ORMANI PLANLAMAK: PLANLAMA AKLININ BİR ELEŞTİRİSİ

Fatma Önder Özşeker, Mayıs 2024, Metis Yayıncılık, İstanbul, Türkçe, 280 sayfa.

Türkiye’de ormanın nasıl sorunsallaştırıldığı, nasıl planlandığı ve bu planlama mantıklarının iklim değişikliğine yönelik politikalardan nasıl etkilendiği sorularından yola çıkan Ormanı Planlamak: Planlama Aklının bir Eleştirisi kitabı yayınlandı. Yazar Fatma Önder Özşeker eserinde, üretimci ve korumacı planlamayı birbirine karşıt yaklaşımlar olarak ele almıyor; ormanı planlamanın, ister odun üretimi için olsun, ister biyoçeşitliliği korumak için olsun biyopolitik müdahaleler olduğunu iddia ediyor. Yazar bu vurgusunu iki temel noktayla ilişkilendiriyor: İlk olarak, her iki planlama yaklaşımının da nesnellik bir yana, değer yüklü süreçler içerdiğini ortaya koyuyor. Bu müdahalelere içkin belirsizliklere ve deneyselliklere işaret ederek, başka görme biçimlerine imkân tanıyor. Kendi bilimselliğinin politikliğini kabul eden bir planlama ve koruma pratiğini araştırmaya davet ediyor. İkinci olarak, modernist mekânsal planlama geleneğinin insan ve sermaye merkezli başat yönelimine karşı, insandan ibaret olmayan bir dünya tasavvuruna ve bu tasavvura dayanan epistemolojik hareket noktalarına kapı aralıyor. Bu bağlamda ve son olarak, nesnelliğin yerine insandan ibaret olmayan dünyalara karşı sorumluluğu koyuyor.

SHIGERU BAN. COMPLETE WORKS 1985-TODAY

Philip Jodidio, Mayıs 2024, TASCHEN, İngilizce-Fransızca-Almanca, 696 sayfa.

Philip Jodidio'nun Shigeru Ban: Complete Works 1985-Today adlı eseri, ünlü Japon mimar Shigeru Ban'ın düşünce yapısını ve eserlerini kapsamlı bir şekilde ele alıyor. TASCHEN tarafından yayınlanan monografi koleksiyonunun yeni üyesi, İngilizce, Fransızca ve Almanca dillerinde hazırlanan içeriğiyle geniş bir okuyucu kitlesine hitap ediyor.

Shigeru Ban'ın kariyerinin başlangıcından itibaren tamamlanan binalar, yeni projeler ve stüdyosunun geleceği üzerine bir bakış sunan bu kitapta Jodidio, Ban'ın yenilikçi, zarif ve duyarlı mimari anlayışını gözler önüne seriyor. Yeteneğini ve yenilikçi fikirlerini yardıma muhtaç insanlara adamaktan geri durmayan Shigeru Ban’ın Ruanda ve Sri Lanka'daki mülteciler için barınaklar inşa ettiği, kriz zamanlarında Fukushima ve Ukrayna'da kağıt masura yapıları kullanarak acil barınma yerleri kurduğu çalışmaları, Türkiye’de de özellikle 6 Şubat depremleri sonrasında örnek alınan çözümler sunmuştu. Mimarın bu ilham verici nitelikli çalışmalarından kesitler sunan Shigeru Ban: Complete Works 1985–Today, Ban'ın insani mimarlık anlayışını ve mesleğinde sınırları zorlayan yaklaşımını ortaya koyuyor.

ATLAS OF NEVER BUILT ARCHITECTURE

Sam Lubell ve Greg Goldin, Mayıs 2024, Phaidon Press Limited, İngilizce, 368 sayfa.

Sam Lubell ve Greg Goldin'in Atlas of Never Built Architecture adlı eseri, 20. yüzyıldan günümüze kadar hayata geçirilmemiş 300'den fazla sıra dışı mimari projeyi kapsamlı bir şekilde inceliyor. Mayıs 2024'te Phaidon tarafından yayımlanan bu kitap, İngilizce olarak okuyucuya sunuluyor.Alışılmadık temasıyla çığır açıcı olarak yorumlanan kitap, dünya çapında etkili mimarların ortaya koyduğu çok çeşitli fikirleri gözler önüne seriyor. Kitapta yer alan projeler, zaman zaman uygulanamaz veya hayali olsa da, her zaman yaratıcı, iddialı ve bu yönleriyle de ilham verici nitelikte. İlk eskizlerden dijital görselleştirmelere kadar uzanan çeşitlilikte görsellerle desteklenen eser, projelerin tasarımı ve geliştirilmesiyle de ilgili ipuçları barındırıyor.Lubell ve Goldin, Lloyd Wright, Louis Kahn ve Le Corbusier gibi isimlerin gelecek vizyonları ile Norman Foster, Diller Scofidio + Renfro, Steven Holl ve Zaha Hadid gibi daha çağdaş mimarların projelerine birlikte yer vererek farklı dönemlerin gerçekleşmemiş fakat incelemeye değer projelerini bir arada görmeyi mümkün kılıyor.

MODERN MİMARLIKTA DEĞİŞEN İDEALLER 1759-1950

Peter Collins, Mart 2024, Hale Gönül (çev.), Arketon Yayınları, Türkçe, 432 sayfa.

Yirminci yüzyılın en büyük mimarlık tarihçileri arasında sayılan Peter Collins (1920-1981), modern mimarlığın 18. yüzyılda başlayan anlatısını, Modern Mimarlıkta Değişen İdealler 1750-1950 başlıklı, kapsamlı çalışmasında ele alıyor. Kenneth Frampton'ın “Avrupa mimarlığının köklerinin çok yönlü bir yorumu” olarak tanımladığı çalışma, Hale Gönül'ün çevirisiyle, Aykut Köksal'ın genel yayın yönetmenliğindeki Arketon Yayınları arasına katıldı.Frampton, ilk kez 1965 yılında basılmış eserin ikinci baskısının önsözünde Collins’in eserinin önemine dair şöyle değerlendirmelerde bulunuyor: "Peter Collins'in (…) yapıtı, pek çok açıdan ihmal edilmiş, hatta unutulmuş bir çalışmadır. İçeriğinin büyük kısmı, izleyen çalışmalarda ayrıntılarıyla irdelenmiş olmasına rağmen, bugün bile öncü bir eser olmayı sürdürür. Modern hareketin oldukça geniş bir dönemi kapsayan ideolojik bir tarihçesini sunan çalışma, baştan sona keskin bir eleştirel yaklaşımla ele alınmıştır. Collins’in kitabının ufuk açıcı özgünlüğü, modern mimarlığın son iki yüzyıllık evriminde strüktürel biçimin oynadığı belirleyici rolü sorgulayışından ileri gelir.(…)”

AÇIK PLANLAMAYA DOĞRU

İlhan Tekeli, Mayıs 2024, İdealkent Yayınları, Türkçe, 229 sayfa.

Prof. Dr. İlhan Tekeli‘nin yeni kitabı Açık Planlamaya Doğru, Tekeli’nin kendi deneyimleriyle beslediği anlatımıyla planlamanın geleceğine dair öngörü ve önerilerini paylaştığı tarihî ve teknik bakış açılarını okuyucuyla paylaşıyor. Tekeli, kitabına dair görüşlerini ve beklentilerini şu şekilde ifade ediyor: “Açık Planlamaya Doğru başlığı, yalnız Dünya’da ve Türkiye’de kent planlaması konusundaki bir eğilime işaret etmek için kullanılmıyor, daha önemlisi Türkiye’ye, var olan kapalı kent planlaması pratiğinin ve kurumsal yapısının değiştirilmesi için yapılan, bir çağrı/öneri olma işlevi görüyor. […] Yeni etkili bir planlamaya geçebilmek için bu konunun toplumda / meslek camiasında konuşulup benimsenmesi ve akademi dünyasının ve pratik dünyasının değişik düzeylerindeki aktörlerinin katkılarıyla geliştirilmesi gerekiyor. Ben de böyle bir kolektif katkılarla gerçekleştirilecek bir geçişi daha demokratik ve heyecan verici buluyorum. Bu bakış açısı içinde, bir oluşum sürecinin başlangıcında oluşan birikimin yayına dönüşmesine olumlu baktım. Böyle bir yayın yapılmasının açık plan konusundaki tartışmaları daha verimli hale getirmesini bekliyorum.”

TEORİDEN PRATİĞE AKILLI ŞEHİRLER

Atilla Akkoyunlu (ed.), M. Ernur Akıner (ed.), Mart 2024, İdealkent Yayınları, Türkçe, 375 sayfa.

Atilla Akkoyunlu ve M. Ernur Akıner'in editörlüğünde kaleme alınan Teoriden Pratiğe Akıllı Şehirler, günümüz bilgi ve iletişim teknolojilerinin kentsel yaşam üzerindeki etkilerini derinlemesine inceliyor. İdealkent Yayınları tarafından yayımlanan bu kitap, akıllı şehir kavramını teknolojiden öte, insan merkezli çözümler ile birlikte ele alıyor. Eser, akıllı şehirlerin finansmanı, akıllı şehir uygulamalarında yerli üretim, sürdürülebilir kentlerde yeşil alanların önemi, akıllı şehirlerde sürdürülebilir üniversite kampüsleri, akıllı şehirler ile ilgili indeksler, akıllı şehirler ile ilgili standartlar, akıllı şehirler ve atık yönetiminin geleceği, su sektöründe enerji verimliliği, akıllı şehirlerde hava kirliliğine yönelik mobil algılama sistemleri ve sürdürülebilir binalarda iç hava kalitesine genel bakış, kentsel su kaynaklarını yönetmek için akıllı yaklaşımlar, yağmur suyu hasadı ve şehir master planları üzerine olmak üzere geniş içeriğiyle teorik ve pratik alanda yapılmış özgün çalışmaları barındırıyor.

MİMARLIK: AKLIN MEKÂN MACERALARI

Henri Raymond, Mayıs 2024, Alp Tümertekin (çev.), Janus Yayınları, İstanbul, Türkçe, 288 sayfa.

Henri Raymond’ın orijinal başlığı L'architecture, les aventures spatiales de la raison olan eseri, Alp Tümertekin'in çevirisiyle Mimarlık: Aklın Mekân Maceraları başlığıyla Türkçe’ye kazandırıldı. Janus Yayınları tarafından yayımlanan kitap, mimarlığın sadece sanatsal değer taşıyan ürünler üretmekten öte, insan etkinliğinin bir yansıması ve toplumla bağlantılı olduğunu vurguluyor. Henri Raymond, mimarlığın, sanat tarihinin ve etnolojinin büyük isimleri Bruno Zevi, Le Corbusier, Pierre Francastel, Immanuel Kant, Françoise Choay, Ferdinand de Saussure ve Claude Lévi-Strauss'u da barındıran kurgusuyla mekâna ilişkin ideolojileri incelerken Leonardo da Vinci’den Pierre Bourdieu’ye kadar mimarlığın, sanat tarihinin, etnolojinin ve felsefenin büyük isimlerini ağırlıyor ve farklı mimarlık anlayışları temelinde mekâna ilişkin ideolojilerini ortaya koyuyor. Eser, mimarlar ve kent planlamacıları tarafından üretilen biçimlerin geçerliliğini ve kişinin kendine ait bir mekânı nasıl oluşturduğunu tartışarak okuyuculara insan ve toplumla ilişkilenen bir mimarlık üzerine kapsamlı bir okuma sunuyor.

“GÖDEL, ESCHER, BACH” ÜZERİNE

Aykut Köksal,Bülent Gözkân, Mart 2024, Arketon Yayınları, İstanbul, Türkçe, 240 sayfa.

Aykut Köksal ve Bülent Gözkân'ın “Yapay zekâ tartışmalarına ‘Gödel, Escher, Bach’ üzerinden bir bakış” olarak tanımladıkları eser, “Arketonses” dizisinin ilk kitabı olma özelliğini taşıyor. Eser, Douglas R. Hofstadter'in Gödel, Escher, Bach: Bir Ebedi Gökçe Belik adlı çalışmasını konu alan söyleşi dizisinden oluşuyor. Yirmi iki yıl önce, Açık Radyo'da, Aykut Köksal'ın Minima Musica başlıklı programında gerçekleşen ve on sekiz hafta süren dizinin, kitap formatına aktarılmış dökümü kitabın içeriğini oluşturuyor. Aykut Köksal ile Bülent Gözkân'ın gerçekleştirdiği bu söyleşi dizisinin, Hofstadter'in kitabını tanıtmak, yorumlamak, ilk bakışta ulaşılmaz gibi görünen metinleri anlaşılır kılmak amaçları taşıyor. Bu söyleşi dizisi, bu temel amaçların da ötesine geçiyor, kitabın açtığı kanallardan farklı disiplinlere, farklı konulara doğru yol alan saptamalarla ve Hofstadter'in kitabının okuruna yeni perspektifler sunan açılımlarla, yazarın belirlediği içeriğin epey ötesine ulaşıyor.

MİMARLIĞIN AKLI

Ali Artun, 2024, İletişim Yayınları, Türkçe, 112 sayfa.

Mimarlık ve sanat ekseninde birçok çalışması bulunan Ali Artun, yeni kitabı Mimarlığın Aklı’nda mimarlık pratiğini akıl üzerinden bir okuyarak aritmetik, müzik, geometri ve matematiği mimarlık alanıyla buluşturuyor. Kayhan Kaygusuz’un fotoğraflarıyla vücut bulan kitap, Artun’un sıra dışı anlatımıyla mimarlığın düşünce alanının sınırlarını sorgulamaya teşvik ediyor. Yazarın ifadesiyle kitap şu düşünceler etrafında şekilleniyor: “Rönesans’a kadar etkin olan mimarlık kavramı, tanrısal bir geometriyle aritmetiğin eseridir. Kozmosu kurduğuna inanılan formların ve sayıların türevidir. Ve bu formlar ve sayılar âlemi, mitlerle, sembollerle, şifrelerle ifade edilir. Hermetiktir, enigmatiktir, büyüseldir, şiirseldir, semaidir, gizemlidir… Mimarlık bu âlemde yaratılır ve anlamdırılır. Ve işte o ilahi âlemde mimarlığın gizemi mimarlığın aklıdır.”

CUMHURİYETİN 100. YILINDA MİMARLIK

İpek Akpınar Aksugür (ed.), Şebnem Önal Hoşkara (ed.), 2024, İdealkent Yayınları, Türkçe, 1. Cilt: 520 sayfa, 2. Cilt: 557 sayfa, 3. Cilt: 356 sayfa.

İpek Akpınar Aksugür ve Şebnem Önal Hoşkara’nın editörlüğünde hazırlanan üç ciltlik Cumhuriyetin 100. Yılında Mimarlık serisi İdealkent tarafından basıldı. Başvuru kitabı niteliğindeki bu kapsamlı eser Türkiye Cumhuriyeti’nin yüz yıllık mimarlık ortamını farklı uzmanların çok katmanlı ve çok yönlü çalışmalarını bir araya getirerek okuyucuları kronolojik bir anlatıyla buluşturuyor. Kitabın tanıtım metni şu şekilde: “Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan itibaren ‘köktenci bir çağdaşlaşma projesi’ şeklinde ele alındığı söylenen kentsel gelişme ve kent planlaması ile paralel olarak da değerlendirilebilecek olan bu yüz yıllık mimarlık süreci, 1923-1950, 1950-1980, 1980-2000 ve 2000’ler sonrası şeklinde bir kronolojik yaklaşımla irdelenebilir. Bunun yanında, söz konusu dönemlerden bağımsız olarak, konut mimarlığı, kültür-mekân, halkevleri, kooperatifler, endüstriyel yapılar, etnik mimarlık, temsiliyet, kültürel miras, modern mimarlık, yarışmalar, mimarlık eğitimi, kadın mimarlar gibi farklı tematik açılımlar da, gerekli görülürse benzer kronolojik çerçeve içinde ayrı ayrı ele alınabilirler. […] Yoğun bir emekle hazırlanan kitap Türkiye mimarlığı ile ilgili uzun soluklu koşudan mütevazi bir kesit alarak, geleceğe dair yeni soruları, hayalleri ve umutları gündeme taşımayı hedeflemektedir.”

YİRMİNCİ YÜZYILDA KENT ÜTOPYALARI

Robert Fishman, 2024, Duygu Toprak (çev.), Arketon Yayınları, Türkçe, 296 sayfa.

Robert Fishman’ın, Yirminci Yüzyılda Kent Ütopyaları başlıklı kitabı, Duygu Toprak’ın çevirisiyle Arketon Yayınları’nın Türkçe mimarlık yazınına kazandırdığı eserler arasına eklendi. Kitap, Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright ve Le Corbusier’nin ideal kent tasarılarını inceliyor.

“Modern teknolojinin gücü ve güzelliği ile sosyal adalete dair en aydın fikirleri en iyi şekilde yansıtan yirminci yüzyılın ideal kenti nasıl bir kenttir?” sorusunu irdeleyen Robert Fishman, 1890 ila 1930 yılları arasında toplumların yeni kentlere ihtiyacı olduğuna inanan üç plancı, Ebenezer Howard, Frank Lloyd Wright ve Le Corbusier’nin bu soruyu cevaplama şekillerini ele alıyor. Fishman’a göre Howard, Wright ve Le Corbusier, toplumsal çatışma ve sefalet içinde yüzen eski kentler kendi hallerine bırakıldığı takdirde medeniyet açısından doğuracakları sonuçlardan büyük bir korku duyuyorlardı. (…) İdeal kentlerinin bütünlüklü tasarımı, kapsamlı programlar yapma ve kent planlamanın ilkeleri üzerine etraflıca düşünme zamanının geldiğine dair inançlarını yansıtıyordu. Bu düşünceler etrafında şekillenen kitap, kent ütopyalarını merkeze alarak aslında 20. yüzyıldaki gerçek yaşantıya dair bir kent okuması niteliği de taşıyor.

CUMHURİYETİN 100. YILINDA KENTLEŞME VE KENTSEL TOPLUM

Şerife Geniş (ed.), Neslihan Demirtaş-Milz (ed.), 2024, İdealkent Yayınları, Türkçe, 672 sayfa.

Editörlüğünü Şerife Geniş ve Neslihan Demirtaş-Milz’in üstlendiği Cumhuriyetin 100. Yılında Kentleşme ve Kentsel Toplum başlıklı kitap, Cumhuriyet’in 100 yıllık kentleşme serüveninin bir bilançosundan ziyade, Türkiye kentleşmesinin ve kentsel toplumunun güncel panoramik bir resmini sunmayı amaçlıyor. Kent ve konut politikalarını, kentlerin dönüşümünü, kentsel miraslarımızın kaderini, kent-kır etkileşimlerini, yapılı ve doğal çevre ilişkilerini, kentliliğin değişen anlamlarını, yaşlılar, kadınlar ve çocukların yanında yoksul ve yoksun gruplar gibi dezavantajlı kesimlerin kent mekânına ve kentsel haklara erişimini irdeleyen çalışmaları içeren kitap, bugünün sorunlarını tespit etmeye, geleceğe dair sorular sormaya ve çözüm önerileri sunmaya çalışıyor. Eser, sorduğu sorularla okuyucuyu da bu düşünce ortamına davet ediyor: “Çağımızda insanlığın büyük çoğunluğunun yaşam alanı haline gelmiş olan kentlerin geleceğini belirleyecek olan şey eğer kolektif düşünce, çaba, emek ve mücadele ise, bugün hepimizin yanıt araması gereken en temel soru şudur: Anayasamızda yazdığı üzere laik, demokratik ve sosyal bir hukuk devleti olan Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılında hiçbir toplumsal grubu dışarıda bırakmayan, insan onuruna yaraşır, doğaya ve insan dışındaki tüm canlıların yaşam hakkına saygılı, sürdürülebilir ve yaşanabilir kentleri nasıl inşa edebiliriz?”