, Zonguldak Karaelmas ve Yüzüncü Yıl Üniversiteleri Mimarlık Bölümleri ile ise bilgi edinmek amacıyla son aşamada ilişkiye geçtik. Kuruluş aşamasında bulunan bu bölümlerden aldığımız bilgileri de burada aktarmanın yararlı olacağını düşündük.

Mimarlık bölümlerinden aldığımız tüm verileri bir ana tabloda (Tablo 1) biraraya getirdik. Verilerde farkettiğimiz tutarsızlıkları yeniden bölümlere dönerek irdeledik ve düzelttik. Ulaştığımız bilgileri doğru iletebilmek amacıyla, bölümlerden aldığımız verileri bu ana tabloya olabildiğince ayrıntılı bir biçimde girdik.

Araştırmamız lisans eğitimine odaklanmaktadır. Bu nedenle tablolar büyük ölçüde mimarlık bölümlerindeki lisans eğitimine ilişkin sayısal verileri sergilemek amacıyla düzenlenmiştir. Ancak, Tablo 1’in ilk sütununda her bir mimarlık bölümünün hangi üniversiteye bağlı olduğu ve hangi ilde yer aldığı bilgisi ile birlikte, o bölümde lisans, yüksek lisans ve doktora programı verilip verilmediği de belirtilmiştir. Tablo 1’de de görüleceği gibi yeni açılmış bulunan Mersin, Zonguldak Karaelmas, Kocaeli ve Yüzüncü Yıl Üniversiteleri’nin Mimarlık Bölümleri ile Erciyes Üniversitesi Yozgat Mimarlık Bölümü ve Yeditepe Üniversitesi Mimarlık Bölümü dışında tüm bölümlerde yüksek lisans eğitimi verilmektedir. 12 mimarlık bölümünde ise doktora programı bulunmaktadır. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nde ise yalnızca yüksek lisans eğitimi verilmektedir. Mimarlık bölümlerinin lisansüstü programları ile ilgili bir araştırmanın da ileride daha kapsamlı olarak yapılması yararlı olacaktır.

Tablonun ikinci sütununda mimarlık bölümlerinin kuruluş yılları yer almaktadır. Üçüncü sütunda bölümlerin akademik kadrosunun dağılımı, her bölümde eğitim veren profesör, doçent, yardımcı doçent, öğretim görevlisi ve araştırma görevlisi sayısının yanısıra yarı-zamanlı (part-time) olarak eğitime katkı veren öğretim üye ve görevlilerinin sayısı verilmektedir. Yarı-zamanlı öğretim görevlilerinin katkısı, her zaman diğer öğretim elemanları ile ve kendi aralarında eşdeğer olmamakla birlikte, kimi bölümlerde son derece önemli görünmektedir. YÖK’ün ‘Öğretim Elemanı Yetiştirme’ uygulaması (2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 35. Maddesi) çerçevesinde lisansüstü eğitimlerini yapmak üzere başka bir üniversitede bulunan ya da başka bir üniversiteden o üniversiteye gelmiş bulunan araştırma görevlisi sayısı da, eğitime katkıda bulunan (ve gelecekte bulunması beklenen) öğretim elemanlarının sayısını önemli ölçüde etkilediği için bu sütunda özellikle belirtilmiştir. Bu kapsamda, göreli olarak yeni kurulmuş ve doktora programı bulunmayan bölümlere alınmış olan araştırma görevlileri yurtdışında ve çoğunlukla Türkiye’de doktora programı bulunan mimarlık bölümlerinde, ağırlıklı olarak ODTÜ, İTÜ, Yıldız Teknik Üniversitesi ve Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde öğrenim görmektedir. Ayrıca, yakın geçmişte Orta Doğu Teknik Üniversitesi tarafından Devlet Planlama Teşkilatı’nca desteklenen ‘Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı’ (ÖYP) uygulanmaya başlanmıştır. Bu program çerçevesinde, ODTÜ ile protokol imzalamış bulunan üniversiteler içerisinde mimarlık bölümü bulunanlarda araştırma görevlisi olmak üzere başvuru yapan adaylar arasından seçilenler ODTÜ Mimarlık Fakültesi’nde lisansüstü programlarına (yüksek lisans, doktora ya da yüksek lisans-doktora bütünleşik program) devam etmektedir. Ancak, bunlarla ilgili kesin rakamlara ulaşılamadığı için tabloya dahil edilmemiştir.

Tablo 1’in dördüncü sütununda lisansa kayıtlı toplam öğrenci sayıları verilmiştir. Lisansüstü öğrenci sayılarını da özellikle belirtmiş olan bölümlerin bu verileri de tabloya işlenmiştir. Ancak bu bilgi, lisansüstü programı bulunan tüm bölümler için toplanabilmiş değildir. Tablonun beşinci sütununda ise bölümlerin 2003 öğretim yılı için ilan etmiş oldukları yıllık öğrenci kontenjanları yer almaktadır. Altıncı sütunda, her bölüm için öğretim üyesi ve görevlisi başına düşen öğrenci sayısı verilmektedir. Bu sayı kadrolu öğretim üye ve görevlisi başına düşen lisans öğrencisi sayısı (A) ve yarı-zamanlı öğretim üye ve görevlileri de katıldığında öğretim üye ve görevlisi başına düşen lisans öğrencisi (B) olmak üzere iki ayrı kategoride hesaplanmıştır. Lisansüstü eğitimleri için bu bilgiyi özellikle vermiş olan bölümlerin bu verileri de tabloya girilmiştir. Ancak lisansüstü programları olan tüm bölümler için tabloda bu bilgi yer almamaktadır.

Tablonun ikinci bölümünü oluşturan sütunlarda mimarlık bölümlerinin eğitim uygulamalarına ilişkin temel bilgiler verilmektedir. Tablonun bu bölümünde Türkiye ve KKTC’de bulunan mimarlık bölümlerinin eğitimdeki temel uygulamalarının, bu uygulamalardaki farklılaşmaların ortaya konulması amaçlanmıştır. Sırasıyla, yedinci sütunda bir öğrencinin o bölümden mezun olabilmesi için alması zorunlu olan toplam ders saati; sekizinci sütunda mimari proje dersleri saati toplamının toplam ders saatine oranı; dokuzuncu ve onuncu sütunlarda bir öğrencinin mezun olabilmesi için alması zorunlu olan ders adedi ve toplam ders kredisi; on birinci sütunda mimari proje dersleri kredisinin toplam krediye oranı yer almaktadır. On ikinci sütunda ise bir öğrencinin mezun olabilmesi için alması gerekli olan seçmeli ders sayısının toplam ders sayısına oranı verilmektedir.

Kapsamı ve süresi sınırlı olan bu araştırmada, toplam ders sayıları, ders saatleri ve kredi uygulamalarına ilişkin temel bilgiler esas alınmış, mimari proje derslerinin ve seçmeli derslerin eğitimdeki ağırlığı hesaplanmıştır. Bu bilgilerin yanısıra, mimari proje dışındaki ders gruplarının (mimarlık tarihi, yapı bilgisi, çevre kontrolü, kentsel tasarım, kentsel koruma ve restorasyon vd.) mimarlık eğitimi içerisinde nasıl örgütlendiği ve mimarlık eğitimindeki ağırlıklarının hangi bölümde ne ölçüde olduğuna ilişkin bir araştırmaya bu aşamada girilmemiştir. Ancak yine de, Tablo 1’de ayrıntısıyla işlenmiş olan 2003 yılına ait bu verilerin Türkiye ve KKTC’de mimarlık eğitimine ilişkin genel bir değerlendirmeye olanak sağladığını ve mimarlık bölümlerine kendi uygulamalarını diğer bölümlerin uygulamaları ile karşılaştırma olanağı vereceğini düşünüyoruz.

2003 Yılı Verileri Üzerinden Bir Değerlendirme

Tablo 1’de sunduğumuz her bir kategorideki veriler kendi aralarında karşılaştırmalı tablolara dönüştürüldüğünde 2003 yılında Türkiye ve KKTC’deki mimarlık eğitimine ilişkin niceliksel bir değerlendirme olanağı vermektedir. Kuşkusuz bu, genel bir ön değerlendirme niteliğinde olacaktır. Karşılaştırmalı tablolarda bölümler arasında ortaya çıkan farklılaşmaların çok çeşitli nedenleri olabilir. Bu farklılaşmalar eğitimin politika ve stratejilerini yansıtabileceği gibi, her bir bölümün özel koşullarından da kaynaklanıyor olabilir. Tüm bu olası etkenleri gözönüne alarak bu yazıda yaptığımız değerlendirmelerde kesin yargılara ulaşmak yerine, sorular sormayı ve belirgin farklılaşmalara dikkat çekmeyi yeğledik.

Yıllara Göre Mimarlık Bölümleri Sayısındaki Artış: Kısa Bir Tarihçe

Türkiye’de Batı’daki kurumsal anlamıyla mimarlık eğitimi ilk kez École des Beaux-Arts modeline göre 1882’de Osman Hamdi Bey tarafından kurulan Sanayi-i Nefise Mektebi’nin 1883 yılında öğretime başlaması ile gündeme gelir. Bu kurum Cumhuriyet döneminde, 1928 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi ve 1982’de Mimar Sinan Üniversitesi ismini alarak etkinliğini bugüne dek sürdürmüştür. 1773 yılında mühendis yetiştirmek üzere kurulan Mühendishane-i Bahri-i Hümayûn (İmparatorluk Deniz Mühendishanesi) ise 1795 yılında genişletilerek Mühendishane-i Berri-i Hümayûn (İmparatorluk Kara Mühendishanesi) olarak oluşturulmuş, okul 1847 yılında mimarlık derslerini de bünyesine almıştır. 1909’da Mühendis Mekteb-i Âlisi, 1928’de Yüksek Mühendis Mektebi adını alan bu kurumun 1944 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi olarak yeniden düzenlenmesi ile aynı yıl ‘yüksek mühendis mimar” yetiştirmek üzere Mimarlık Fakültesi açılmıştır. Böylece İstanbul’da biri Fransız École des Beaux-Arts modeline, diğeri ise mühendislik ağırlıklı Alman Teknik Üniversite modeline referansla eğitim veren iki mimarlık okulu Türkiye’de 1950’lerin sonlarına kadar mimarlık eğitiminde belirleyici olmuştur. 1937 yılında kurulan Yıldız Teknik Okulu’nda 1942‘de Mimarlık Bölümü açılmış, ancak okul bu dönemde büyük ölçüde ara teknik eleman yetiştirmiştir. Bu okul 1969 yılında İstanbul Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi, 1983’te Yıldız Üniversitesi, 1992’de de Yıldız Teknik Üniversitesi ismini alarak etkinliğini bugüne dek sürdürmüştür. Ayrıca İstanbul Teknik Üniversitesi’nin bünyesinde 1954 yılında açılan Maçka Teknik Okulu’nda da Mimarlık Şubesi bulunmaktadır.

1956 yılında kurulan Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nin ilk çekirdeğini Mimarlık Fakültesi oluşturur. ODTÜ’nün kuruluşuyla İstanbul dışında Ankara’da mimarlık eğitimi verilmesinin yanısıra, bir üçüncü model, ABD’de 2. Dünya Savaşı sonrasında benimsenen ve kısmen Bauhaus’tan esinlenen yeni bir mimarlık eğitimi modeli Türkiye’de uygulanmaya başlanır. ODTÜ Mimarlık Fakültesi’ni 1955’te Trabzon’da kurulan Karadeniz Teknik Üniversitesi bünyesinde 1963 yılında açılan İnşaat-Mimarlık Fakültesi izler. 1960’larda çok sayıda özel mimarlık okulunun açılışına tanık olunur. 1970’li yılların başlarında Mimarlar Odası tarafından tanınmama kararı alınan bu okullar, 1971’de özel yüksek okullar 1472 sayılı yasa ile kapatıldıktan sonra Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademilerinin kuruluşuyla, geçiş döneminde Devlet Mühendislik Mimarlık Akademilerine bağlı yüksek okullara dönüştürülürler. YÖK’ün 1981’de kuruluşunun ardından Devlet Mühendislik Mimarlık Akademileri de üniversiter sistem içerisinde yeniden yapılandırılırlar. Ankara’da 1966 yılında kurulan Zafer Mühendislik ve Mimarlık Özel Yüksek Okulu ve 1967’de kurulan Yükseliş Mühendislik ve Mimarlık Özel Yüksek Okulu, 1973 yılında Ankara Mühendislik ve Mimarlık Yüksek Okulu adı altında Ankara Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi’ne, ardından da 1983’de Gazi Üniversitesi bünyesine dahil edilir. 1970 yılında kurulan Konya Mühendislik-Mimarlık Yüksek Okulu ise 1971’de Konya Devlet Mimarlık Mühendislik Akademisi’ne dönüşür, 1982’de ise Selçuk Üniversitesi çatısı altında yerini alır. İzmir’de de 1963’te kurulan Ege Özel Mimarlık Mühendislik Yüksek Okulu deneyimini 1975 yılında Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi içerisinde kurulan Mimarlık Bölümü izler, bu bölüm 1982 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi içerisine alınır, 1992 yılında ise Mimarlık Fakültesi kurulur. Trakya Üniversitesi Mimarlık Bölümü de yine 1977’de kurulan Edirne Devlet Mühendislik ve Mimarlık Akademisi’nin devamı niteliğindedir.

YÖK’ün kurulmasının ardından 1980’li yıllarda üç mimarlık bölümü, 1984 yılında Dicle Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi ile 1989 yılında Çukurova Üniversitesi Mimarlık Bölümleri kurulur. Ancak, mimarlık bölümlerinin sayısındaki önemli artışın 1990’lı yıllarda gerçekleştiği izlenmektedir. YÖK ve Milli Eğitim Bakanlığı’nın yurtdışında öğretim üyesi yetiştirme programlarına paralel olarak Anadolu’nun çeşitli kentlerinde yeni üniversiteler ve bunlara bağlı 7 mimarlık bölümü kurulur. 1991 yılında Kayseri’de Erciyes Üniversitesi’nde, 1993 yılında Balıkesir Üniversitesi’nde, yine 1993’te Eskişehir’de Anadolu Üniversitesi Mimarlık Bölümü öğrencilerinin devredilmesiyle Osmangazi Üniversitesi’nde, 1994’te Eskişehir’de yeniden Anadolu Üniversitesi’nde ve Bursa’da Uludağ Üniversitesi’nde, 1995’te ise Isparta’da Süleyman Demirel Üniversitesi’nde ve Yozgat’ta Erciyes Üniversitesi’nde Mimarlık Bölümleri açılır. 1995 yılında Gebze ve İzmir’de kurulan Yüksek Teknoloji Enstitüleri ise, üst düzey teknoloji araştırmalarına yönelik farklı bir modelin denemesidir. İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Mimarlık Bölümü bugün sınırlı sayıda lisans öğrencisi almakta, Gebze Teknoloji Enstitüsü’nde ise yalnız yüksek lisans eğitim programı bulunmaktadır.

Bu dönemde KKTC’de kurulan vakıf üniversitelerine bağlı 5 mimarlık bölümü -Girne Amerikan Üniversitesi (1985), Lefke Avrupa Üniversitesi (1990), Doğu Akdeniz Üniversitesi (1991), Yakın Doğu Üniversitesi (1992) ve Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi (1996)- açılır. Bu bölümler KKTC uyruklu ve yabancı öğrencilerin yanısıra büyük oranda Türkiye’den gelen öğrencilere eğitim vermektedir. 1990’ların ikinci yarısından bu yana İstanbul’da kurulan vakıf üniversiteleri bünyesinde 6 yeni mimarlık bölümü -Yeditepe Üniversitesi (1996), Beykent Üniversitesi (1997), Maltepe Üniversitesi (1997), İstanbul Kültür Üniversitesi (1998), Haliç Üniversitesi (2000) ve Bahçeşehir Üniversitesi (2001)- açılmıştır.

1990’ların sonlarından bu yana ise 4 yeni mimarlık bölümü devlet üniversiteleri bünyesinde kurulmuş bulunmaktadır. 1999 yılında kurulan Mersin Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nün ardından 2003 yılında Kocaeli, Zonguldak Karaelmas ve Yüzüncü Yıl Üniversitelerinde 3 mimarlık bölümünün daha kurulmuş olması, yeni mimarlık bölümleri açılması sürecinin tüm hızıyla sürdüğünü göstermektedir. Üniversitelere yönelik artan öğrenci talebinin belirlediği bu süreçte, ülkenin gereksinimi olan mimar sayısı - ya da daha doğru bir deyimle ülkenin yararlanmayı başarabildiği mimar sayısı- ve bundan belki de daha önemlisi, eğitimi yürütecek yetişmiş öğretim üyesi sayısının yeterince dikkate alınmadığı söylenebilir. Aşağıda yer verdiğimiz tabloda (Tablo 6) bölümlerde öğretim üye ve görevlisi başına düşen öğrenci sayılarındaki dengesizlikler bu durumu açıkça ortaya koymaktadır.

Mimarlık Öğrencilerinin Üniversitelere ve Kentlere Göre Dağılımı

Mimarlık bölümlerinden aldığımız verilere göre 2003 yılında mimarlık lisans eğitimi almakta olan toplam öğrenci sayısı yaklaşık 7500’dür. Mimarlık öğrencilerinin % 32’si (yaklaşık üçte biri) İstanbul’da bulunan 3 köklü devlet üniversitesinde, öğrenci sayılarına göre sırasıyla Yıldız Teknik Üniversitesi (% 12.1), Mimar Sinan Üniversitesi (% 11) ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nde (% 8.9) öğrenim görmektedir. İstanbul’da son on yıl içerisinde açılmış bulunan 6 vakıf üniversitesinin mimarlık bölümleri ise öğrencilerin % 10.5’ine eğitim vermektedir. (İstanbul’da bulunan vakıf üniversiteleri mimarlık bölümleri arasında en fazla öğrenci sayısı Yeditepe Üniversitesi’nde (% 3.2) bulunmaktadır.) Böylece İstanbul’da mimarlık öğrenimi yapan öğrencilerin sayısı toplam öğrenci sayısının % 42.5’ini bulmaktadır.

Ankara’da bulunan 2 devlet üniversitesinde öğrenim gören öğrenci sayısının toplam öğrenci sayısına oranı ise % 8.7’dir. Öğrencilerin % 4.7’si Gazi Üniversitesi’nde ve % 4’ü ODTÜ’de eğitim almaktadır. İzmir’de ise, Dokuz Eylül Üniversitesi’nde % 3.3 ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nde % 1.4 olmak üzere öğrencilerin % 4.7’si mimarlık öğrenimi yapmaktadır. Özetle, 2003 yılında mimarlık öğrencilerinin yaklaşık % 55.9’u üç büyük kentte mimarlık eğitimi almaktadır.

Öğrencilerin % 35.5’i ise Anadolu ve Trakya’daki kentlerde yer alan üniversitelerde öğrenim görmektedirler. Bunlar arasında Edirne’de Trakya Üniversitesi öğrencilerin % 4.6’sına, Konya’da Selçuk Üniversitesi % 3.7’sine, Trabzon’da Karadeniz Teknik Üniversitesi % 3.5’ine, Balıkesir Üniversitesi % 3.3’üne, Bursa’da Uludağ Üniversitesi % 3.2’sine ve Adana’da Çukurova Üniversitesi % 2.8’ine eğitim vermektedir. Anadolu kentlerindeki diğer üniversitelerde öğrenim gören öğrencilerin toplam öğrenci sayısına oranı ise % 2.6 (Erciyes Üniversitesi Kayseri Mimarlık Bölümü) ile % 0.4 arasında değişmektedir.

KKTC’de yer alan 5 vakıf üniversitesinde öğrenim gören öğrenci sayısı ise toplam mimarlık öğrencisi sayısının yaklaşık % 8.6’sını oluşturmaktadır. Kıbrıs’ta bulunan bölümler arasında Doğu Akdeniz Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nde eğitim alan öğrenci sayısı toplam öğrenci sayısının % 5’ine ulaşmaktadır.

Mimarlık Bölümlerinde Öğretim Üye ve Görevlisi Sayıları ve Yıllık Öğrenci Kontenjanları

Mimarlık Bölümlerinin vermiş oldukları 2003 yılı bilgilerine göre, kadrolu öğretim üye ve görevlilerinin bölümlere göre dağılımında belirgin farklılaşmalar olduğu görülmektedir. Devlet üniversiteleri arasında yeni kurulmuş bulunan Mersin Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nde 2, Osmangazi ve Süleyman Demirel Üniversitelerinde 7, Balıkesir Üniversitesi’nde 8 kadrolu öğretim üye ve görevlisi ile eğitim sürdürülürken, 1980 öncesinde kurulmuş olan devlet üniversitelerinde bu sayı Dokuz Eylül Üniversitesi’nde 23, Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde 27, Gazi Üniversitesi’nde 33, Mimar Sinan Üniversitesi’nde 42, ODTÜ’de 53, Yıldız Teknik Üniversitesi’nde 74 ve İTÜ’de 86’dır. Bu noktada, akademik kadroları yüksek sayılara ulaşan üniversitelerde tüm öğretim üye ve görevlilerinin lisans eğitimine katılmadığını, lisansüstü programlarında (örneğin Restorasyon lisansüstü programı) uzmanlaştıklarını belirtmek gerekir.

Mimarlık bölümleri arasındaki dengesizliğin gerçek boyutları ise mimarlık bölümlerinin ilan ettikleri yıllık öğrenci kontenjanları ile öğretim üye ve görevlisi sayıları oranlandığında ortaya çıkmaktadır. Tablo 5.1’de görüldüğü gibi, devlet üniversitelerinin mimarlık bölümleri arasında bu oran 1.2 (ODTÜ) ile 13.5 (Mersin Üniversitesi) arasında değişmektedir. Mersin Üniversitesi’nin şu anda ‘Öğretim Elemanı Yetiştirme’ uygulaması kapsamında yurtdışında ve 35. Madde ile diğer üniversitelerde doktora yapmakta olan çok sayıda araştırma görevlisi bulunduğu göz önüne alındığında bu durumun geçici olduğu varsayılabilir. Çukurova Üniversitesi’nde ise diğer hiçbir bölümde olmayan bir uygulama ile 2. Eğitim (gece eğitimi) verildiğinden toplam kontenjan 90’a çıkmakta, gece eğitimini de aynı öğretim üye ve görevlilerinin verdiği düşünülürse kontenjanın öğretim üye ve görevlisi sayısına oranı 10’a çıkmaktadır. Buna karşılık, bu oranın en düşük olduğu ODTÜ (1.2) ve İTÜ’de (1.6) lisans eğitimine katılmayan öğretim üye ve görevlileri de hesaba katıldığı için oran çok düşük görünmektedir. Bu değerlendirme lisansüstü eğitiminin ağırlıklı olduğu diğer bölümler için de geçerlidir.

Bununla birlikte, Tablo 5.1’deki veriler incelendiğinde, İstanbul, Ankara ve İzmir’de bulunan devlet üniversiteleri ile Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Anadolu Üniversitesi’nde bu oranın ortalama 2.1 iken, istisna oluşturan Mersin Üniversitesi ve Çukurova Üniversitesi dışında Anadolu ve Trakya’da bulunan diğer üniversitelerde ortalama 4’e yükseldiği görülmektedir.

Bu durum, büyük çoğunluğu üç büyük kentte bulunan yerleşik üniversitelerle, diğer kentlerde bulunan ve çoğunluğu yeni kurulmuş olan üniversitelerin mimarlık bölümleri arasında YÖK tarafından öğrenci kontenjanlarının belirlenmesinde belirgin bir dengesizliğin olduğuna işaret etmektedir. Yerleşik üniversitelerin YÖK’ün kontenjan artırımı talebine karşı durabildikleri, buna karşılık yeni kurulan üniversitelerin bu talebe direnemedikleri Kasım ayında toplanan MOBBİG Mimarlık bölüm başkanları toplantısında özellikle vurgulanmıştır.

Vakıf üniversitelerinin ise kadrolu öğretim üye ve görevlileri sayılarına oranla çok büyük sayılarda kontenjan ilan ettikleri, buna karşılık bu kontenjanların çok altında öğrenci aldıkları izlenmektedir.

Bu yıl kurulan bu üç bölümden, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi’ne bağlı olarak Safranbolu’da açılan mimarlık bölümü 2003 yılında 27 öğrenci almış bulunmaktadır. Bu öğrencilerin tümü bu yıl hazırlık okumaktadır. Benzer biçimde Kocaeli Üniversitesi Mimarlık Bölümü de bu yıl ek kontenjan ile öğrenci almıştır. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nün ise henüz öğrencisi bulunmamaktadır. Yeni kurulmuş olan bu bölümlerde henüz akademik kadro tam olarak oluşturulmuş değildir.

Yakın gelecekte, yurtdışında veya ‘Öğretim Elemanı Yetiştirme’ uygulaması (35. Madde) ve ‘Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı’(ÖYP) kapsamında Türkiye’de diğer üniversitelerin mimarlık bölümlerinde lisansüstü eğitim yapmakta olan araştırma görevlilerinin de bölümlerine dönmesiyle mimarlık bölümlerindeki öğretim üye ve görevlisi sayılarının artacağı beklenmektedir.

Öğretim Üye ve Görevlisi Başına Düşen Öğrenci Sayıları

Mimarlık bölümlerinde kadrolu öğretim üye ve görevlisi başına düşen lisans öğrencisi sayıları karşılaştırıldığında bölümler arasındaki farklılaşmanın gerçekte çok daha büyük boyutlarda olduğu saptanmaktadır. Bu oran 4 ile 32 arasında çok büyük bir aralıkta değişmektedir. Devlet üniversitelerine bağlı mimarlık bölümleri arasında, kadrolu öğretim üye ve görevlisi başına düşen öğrenci sayısı, Trakya Üniversitesi’nde 32, Balıkesir Üniversitesi’nde 31, Osmangazi Üniversitesi’nde 28, Mersin Üniversitesi’nde 25, Çukurova Üniversitesi’nde 24 (normal ve gece eğitimi birlikte), Mimar Sinan ve Uludağ Üniversiteleri’nde 20 iken, Anadolu, Dokuz Eylül ve Gazi Üniversitelerinde 11, Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde 10, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde 8, Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde 6’dır. Bu farklılaşmanın her bölümde değişik nedenlerden kaynaklandığı anlaşılmaktadır. Trakya Üniversitesi’nde olduğu gibi, öğrenci kontenjanının önceki yıllarda sürekli olarak yüksek oluşu nedenlerden biri olarak ortaya çıkmaktadır. Ancak bunun yanısıra, öğrencilerin dönem ya da yıl kaybederek öğrenim sürelerini uzatmaları da bu oranların farklılaşmasında önemli bir etken olarak görülmektedir. Bu ise bölümün eğitim stratejisi ile ilişkili olabileceği gibi, öğrencilerin dönem kaybetmesinde öğretim üye ve görevlisi başına düşen öğrenci sayısının yüksek oluşunun etken olduğu da öne sürülebilir.

K.K.T.C.’de bulunan vakıf üniversiteleri arasında da bu oranda önemli bir farklılaşma göze çarpmaktadır. Kadrolu öğretim üyesi ve görevlisi başına düşen öğrenci sayısı Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi’nde 4, Lefke Avrupa Üniversitesi’nde 5 iken, Doğu Akdeniz Üniversitesi’nde 15’e yükselmektedir. (Ayrıca, bu üniversitelerde İç Mimarlık bölümlerinde de aynı akademik kadronun ders verdiği düşünüldüğünde, gerçekte bu oranların daha yüksek olduğu anlaşılmaktadır). Benzer bir durum İstanbul’daki vakıf üniversitelerinde de izlenmektedir: Yeditepe, Maltepe ve Kültür Üniversitelerinde bu oranlar 23, 15 ve 14 iken, Bahçeşehir Üniversitesi’nde 6’dır. Bu oranların farklılaşmasının bir nedeni, bazı bölümlerde öğrenci sayılarının oldukça düşük olmasıdır (Bahçeşehir Üniversitesi’nde 70 (2001 yılında kurulduğu için tüm sınıflar tamamlanmamıştır), Lefke Avrupa Üniversitesi’nde 29, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi’nde 30 öğrenci). Az sayıda öğretim üye ve görevlisinin bulunduğu bölümlerde ise öğrencilerin mezun olmak için almaları gereken ve bölümler arasında 40 ile 70 arasında değişen, farklı anabilim dallarındaki dersleri öğretim üye ve görevlilerinin nasıl üstlendikleri yanıt bekleyen bir soru olarak belirmektedir.

Yarı zamanlı öğretim üye ve görevlilerinin katılımıyla kimi üniversitelerde öğretim üye ve görevlisi başına düşen öğrenci sayısında çok büyük oranda düşme görülmektedir. Bu oran Trakya Üniversitesi’nde 32’den 13’e, Balıkesir Üniversitesi’nde 31’den 15’e, Osmangazi Üniversitesi’nde 28’den 8’e, Çukurova Üniversitesi’nde 24’ten 13’e, Yeditepe Üniversitesi’nde 23’ten 9’a, Uludağ Üniversitesi’nde 20’den 10’a, Maltepe Üniversitesi’nde 15’den 7’ye, Gazi Üniversitesi’nde ise 11’den 6’ya, yaklaşık yarı yarıya, kimi durumda ise üçte bire düşmektedir. Osmangazi ve Gazi Üniversitesi’nde olduğu gibi kimi üniversitelerde bu durum bir zorunluluk olmanın ötesinde, mimarlık eğitiminde uygulama yapan mimarların eğitime katılmasına dayalı bir eğitim anlayışını yansıtmaktadır. Buna karşılık, vakıf üniversiteleri de dahil kimi mimarlık okullarında başka üniversitelerden gelen öğretim üyelerinin eğitime katılımı ile bu oranın düşmesi sağlanmaktadır. Bölüm bilgilerinde belirtilen yarı-zamanlı öğretim üye ve görevlileri, mesleği icra eden mimarlar, diğer mesleklerden uzman kişiler, diğer üniversitelerden ya da bölümlerden öğretim üyeleri olabilmektedir. Farklı mimarlık bölümlerinde yarı zamanlı öğretim üye ve görevlilerinin eğitime verdikleri katkının türü ve süreleri her durumda farklılaştığından sayısal verilerden genel sonuçlar çıkarmak sağlıklı olmayacaktır. Bu nedenle bu konuda bir durum saptaması yapmakla yetiniyoruz.

Mimarlık Eğitiminde Farklı Uygulamalar

Mimarlık eğitiminin kurgulanmasında Türkiye’de bulunan mimarlık bölümleri arasında değişik model ve geleneklerden kaynaklanan farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıkların daha iyi anlaşılabilmesi için eğitimin hangi ders grupları altında verildiğinin ve ders programlarının içeriklerinin ayrıntılı olarak incelenmesi gerekmektedir. Bu araştırma kapsamında ise toplam ders adetleri, ders saatleri, toplam krediler, mimari proje derslerinin ve seçmeli derslerin ağırlığı gibi temel bilgiler üzerinden bir değerlendirme yapılmıştır.

Toplam Ders Saatleri ve Proje Dersi Saatlerinin Toplam Ders Saatine Oranı

Bu veriler içerisinde bölümlerin uyguladıkları toplam ders saatleri karşılaştırmada önemli bir ölçüt oluşturmaktadır. Mimarlık bölümlerinin dört yıllık lisans eğitimi süresince belirledikleri toplam ders saatlerinde farklı uygulamalar olduğu gözlenmektedir (Tablo 7). Toplam ders saatinin en fazla olduğu Maltepe Üniversitesi (274 saat) ile en az olduğu Erciyes Üniversitesi Kayseri Mimarlık Bölümü’nde (172 saat) bir öğrencinin lisans öğrenimi boyunca alması beklenen toplam ders saatleri arasında 102 saatlik önemli bir fark bulunmaktadır. Bu fark ortalama değere göre yaklaşık 2 yıllık ders saatine karşılık gelecek kadar önemlidir. Her ikisi de devlet üniversitesi olan ODTÜ (263 saat) ve Erciyes Üniversitesi Kayseri Mimarlık Bölümlerinin toplam ders saatleri arasında bu fark 91 saat, ODTÜ ve Uludağ Üniversitesi (187 saat) arasında ise 76 saattir. Mimarlık Bölümleri’nde uygulanan toplam ders saatleri ortalaması ise 212 saattir.

Kimi bölümlerde, toplam ders saatinin yüksek oluşunun nedeni ders adedinin fazla olmasıdır. Mimar Sinan Üniversitesi’nde toplam ders adedinin 70 (ders saati 218), Trakya Üniversitesi’nde 67 (ders saati 222) ve Dokuz Eylül Üniversitesi’nde 66 adet (ders saati 218) olması, bu bölümlerde toplam ders saatinin diğer bölümlerden fazla olmasının başlıca nedeni olarak ortaya çıkmaktadır. Bir öğrencinin mezun olabilmek için alması gereken toplam ders adetlerinde de yine bölümler arasında önemli farklar bulunmaktadır. Mimar Sinan Üniversitesi’nde bir öğrencinin toplam 70 ders alması beklenirken, bu sayı Karadeniz Teknik Üniversitesi’nde 62, Yıldız Teknik Üniversitesi’nde 56, ODTÜ’de 50, İTÜ’de 47, toplam ders saatinin 259 saat olduğu İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nde 47 ve toplam ders saatinin en yüksek olduğu Maltepe Üniversitesi’nde 50’dir. (Tablo 9)

Bölümlerde ders saatlerinin bu denli farklılaşmasının bir diğer nedeninin ise proje derslerine ayrılan ders saatlerinin değişkenliği olduğu görülmektedir. (Tablo 7) ODTÜ ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nde toplam ders saatlerinin % 37’sinin, Doğu Akdeniz Üniversitesi’nde % 39’unun, Çukurova Üniversitesi’nde % 28’inin mimari proje dersine ayrılmış olması, bu bölümlerde toplam ders saatinin fazla oluşunun nedeni gibi görünmektedir. Fakat, Mersin Üniversitesi’nde toplam ders saatlerinin % 48’ini, İstanbul Kültür Üniversitesi’nde % 40’ını, Lefke Avrupa Üniversitesi’nde % 38’ini proje derslerinin almasına karşılık, bu bölümlerde diğer derslerin ders saatlerinin düşük olması nedeniyle, toplam ders saati de göreli olarak düşük kalmaktadır.

Proje derslerinin (atölye ve stüdyoların) eğitim programı içerisindeki ağırlığının değişmesi, mimarlık eğitiminin nasıl yürütülmesi gerektiğine ilişkin farklı anlayışlardan kaynaklanmaktadır. Kimi bölümler mimarlık eğitimini mimari tasarım projesi odağı çevresinde sürdürürken, kimi bölümler diğer derslerin ders programı içerisindeki toplam ağırlığını yüksek tutmaktadırlar. Mimari proje dışındaki derslerin bir bölümü de yine atölyede gerçekleştirilen uygulama dersleridir. (Tablo 1’deki verilerden Yıldız Teknik Üniversitesi’nin bu dersleri de proje dersi kapsamında sayarken, örneğin Mimar Sinan Üniversitesi’nin bu dersleri proje dersi kapsamına dahil etmediği anlaşılmaktadır).

Toplam Ders Kredisi ve Proje Dersi Kredileri

Maltepe Üniversitesi dışında tüm üniversitelerin mimarlık bölümleri kredili sistemi uygulamaktadır. Bununla birlikte bölümlerin, lisans eğitimi süresince bir öğrencinin alması gereken derslerin kredi toplamı 130 ile 191 aralığında değişkenlik göstermektedir. (Tablo 8) Buna karşılık, tablolardan, kredi toplamlarının toplam ders adedi ile de doğrudan bir ilişkisi olmadığı görülmektedir. ODTÜ’de bir öğrencinin mezun olabilmesi için alması gereken toplam ders adedi 50, toplam kredi ise 191 kredi iken, Uludağ Üniversitesi’nde toplam ders adedi 60, toplam ders kredisi ise 130’dur. Toplam krediler ve ders adetleri arasındaki bu farklılaşma, bölümlerin derslere çok farklı kredi ağırlıkları verdiklerini ortaya koymaktadır. Bölümler arasındaki öğrenci yatay geçişlerinde kredi sistemlerindeki farklı uygulamalar sorun yaratabilmektedir.

Seçmeli Ders Sayılarının Toplam Ders Sayısına Oranı

Seçmeli dersler, öğrencilerin ilgi alanlarına göre kendilerini geliştirmelerine olanak sağlaması beklenen derslerdir. Bölümler tarafından öğrenciler farklı ders gruplarından belirli sayıda seçmeli ders almaya yönlendirilmektedir. Bununla birlikte, mimarlık bölümlerinin belirledikleri, bir öğrencinin mezun olabilmesi için alması gereken seçmeli ders sayısı da bölümler arasında önemli farklılıklar göstermektedir. Bu sayılardaki farklılaşma, her bölümdeki seçmeli ders seçeneğinin az ya da çok olmasına göre değişmektedir. Yeterli sayıda öğretim üye ve görevlisi bulunan bölümlerde seçmeli ders seçeneği de fazla olabilmektedir. Öğretim üye ve görevlisi sayılarının yetersiz olduğu bölümlerde ise seçmeli ders sayısı sınırlı kalmaktadır. Buna karşılık bölümlerin bu konuda da farklı politika ve stratejileri olabileceği de gözden kaçırılmamalıdır.

Tablo 1 ve Tablo 9’daki verilere göre, bir öğrencinin mezun olabilmek için alması gereken seçmeli ders sayısı Uludağ Üniversitesi’nde 16, Mimar Sinan Üniversitesi’nde 13, Gazi ve Anadolu Üniversitelerinde 11, Osmangazi Üniversitesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul Kültür Üniversitesi, İTÜ ve ODTÜ’de 10 iken, Beykent Üniversitesi’nde 7, Erciyes Üniversitesi Yozgat Mimarlık Bölümü’nde, Bahçeşehir, Çukurova Üniversitelerinde ve İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü’nde 6, Doğu Akdeniz, Dokuz Eylül ve Mersin Üniversitelerinde 5, Yakın Doğu, Lefke Avrupa, Girne Amerikan, Selçuk, Trakya, Karadeniz Teknik ve Erciyes Üniversitesi Kayseri Mimarlık Bölümlerinde 4, Uluslararası Kıbrıs ve Maltepe Üniversitelerinde 3, Dicle, Süleyman Demirel ve Balıkesir Üniversitelerinde 2, Yeditepe Üniversitesi’nde 1’dir. Haliç Üniversitesi’nde ise seçmeli ders uygulaması bulunmamaktadır.

Sonuç Yerine

Mimarlık eğitiminin farklı bölümlerde nasıl yürütüldüğünün daha ayrıntıda incelenebilmesi için, bölümlerin ders programlarının ve derslerinin içeriklerinin araştırılması gerekmektedir. Bundan sonra yapılacak olan karşılaştırmalı çalışmalarda proje derslerinin yanısıra diğer ders gruplarının ağırlıklarının incelenmesi ve ders programlarının kurgusunun ve derslerin içeriklerinin de araştırılmasıyla, Türkiye’de mimarlık eğitiminde uygulanan farklı yaklaşımlar sergilenebilir.

Mimarlık eğitimini yeniden değerlendirirken bu anlamda çok daha kapsamlı araştırmaların yapılması gereği ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda, eğitimin ve öğretim kadrolarının bölümlerde nasıl örgütlendiği, bu örgütlenmenin ne tür model ve geleneklerden kaynaklandığı, ayrıntıda ders programlarının ve içeriklerinin nasıl kurgulandığı da araştırılmalıdır.

Türkiye ve KKTC’de eğitim vermekte olan 31 mimarlık bölümünden aldığımız veriler üzerinden yapmış olduğumuz bu araştırma, mimarlık bölümleri arasında temel sayısal veriler karşılaştırıldığında belirgin farklılaşmalar olduğunu göstermektedir. Bu veriler arasında özellikle kimi bölümlerde çok yüksek olan öğretim üye ve görevlisi başına düşen öğrenci sayıları en önemli sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Yeni kurulan bölümler akademik kadrolarını gerektiği gibi oluşturamadan YÖK tarafından yüksek sayıda öğrenci almaya zorlanmaktadır. Öğretim üye ve görevlisi yetiştirmek amacıyla araştırma görevlilerinin yurtdışına ve doktora programları bulunan üniversitelere eğitime gönderilmeleri olumlu bir adım olmakla birlikte, bugün az sayıda öğretim üye ve görevlisi ile çok sayıda öğrencinin eğitiminin sürdürülmesi mimarlık eğitiminin niteliği açısından önemli bir sorundur.

Birkaç ayla sınırlı bir süre içerisinde Mimarlık Bölümlerinin ilgi ve katkılarıyla toplanan bu verilerin başka araştırmalar için bir başlangıç oluşturmasını ve bundan sonra da güncellenerek sürdürülmesini umuyoruz.(3)

Tablolar:

Tablo 1. Türkiye ve KKTC’de bulunan Mimarlık Bölümleri’nden alınan 2003 yılı verileri

Tablo 2. Mimarlık Bölümlerinin sayısında yıllara göre artış

Tablo 3. 2003 yılı Mimarlık Bölümlerindeki lisans öğrencisi sayıları

Tablo 4. 2003 yılında Mimarlık Öğrencilerinin kentlere ve üniversitelere dağılımı

Tablo 5.1. 2003 yılında Mimarlık Bölümlerinin öğretim üye ve görevlisi sayıları ile yıllık öğrenci kontenjanları oranları

Tablo 5.2. 2003 yılında Mimarlık Bölümlerinin yıllık öğrenci kontenjanları

Tablo 5.3. 2003 yılında Mimarlık Bölümlerinin kadrolu öğretim üye ve görevlisi sayıları

Tablo 6. 2003 yılı verilerine göre Mimarlık Bölümlerinde öğretim üyesi ve görevlisi başına düşen öğrenci sayıları

Tablo 7. 2003 yılı verilerine göre Mimarlık Bölümlerinde toplam ders saatleri ve mimari proje dersi saatleri

Tablo 8. 2003 yılı verilerine göre Mimarlık Bölümlerinde toplam kredi ve proje dersi kredisi.

Tablo 9. 2003 yılı verilerine göre Mimarlık Bölümlerinde toplam ders ve seçmeli ders sayıları.

Notlar:

1. 2003 ÖSYM Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi Kılavuzu

2. 2003 ÖSYM Kılavuzu’nda Türkiye’den gelen öğrenciler için Azerbeycan Mimarlık ve İnşaat Üniversitesi’nde yıllık kontenjan 30, Moldova Teknik Üniversitesi’nde 3 ve Litvanya’da bulunan Gediminas Teknik Üniversitesi’nde 10 olarak belirtilmiştir.

3. Bu yazının hazırlanması sürecinde mimarlık bölümlerine ait verilerin toplanmasında bize destek olan Mimarlık Dergisi Yayın Sekreteri N. Müge Cengizkan ile Yayın Sekreteri Yardımcısı Tuğçe Selin Tağmat’a ve grafik tabloları hazırlamakta yardımcı olan Mert Akit’e teşekkür ederiz.