6 Şubat 2023’te gerçekleşen depremler şüphesiz ki Türkiye’nin yaşadığı en büyük toplumsal travmalardan biri olmuştur. Kahramanmaraş merkezli ve on bir ili kapsayan geniş bir alanda etkisini gösteren depremlerde yaklaşık on dört milyon kişi doğrudan etkilenmiş, resmi verilere göre elli binin üzerinde yurttaşımız ise yaşamını yitirmiştir. Depremin ertesinde bölgedeki pek çok kentte olduğu gibi Kahramanmaraş’ta da özellikle 20. yüzyıl son çeyreği ve 21. yüzyıl başında gelişen kentsel doku büyük kayıplara uğramıştır. [1] Bölgede yer alan Mimarlar Odası Kahramanmaraş Şube Binası ise depremi hasar almadan atlatarak yerel, ulusal ve uluslararası basında ilgi görmüş, nitelikli mesleki hizmetlerin afetlere karşı güvence olduğunun kanıtı olarak değerlendirilmiştir.

Hayrullah Mahallesi 6628 Ada, 1 parselde yer alan MO Kahramanmaraş Şube Binası 2005 yılında açılan davetli bir yarışma sonucunda elde edilmiştir. Yerel bir mimar olan Sariye Arık tarafından tasarlanıp projelendirilmiş olan yapının inşası 2010 yılında tamamlanmıştır. İki katlı yapının kademeli olarak geri çekilen ön cephesinde cam paneller ve kompozit cephe elemanları ile masif bir kitle vurgulanırken, diğer cephelerde çıkmalarla bu forma hareket kazandırılmış ve mütevazı bir hacim elde edilmiştir. Bilimsel şehircilik ve yapılaşma ilkeleri esas alınarak, afet verilerine, zemin özelliklerine ve taşıma kapasitesine uygun biçimde tasarlanmış ve inşa edilmiş olan MO Kahramanmaraş Şube Binası döneminin çağdaş mimarisini yansıtmaktadır.

21. yüzyılın ikinci çeyreğine yaklaşırken çağdaş koruma alanında “mimari miras” tanımı çerçevesinin genişlediği görülmektedir. Yapıların ekonomik ömürlerinin fiziksel ömürlerinden daha kısa hale geldiği içerisinde bulunduğumuz hız çağında Modernist anlayışın hakim olduğu dönemin sonrasında üretilen başta Brütalizm ve Postmodernizm olmak üzere farklı pek çok üslupta eserin korunması söz konusu olmakla birlikte, 2000’li yıllarda üretilmiş çağdaş mimarlık örneklerinin de korumaya konu olabildiği görülmektedir. [2] Bunun yanı sıra, çağdaş koruma anlayışı, mirasın başta somut olmayan nitelikleri olmak üzere, barındırdığı tüm değerleriyle bir bütün olarak korunması gerektiğini öğütlemektedir.

25 Eylül 2023 tarihinde Azerbaycan ile imzalanan milletlerarası antlaşma doğrultusunda konut, eğitim ve kültür merkezi yapılarının inşa edileceği “Azerbaycan Mahallesi” projesi kapsamında Hayrullah Mahallesi sınırları içerisindeki MO Kahramanmaraş Şube Binasının da yer aldığı bölge “rezerv alan” ilan edilerek yıkımlara başlanmıştır. Bugün söz konusu alanda kentin 21. yüzyıla ait mekânsal hafızasının tek örneği olarak kalan ve yıkım tehdidi altında olan MO Kahramanmaraş Şube Binası, sahip olduğu mimari ve işlevsel değerlerin ötesinde, orada yaşayan bireylerin, ailelerin, kentlilerin deprem öncesi ve sonrası toplumsal belleğini simgelemektedir. Doğru mühendislik ve yapı teknikleriyle inşa edilerek deprem dayanımını ispat eden MO Kahramanmaraş Şube Binası’nın bir toplumsal bellek mekânı olarak taşıdığı tüm değerleriyle acilen koruma altına alınarak geleceğe aktarılması yerel ve ulusal ölçekteki bu travmanın iyileşme sürecindeki adımlardan biri olarak büyük önem taşımaktadır.

NOTLAR

[1] Deprem sonrası Kahramanmaraş il genelindeki yapıların yaklaşık yüzde 55’i yıkılmış ya da ağır, orta veya az hasar almıştır: T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2023, Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu, s.36.

[2] Oslo’daki Norveç Ulusal Opera ve Bale Binası 2008’deki açılışının ardından 2012 yılında tescil edilmiş, Azerbaycan’daki Haydar Aliyev Kültür Merkezi (2012) açılışından 2 yıl sonra tescil edilmiştir. Türkiye’de ise en genç kültür varlığı 2017’de tescil edilen B2 Evi (2001)’dir.