Ekonomik krizin ve Şubat ayında gerçekleşen depremlerin yarattığı toplumsal travmanın etkisinde girilen 14-28 Mayıs 2023 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde seçmenler tercihlerini yirmi yılı aşkın süredir ülke yönetiminde söz sahibi olan siyasi kadroların görevlerine devam etmesi yönünde kullanmıştı. Değişim beklentisi içinde olan muhalif kesimlerin büyük hayal kırıklığıyla sonuçlanan genel seçimlerin ardından gerçekleşecek 31 Mart 2024 yerel yönetim seçimleri, Cumhuriyetimizin ikinci yüzyılında yurttaşlarımızın yaşamlarını doğrudan etkileyecek kent ve mimarlık politikalarına yön verecekti.

Bu bağlamda Mimarlar Odası, 9 Aralık 2023’te İstanbul’da Bakırköy Belediyesi’nin ev sahipliğinde Tarık Akan Kültür Merkezi’nde; “kırsal yerleşimlerden büyükkentlere kadar mahalli idarelerde yaşanan değişim ve gelişmelerin; ekonomiye ve toplumsal yaşama, kent ve mimarlık mesleğine etkileri”nin tartışmaya açıldığı, meslek ortamı ve tüm ilgilenenlerin katılımına açık “Otoriterleşme ve Afet Koşullarında Yerel Yönetimler Kentleşme ve Demokrasi Sempozyumu”nu düzenledi. Oda, yurttaşlara en yakın birimler olan yerel yönetimlerin ve demokrasinin geleceğini “Kentleşme, Yerel Yönetim Politikaları ve Demokrasi”, “Kentsel Dönüşüm, Afetler, Yatırım ve Planlama Politikaları”, “Doğal Çevre, Kültürel Miras ve Koruma” ve “Kent ve Yaşam Hakkı” olmak üzere dört oturumda ve kent -çevre kuruluşlarının katkı sağladığı bir forumla ele alarak sağlıklı yapılı çevrelerde uygar bir yaşamın gerçekleşmesi / sürdürülmesi için yerel yönetimlerin toplumla birlikte yönetiminde izlenmesi gereken yaklaşımlar hakkında açılımlar sağlamayı hedefledi (Resim 1).

Aralarında mimarlık, şehir planlama, hukuk, sosyoloji, ekonomi, gazetecilik, siyaset bilimi ve kamu yönetimi ile inşaat, jeofizik, orman ve su ürünleri mühendislikleri gibi farklı disiplinlerden uzmanların yer aldığı yirminin üzerindeki konuşmacının söz aldığı sempozyum kapsamında gerçekleştirilen foruma ise kent ve çevre kuruluşlarından temsilciler katıldı.

Sempozyumun açılış konuşmasını yapan Mimarlar Odası Genel Başkanı Eyüp Muhcu, son yıllarda peşi sıra yaşanan afetlerin ve ekonomik kriz koşullarının özellikle büyük kentlerde barınma ve geçim krizi ile yurttaşların yaşamlarını zorlaştırdığını, neoliberal ekonomik tercihlerin bir sonucu olarak şekillenen mevcut yapılı ve doğal çevrelerin halihazırda var olan eşitsizlikleri ve adaletsizlikleri derinleştirdiğini belirterek ve yerel ya da merkezi yönetimlerin belki de her şeyden önce temel insan hak ve özgürlüklerinden biri olarak “herkesin sağlıklı bir çevrede yaşam hakkı”nı gözetmesi gerektiğini vurguladı (Resim 2). Son yıllarda giderek artan sayıda gerçekleşen yangın, sel, deprem gibi doğal afetler karşısında neoliberal tercihlerle şekillendirdiğimiz kentlerimizin sınıfta kaldığını belirten Muhcu, yıllara dayalı birikmiş sorunlarla girdiğimiz Cumhuriyet’in ikinci yüzyılında, bu sorunların çözümünde Mimarlar Odası’nın 70 yıllık birikimiyle sorumluluk almaya hazır olduğunu ifade etti.

Açılış konuşmasının ardından Prof. Dr. Tarık Şengül, “Krizler Yüzyılında Demokrasi ve Yerel Yönetimleri Düşünmek” konulu tematik sunuşunu gerçekleştirdi. Yerel yönetimlerin krizler karşısında mevcut kapasitesini ve potansiyelini tartışmaya açan Şengül, ülkemiz demokrasisinin gelişmesi için yurttaşların yaşadıkları yerleşimlerin yönetimlerine daha etkin katılabileceği mekanizmaların inşa edilebilmesinin önemini vurguladı.

Prof. Dr. Ruşen Keleş’in kolaylaştırıcılığında gerçekleşen “Kentleşme, Yerel Yönetim Politikaları ve Demokrasi” başlıklı birinci oturumda hukuk, şehir ve bölge planlama ve mimarlık disiplininden uzmanlar bildirilerini sundu. Avukat Turgut Kazan, “Merkezin Yerel Yönetimler Üzerindeki Vesayeti”, Şehir Plancısı Prof. Dr. İclal Dinçer, “Kentlerin Yönetimi ve Planlanmasında Son On Yılın Otoriterleşme Göstergeleri” ve mimar Prof. Dr. Alper Ünlü, “Otoriterleşme - Güç Gösterisi ve Mimarlık” konulu konuşmalarını gerçekleştirdi (Resim 3).

İnşaat Mühendisliği, jeofizik mühendisliği, ekonomi ve mimarlık disiplinlerinden uzmanların söz aldığı “Kentsel Dönüşüm, Afetler, Yatırım ve Planlama Politikaları” başlıklı ikinci oturumun yöneticiliğini Prof. Dr. Zafer Akdemir üstlendi. Bu oturumda sırasıyla İnşaat Mühendisi Prof. Dr. Haluk Gerçek, “Afetler ve Krizler Karşısında Kentsel Ulaşım Politikaları ve Uygulamaları: Ulaşım Yoksulluğu, Eşitlik ve Dirençlilik”, Jeofizik Mühendisi Prof. Dr. Haluk Eyidoğan, “Afet Kayıplarının Azaltılmasında Yerel Yönetimlerin Rolü”, Ekonomist Mustafa Sönmez, “Afetten Para Kazanmak” ve mimar Doç. Dr. Tolga Özden, “Belirsizlikler Ülkesinin Kaygılı İnsanları: Bir Kentin Geleceği Üzerine Düşünceler” konularında düşüncelerini paylaştı (Resim 4).

“Doğal Çevre, Kültürel Miras ve Koruma” başlıklı üçüncü oturumda mimarlık, su ürünleri ve orman mühendisliğinden uzmanlar bildirilerini sundu. Prof. Dr. Gülşen Özaydın kolaylaştırıcılığında yürütülen oturumun ilk konuşmacısı mimar Doç. Dr. Zeynep Eres, “Tarihi Yerleşimlerin Afet Koşullarında Korunmasında Toplumun ve Bireyin Rolü” üzerinde durdu. Su Ürünleri uzmanlarından Doç. Dr. Bülent Topaloğlu, “Türkiye Denizlerinin Genel Özellikleri ve Türk Boğazları”, Doç. Dr. Nur Eda Topçu Eryalçın ise “Prens Adaları Bölgesinde İnşaat Faaliyetlerinin Mercan Toplulukları Üzerindeki Etkileri” konularında sunumlarını yaptılar. Orman mühendisi Doç. Dr. Oğuz Kurdoğlu’nun “Ormanlar ve Açık Yeşil Alanların Kent Ekosistemine Katkıları” konulu konuşmasıyla oturum tamamlandı (Resim 5).

Mimarlık, sosyoloji ve gazetecilik disiplinlerinden konuşmacıların yer aldığı sempozyumun “Kent ve Yaşam Hakkı” başlıklı son oturumunun yöneticiliğini Prof. Dr. Deniz İncedayı üstlendi. Oturumun ilk konuşmacısı mimar Behiç Ak’ın bildirisi “Barınma Hakkı”, ikinci konuşmacı mimar Doç. Dr. Selcen Coşkun’un bildirisi ise “Kentli Hakkı olarak Tarihi Mekânlar ve Dönüşüm Süreçleri: Emek Sineması ve Narmanlı Han Örnekleri” konularındaydı. Sosyolog Doç. Dr. Mehmet Barış Kuymulu’nun “Milletçe Yastayız: Afetleşme Süreci ve Acının Engebeli Coğrafyası” konulu konuşmasıyla devam eden oturumun kapanışı gazeteci Alaettin Bahçekapılı’nın “Ataşehir İmar Planları Kent Mücadelesi” sunuşuyla gerçekleştirildi (Resim 6).

Doç. Dr. Bülent Batuman’ın gün boyu yapılan sunumlara dair değerlendirmelerini paylaşmasının ardından yönetimini üstlendiği FORUM’da sırasıyla davetli konuşmacılar; Haydarpaşa Dayanışması’ndan Murat Oral, Hatay İli Antakya, Samandağ, İskenderun İlçeleri Kültür Yardımlaşma Dayanışma ve Çevre Gönüllüleri Derneği’nden (ASİ-DER) Tevfik Usluoğlu ve mimar Necati Pirinççioğlu söz aldı. Değerlendirmelerin ardından salondaki katılımcıların da katkılarıyla sempozyum sonlandırıldı (Resim 7).