18. Venedik Mimarlık Bienali’nde Özbekistan’ı temsil eden, küratörlüğünü Paris ve Marakeş merkezli tasarım ve mimarlık ofisi Studio KO’nun üstlendiği “Unbuild Together: Archaism vs. Modernity” enstalasyonu, ülkenin katmanlı mimari mirasını, geleceğine yön vermesi için potansiyel bir araç ve ilham kaynağı olarak tasarlanmıştır.

Karakalpakistan ve Harezm bölgelerindeki İslam öncesi antik kalelerin labirenti andıran koridorlarından ilham alınarak başlatılan proje, 25 yerel mimarlık öğrencisiyle yürütülen iki çalıştayın çıktıları ile şekillendirilmiştir. İlk çalıştay, büyük oranda el değmemiş bu kalelerin mekânsal basitliği ve dokusunu ön plana çıkaran, mistik koridorlarını tekrar eden sergi hacmini oluşturmuştur. Serginin logosundaki merkezi labirent de antik Harezm uygarlıklarından kalan Koi Krylgan Kale’nin planına bir gönderme olarak tasarlanmıştır. İkinci çalıştay ise bu bölgelerde farklı dönemlerde görülen yapı malzemelerinden tuğla, toprak ve kilin maddeselliğine odaklanmıştır. Yerel ustaların desteğiyle yapılan analizler ve tekniğin sınırlarını zorlayan denemeler, bilinen malzemelerin yeniden ele alınış sürecini yansıtırken bu çağdaş ve bağlamsal düşünme pratiğinin ürünleri de serginin ikinci kısmını oluşturmuştur.

Basit ve küçük ölçekli olarak tasarlanmış mekân, birbirine referans veren 3 temel duvara indirgenmiştir. Karanlık ve belirsizlik öğeleri ile dokunma duyusunun ön plana çıkması teşvik edilirken, ışığın yokluğunda zamanla güçlenecek görme duyusu ile de enstalasyonun deneyiminde dönüşümsel bir nitelik kurgulanmıştır. Bu anlamda sergi, didaktik bir demonstrasyon olmanın ötesinde, basitlik ve tevazu ile sorgulama, hissetme ve deneyimleme gibi kavramlara odaklanmaktadır. Yapı, Venedik’ten ve 19. yüzyıl Özbekistan’ından geri kazandırılmış tuğlalar ile inşa edilmiştir. Unutulmaya yüz tutmuş Mavi Buhara seramik tekniği kullanılarak, Özbek sanatçı ve seramik ustası Abdulvahid Bukhoriy tarafından sırlanan bazı tuğlalar ise çarpıcı bir etki yaratmak amacıyla çeşitli noktalara yerleştirilmiştir.

Stüdyo, bu çalışmayı bienalin teması olan “Geleceğin Laboratuvarı” ile paralel olarak gelişen organik ve kolektif bir egzersiz olarak ele almıştır. Onlara göre mimarlığın geleceği sadece teknolojik gelişmelerde değil, tarihin bize sunduklarının sınırlarını zorlamaktan gelen çok katmanlı bir modernite olasılığından da geçmektedir.

Ülke topraklarındaki hem antik kültürel mirasın hem de yakın tarihte iz bırakan Sovyet modernizminin değerini ön plana çıkardıkları çeşitli projelere destek sağlayan Özbekistan Sanat ve Kültür Geliştirme Vakfı’nın desteklediği pavyon, “Unbuild Together: Archaism vs. Modernity”, Özbekistan’ın, zamanın ruhunu kendi değerlerinin ışığında yakaladığı bu yaklaşıma uygun bir örnek olarak okunabilir.